Wyjce (Alouattinae) – wyjące małpy.
Nazwę swą zawdzięczają niebywale głośnym dźwiękom, jakie wydają pośród koron drzew. Wyjce to nie tylko jedne z najbardziej hałaśliwych, ale również jedne z największych małp świata (tym samym największe małpy Nowego Świata). Poznajmy zatem bliżej te egzotyczne i charyzmatyczne ssaki.
Klasyfikacja.
- Gromada: ssaki
- Rząd: naczelne
- Nadrodzina: małpy szerokonose
- Rodzina: czepiakowate
- Podrodzina: wyjce
Podrodzina obejmuje tylko jeden rodzaj – Alouatta, w którym sklasyfikowano 15 gatunków (niektóre źródła podają tylko 9 gatunków).
Występowanie.
Wszystkie gatunki przebywają na zalesionych obszarach Ameryki Środkowej i Południowej. Zasięg ich występowania obejmuje tereny od wschodniej Boliwii, południowej Brazylii, Paragwaju do północnej Argentyny.
Większość czasu spędzają na drzewach, potrzebują zatem gęsto zalesionych terenów, bogatych w rozmaite gatunki roślin, którymi mogą się żywić. Na swoje siedliska wybierają lasy tropikalne, wiecznie zielone lasy, lasy liściaste i sezonowe skupiska drzew graniczące z sawannami.
Charakterystyka.
Wygląd.
Pysk jest krótki, a nozdrza okrągłe i szeroko rozstawione. Sam węch jest natomiast bardzo dobry, dzięki niemu małpa namierza źródło pożywienia (głównie owoce i orzechy). W nosie znajdują się bowiem liczne włosy czuciowe.
Wielkość.
Mierzą od 56 do 121 cm (śr. od 60 do 92 cm) długości, nie wliczając ogona, który może być równie długi. Niezwykłą cechą tej części ciała jest chwytność – umiejętność dosyć popularna u małp Nowego Świata. Zwierzę może zwisać na samym ogonie, a w międzyczasie zbierać owoce i liście. Masa ciała nie przekracza 10 kg.
W przeciwieństwie do innych małp wyjce (samce i samice) dysponują trójbarwnym widzeniem kolorów.
Dźwięki.
Gruby kark, duże szczęki i potężne struny głosowe zostały przystosowane do emitowania charakterystycznych, głośnych i niskich odgłosów.
Ubarwienie.
Futro, w zależności od gatunku, może wahać się między żółcią, brązem, czerwienią lub oliwkowym, a nawet czarnym. Ponadto, samce są większe od samic.
Najpowszechniejsze wyjce.
Najpowszechniejszym gatunkiem jest wyjec rudy/wyjec czerwony (Alouatta seniculus), ale często pada ofiarą kłusowników. Wiele innych gatunków jest zagrożonych wyginięciem na określonych terenach występowania.
Lekkość bytu.
Mimo dużych rozmiarów, wyjce są stosunkowo lekkie (poniżej 10 kg), przez co są bardzo zwinne podczas przemieszczania się wśród wysokich drzew. Mała masa ciała pozwala na swobodne zwisanie z gałęzi, podczas gdy całe ciało utrzymuje ogon.
Dieta.
Te duże i powolne małpy są jedynymi foliofagami (roślinożerca żywiący się głównie liśćmi, dzięki którym uzupełniają zapasy wody w organizmie), pośród wszystkich małp Nowego Świata.
Poza liśćmi zjadają okazjonalnie owoce, mchy, pączki kwiatów i orzechy. Muszą jednak uważać, aby nie zjeść zbyt dużo liści niektórych gatunków zawierających toksyny. Wyjcom zdarza się napadać na ptasie gniazda i wykradać jaja.
Gardłowe pieśni jako jedna z cech społecznych.
Małpy te są prawdopodobnie najgłośniejszymi ssakami naczelnymi na świecie. Osobniki tworzą ok. 18-osobowe stada, a każdy członek popisuje się swymi umiejętnościami wokalnymi. Poza emitowaniem donośnych dźwięków większość czasu spędzają na odpoczynku obejmującym sen i wzajemne iskanie.
Samce wykorzystują wibrujące odgłosy do obrony terytorium. Dźwięk dochodzi do innych stad, które rozumieją, że określony obszar jest już zajęty. Z początkiem i końcem dnia każdy samiec sprawdza w ten sposób, jak daleko znajdują się najbliżsi konkurenci, chroniąc w ten sposób zapasy żywności i areał. To bardzo ważne zadania, ponieważ liście, jako podstawa diety, posiadają najwięcej substancji odżywczych niezbędnych dla małp.
Jeśli więc stado znajdzie teren obfity w rośliny, uważa je za swoją własność. Działa tu zatem zasada: „Kto pierwszy, ten lepszy”.
Okazuje się jednak, że wokalizacje są niezbędne tylko w środowisku bogatym w konkurencję. Pełnią zatem funkcję alarmową, informacyjną, orientacyjną i ostrzegawczą.
Specyficzne śpiewy pomagają również w komunikowaniu się między sąsiadami, co wykorzystują pracownicy ogrodów zoologicznych: strażnicy włączają nagrane wokalizacje wyjców, aby wywoływać rozmowy między osobnikami zamieszkującymi ZOO.
Rozmnażanie.
Wyjce gotowe do rozrodu stają się w ok. 5 roku życia, choć zdarzają się przypadki, w których dany osobnik potrzebuje o wiele więcej czasu, aby móc się rozmnażać. Zbliżenia inicjują samce, a po ok. 180-190-dniowej ciąży pojawia się zazwyczaj jedno młode, które przez kilka miesięcy pije mleko matki.
Po ok. miesiącu młody wyjec potrafi wykorzystywać swój ogon jako linę wiążącą z mamą. Przez kolejne 2 miesiące młode trzyma się futra na brzuchu samicy, potem przechodzi na plecy, gdzie spędza ok