Kobra czarnoszyja, plująca (Naja nigricollis)
Plucie jadem kojarzy się głównie z internetowymi „hejterami”. Istnieją jednak węże, które opanowały tę sztukę do perfekcji – dosłownie. W niektórych miejscach na świecie, wspomniany jad to nie metafora, ale zjawisko towarzyszące pewnej grupie węży.
Dlaczego gad, który mógłby po prostu ukąsić napastnika, posiada tak niezwykłą umiejętność? Czy jest ona zabójcza dla ludzi i zwierząt? Wyruszamy dziś w podróż po Afryce, aby dowiedzieć się co nieco na temat kobry czarnoszyjej, zwanej plującą.
Klasyfikacja
- Gromada: gady
- Rząd: łuskonośne
- Podrząd: węże
- Rodzina: zdradnicowate
- Rodzaj: Naja
- Gatunek: kobra czarnoszyja (Naja nigricollis)
Do niedawna wyodrębniano dwa podgatunki: Naja nigricollis nigricinta oraz Naja nigricollis woodi, które w 2007 roku zostały podniesione przez zoologa Wolfganga Wüstera (Bangor University) do rangi gatunków: Naja nigricincta nigricincta oraz Naja nigricincta woodi.
Występowanie i siedliska
Kobra czarnoszyja występuje powszechnie na większości terenów Afryki Subsaharyjskiej, z wyjątkiem tropikalnego lasu w dorzeczu Konga.
Na swe siedliska wybiera przeważnie sawanny i półpustynie, ulokowane maksymalnie na wysokości 1800 m n.p.m. Ponadto zamieszkuje regiony tropikalne i subtropikalne w środkowej Afryce: wilgotne sawanny, niektóre formacje leśne, szczególnie te w pobliżu rzek i strumieni. Potrafi jednak dostosować się do zmian środowiskowych, o czym świadczy populacja z południowo–wschodniej Nigerii. Tamtejsze siedliska kobry, czyli lasy tropikalne, zostały przekształcone na tereny przeznaczone dla człowieka (pola uprawne, plantacje, obszary podmiejskie, rozdrobnione formacje leśne). Mimo drastycznych zmian kobra odnalazła wiele korzyści z nich płynących (m.in. więcej pożywienia).
Podobnie do innych kobr może chować się w opuszczonych kopcach termitów lub norach wykopanych przez gryzonie. Dzięki nim unika ataku drapieżników i chroni się przed palącym słońcem. Za ulubione miejsce wypoczynku uważa jednak pnie drzew, co świetnie współgra z jej umiejętnościami wspinaczkowymi.
Charakterystyka
Wygląd
Ten średnich rozmiarów wąż posiada umiarkowanie wyodrębnioną z tułowia głowę, a jej kształt zależny jest od ulokowanych po bokach dwóch dużych gruczołów jadowych. Długość ciała mieści się z reguły w przedziale 1,2-2,2 m. Rozmiar jest jednak uzależniony od miejsca występowania.
Ubarwienie jest zmienne w obrębie gatunku, zależy bowiem od regionu. Niektóre osobniki są jednolicie czarne lub jasnoszare z żółtymi bądź czerwonymi oznakowaniami na brzuchu. Szyję zdobi często ciemny poziomy pasek, ale nierzadko zdarzają się także oznaczenia pomarańczowe lub różowe.
Węże z innych populacji mogą być natomiast żółto–brązowe, miedziane, a część brzuszna pokryta jest czerwonawymi lub oliwkowymi łuskami. Zdarzają się także osobniki biało–czarne. Podobnie jednak do innych kobr, ta została wyposażona w charakterystyczny kaptur, który rozkłada w celu odstraszenia intruza.
Jad
Jad kobry czarnoszyjej w głównej mierze składa się z cytotoksyn (toksyn niszczących komórki), podczas gdy inne kobry produkują typową neurotoksynę (toksynę działającą na układ nerwowy). Mimo to jad kobry plującej posiada właściwości wspomnianej neurotoksyny, ale w połączeniu z cytotosynami i kardiotoksynami tworzy unikalną mieszankę.
Objawem ukąszenia jest silny krwotok wewnętrzny, trudności w oddychaniu oraz zmiany martwicze w miejscu ugryzienia. Śmiertelność nieleczonych ukąszeń jest jednak niska – mieści się w przedziale 5-10%. Jeśli mimo to ofiara umiera, dzieje się tak na skutek uduszenia (zwykle poprzez paraliż mięśnia przepony).
LD50 dla myszy wynosi 1,15-2 mg/kg (w zależności od tego czy wstrzyknięcie jadu było dożylne czy podskórne). W jednorazowej średniej dawce znajduje się jednak 200-350 mg toksyny.
Plująca samoobrona i agresja
Kiedy kobra czarnoszyja poczuje się zagrożona, jest w stanie tryskać jadem ze swych kłów. Choć metoda ta nie ma na celu zabicia napastnika, a jedynie jego odstraszenie, skutki tej niezwykłej samoobrony mogą być opłakane. Toksyna działa bowiem drażniąco na skórę, a w kontakcie z oczami wywołuje silny ból, pieczenie, utratę koordynacji ruchowej gałki ocznej, częściową utratę wzroku lub trwała ślepotę.
Zauważono jednak, ze gatunek ten tryska jadem nie tylko w sytuacji zagrożenia – świadczy to o wysokim poziomie agresji. Zapewne chroni to węża przed atakami innych jadowitych pełzających gadów, których w Afryce nie brakuje.
Tryb życia
W zależności od pory roku, temperatury otoczenia i szerokości geograficznej może prowadzić dzienny lub nocny tryb życia. Oznacza to, że kobra czarnoszyja ma wysokie umiejętności adaptacyjne, pozwalające na lepszą regulację temperatury ciała i wybór najlepszych źródeł pożywienia na danym terenie.
Spożywa głównie małe gryzonie, takie jak myszy i szczury. Nie pogardzi jednak jaszczurką, innym wężem ani jajami. Sama jednak może padać ofiarą wielu ptaków drapieżnych, zwłaszcza gadożerów. Kobra plująca może również zostać zjedzona przez innego węża.
Rozmnażanie
Jak inne kobry jest jajorodna. Sezon godowy trwa od września do grudnia. Po zapłodnieniu samica składa 10-15 jaj, ale zdarzają się także lęgi utworzone z ponad 20 jaj. Inkubacja trwa 60-70 dni, a temperatura otoczenia w tym czasie musi wynosić +28-30oC. Młode, mierzące w momencie wyklucia 20-25 cm długości, są w pełni niezależne i zdolne do kąsania.
Szczegółowe dane i wymiary
Kobra czarnoszyja, plująca (Naja nigricollis)
- Długość ciała: 1,2-2,2 m
- Jednorazowa średnia dawka jadu: 200-350 mg
Kobra czarnoszyja, plująca – ciekawostki
- Ponieważ kobra czarnoszyja jest gatunkiem powszechnym w Afryce, spotykana jest często na wsiach i w małych miastach, gdzie ma bezpośredni kontakt z człowiekiem.
- Gatunek ten występuje czasem w niewoli, jednak osobniki schwytane bywają w warunkach domowych bardzo nerwowe i skłonne do tryskania jadem. Jeżeli jednak wąż od momentu wyklucia został wyhodowany w niewoli, będzie znacznie bardziej posłuszny od dzikich, schwytanych osobników.
Polecamy
