DinozauryDinozaury drapieżneKredaRaptory

Deinonych (Deinonychus) – straszny szpon

Deinonych (Deinonychus) – „straszny szpon”

Deinonych i Velociraptor były krótsze od małego samochodu i nie cięższe od dorosłego człowieka. Choć w filmie Park Jurajski ich role zostały zamienione, to oba dinozaury posiadały jednak niezwykle groźny oręż: sierpowaty szpon, którym rozszarpywały swoje ofiary…

Klasyfikacja

  • Rząd: dinozaury gadziomiedniczne (Saurischia)
  • Podrząd: teropody (Theropoda)
  • Infrarząd: tetanury (Tetanurae)
  • (bez rangi) celurozaury
  • Nadrodzina: deinonychozaury
  • Rodzina: dromeozaury (Dromaeosauridae)
  • Rodzaj: deinonych

Nazwa

Nazwa rodzajowa tego dinozaura składa się z greckich słów δεινος/deinos – straszny i ονυχος/nychus – szpon i oznacza „straszny szpon”. Nazwa ta powstała od ogromnego (12-13 cm) sierpowatego pazura znajdującego się na stopach tego dinozaura. Nazwa gatunkowa oznacza „przeciwwagę” i odnosi się się do budowy ogona, który ze względu na swą sztywność, stanowił przeciwwagę dla ciała podczas biegu.

Deinonychus antirrhopus – szpony (pazury) 12-13 cm długości służyły do zadawania śmiercionośnych ran ofiarom.

Odkrycie i charakterystyka

Na pierwsze skamieniałości deinonycha, jednego z najbardziej drapieżnych dinozaurów, natknięto się dopiero w 1964 roku. W amerykańskim stanie Wyoming paleontolodzy odkryli szczątki kilku osobników tego gatunku oraz tenontozaura, którego dinozaury zapewne chciały upolować. Możemy tylko zgadywać, co się wydarzyło. Jedna z interpretacji głosi, że w pościg z ornitopodem, zwierzęciem wielkości konia, rzuciła się sfora deinonychów, licząca więcej niż 4 osobniki. Śmierć co najmniej 4 napastników świadczy o dużych stratach, jakie mogły ponosić stada drapieżników w takich starciach.

Deinonych (Deinonychus)
Deinonych (Deinonychus) – ewolucja rekonstrukcji

Szpony

Naukowcy sądzą, że Deinonychus („straszny szpon”) cięciami sierpowatych szponów zadawał dużym ofiarom głębokie rany brzucha – podobnie jak to przedstawia w filmie Park Jurajski (Jurassic Park) Dr Alan Grant (Sam Neill). Drapieżnik mógł wyskakiwać w górę, zadając ciosy jednocześnie obiema nogami. Osaczony przez hordę napastników Tenontosaurus mógł starać się ich stratować lub powalić ciosami ciężkiego ogona. Jednak nawet jeśli zabiłby w ten sposób kilku z nich, reszta osaczyłaby roślinożercę, ze wszystkich stron zadając dalsze rany. Wkrótce wykrwawiająca się ofiara słabła i padała.

Deinonychus był blisko spokrewniony z ptakami i posiadał upierzenie.

Odkrycie to podważyło tradycyjne wyobrażenia o dinozaurach jako ociężałych gadach z małymi mózgami. Deinonychus miał ciało nie dłuższe od małego samochodu i nie cięższe od człowieka, lecz był lepiej uzbrojony niż inne dinozaury drapieżne podobnej wielkości. Mocne szczęki wypełnione były dużymi zębami. Długie, mocne przednie łapy kończyły się 3 chwytnymi palcami z ostrymi pazurami. Najstraszliwszym jednak orężem był sierpowaty szpon drugiego palca muskularnych nóg.

Na drugim palcu stopy deinonycha osadzony był ruchomo długi pazur – „straszny szpon”. Był on typowy dla rodziny dromeozaurów, do której należał Deinonychus, a także nieco mniejszy od niego mongolski Velociraptor („szybki rabuś”). Deinonych mógł złowieszczo unosić ów szpon; gdy stał, ciężar spoczywał na dłuższych palcach trzecim i czwartym.

Deinonychus – dynamiczny atak na ofiarę.

Polowanie

Naukowcy sądzą, że deinonychy przeczesywały okolicę watahami. Każdy osobnik sam zjadał napotkane jaszczurki czy ssaki, ale na większą zwierzynę członkowie stada polowali wspólnymi siłami. Razem udawało im się powalić dinozaury większe od siebie. Polowanie przypominać mogło sytuację, gdy wilki jednoczą się, by upolować jelenia. Jedną z przesłanek na rzecz takiej hipotezy jest znalezienie szczątków 4 deinonychów obok znacznie większego od nich tenontozaura.

Deinonychus zapewne unosił długi drugi palec przede wszystkim dlatego, by uniknąć stępienia ostrego czubka szponu o podłoże podczas chodu lub biegu. Ruchome szpony deinonycha były orężem nieproporcjonalnie wielkim w stosunku do rozmiarów ciała drapieżnika, podobnie jak później olbrzymie kły kotów szablastozębnych.

Deinonych (Deinonychus)
Deinonych (Deinonychus)

Deinonych (Deinonychus) – ciekawostki

• Pierwowzorem ekranowego Velociraptora w Trylogii Jurassic Park (Park Jurajski) Stevena Spielberga, gdzie wysokość tych gadów przekraczała 2 metry jest Deinonychus, znacznie większy od Velociraptora przedstawiciel dromeozaurów. Velociraptor przy swych prawdziwych rozmiarach nie wyglądałby odpowiednio groźnie na ekranie, Deinonychus ma zaś mniej medialną nazwę od Velociraptora. Zwierzęta przedstawione w filmie zostały jako o wiele inteligentniejsze, niż najpewniej były w rzeczywistości.
• Deinonychus należy do dinozaurów najbliżej spokrewnionych z ptakami.
• Deinonych zamieszkiwał tereny zalewowe, lasy, delty i laguny.
Deinonych polował na iguanodony.
• Deinonych był pierwszym raptorem sklonowanym w laboratoriach InGen. Znany jest bardziej jako Velociraptor. Naukowcy z InGen pierwotnie chcieli dokonać odtworzenia welociraptora, niemniej z powodu luk w kodzie genetycznym brakujące części kodu zastąpili kodem deinonycha. W efekcie powstał Velociraptor antirrhopus, którego zachowanie jest podobne i ma te same agresywne cechy. Po tym eksperymacie, deinonychus został usunięty z listy klonowanych gatunków InGen, jako zbyt niebezpieczny.
• Prawdopodobnie Deinonychus potrafił wspinać się na drzewa.
• Deinonych w czasie biegu unosił pazur, aby nie przeszkadzał w bieganiu i aby się nie stępił.
• Najprawdopodobniej pazur służył do nie do cięcia, tylko do dźgania. Stąd upada mit o ranach metrowej długości zadawanych przez Deinonychy.

Deinonychus – porównanie wielkości z człowiekiem.

Dane/wymiary

Deinonych (Deinonychus)

  • Długość: 3 metry (największy znaleziony osobnik – 3,4 m)
  • Wysokość w biodrach: 80 – 90 cm
  • Czaszka: 410 mm
  • Waga: 70-75 kg
  • Pazur: 12-13 cm
  • Żył: 115-108 mln lat temu
  • Pokarm: dinozaury roślinożerne
  • Występowanie: USA (Montana, Wyoming)
Deinonych (Deinonychus)
Deinonych (Deinonychus) – czaszka.

Polecamy


Baza Dinozaurów

26 komentarzy

  1. Jeśli chodzi o upierzenie, czy jest to już temat zamknięty ? Czy jest też cień szansy,że deinonych piór nie posiadał ? Osobiście wolę wizerunki przedstawiające go w trochę innym świetle.

      1. Oby odkryli mam dość tej sławy T-rexa. Wtedy giga zasiądzie na tronie

        Chyba nie będzie miał (T-rex) piór bo tyranozaury to ,,ślepy zaułek” ewolucji. Z resztą tyranozaur żył w łagodnym klimacie, więc po co mu pióra?

    1. Ja wolę deinonycha bez piór wtedy wygląda moim zdaniem lepiej. Nie wyobrażam sobie dinozaura z piórami

        1. Możliwe że małe teropody takie jak welociraptor miały pióra na całym ciele. A duże na przykład t rex nie musiał mieć piór bo po co miałby je mieć. Słonie czy nosorożce nie mają włosów,ale wiem że mówię o zupełnie innej grupie zwierząt. Prawdopodobnie tyranozaury miały pióra tylko na grzbiecie

          1. Niekoniecznie, dlaczego rozmiar dinozaura miałby wpływać na opierzenie lub nie. Dziś zarówno strusie, orły jak i kolibry mają pióra.

          2. Tylko że orły i kolibry są znacznie mniejsze od t rexa, struś ma tylko 2,3 m wysokości więc też jest mniejszy od t rexa, bo t rex ma 4,5 m wysokości 13,5 m długości i 11 ton wagi. Chodzi mi o to że słonie są porównywalnej wielkości t rexa i nie mają włosów, albo jest ono szczątkowe, więc w przypadku gada mogło być tak samo. Pióra mogły tylko występować na grzbiecie, według mnie to pióra u tyranozaura mogły występować tylko u samców, bo samicą byłyby nie potrzebne. Nie wieżę że to piszę ale KCR miał racje w tym że t rex żył w łagodnym klimacie, więc po co mu pióra. Takie teropody jak allozaur, ceratozaur, metriakantozur mogły mieć pióra na całym ciele,bo były dosyć mniejsze od tych większych teropodów takich jak t rex lub giganotozaur i były tylko odrobine większe od strusia.

  2. Jeśli chodzi o odkrycia na temat piór, wolałbym żeby już ich nie dokonywali (wole żyć w niepewności) 😀
    Co raz więcej dinozaurów (przynajmniej mięsożernych) wygląda jak gigantyczne kurczaki albo jak Wielki Ptak z „Ulicy Sezamkowej”
    Kuzyn T-rexa – Yutyrannus jest przedstawiany jako opierzony dinozaur, żeby jeszcze tego było mało ostatnio oglądałem film dokumentalny, na którym Albertozaur posiadał pióra… W przypadku Tyranozaura, też może to się sprawdzić i cały jego wizerunek sz… trafi – Amen.

    1. Cóż, obecny konsensus naukowy jest taki, że ptaki wywodzą się od teropodów, które ewoluowały w czasie ery mezozoicznej… tych piór zatem u drapieżnych dinozaurów prawdopodobnie nie unikniemy i będziemy mieli T. rexa z Ulicy Sezamkowej 😉

  3. Osobiście się z tobą zgadzam Rafale-np. w filmie „Pojedynek dinozaurów: sztuka adaptacji” para deinonychów polowała na młodego zauroposejdona w nocy.

      1. Pomyliło mu się ponieważ tam było napisane ,,pokarm dinozaury roślinożerne. Może nie zuważył dinozaury tylko roślinożerne

    1. Dobry żart… Według was ostre jak brzytwa zęby i pazury miałyby służyć do rozdrabniania roślin. Na dodatek odkryto ślady po zębach na kościach tenontozaura (Tenontosaurus).

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Back to top button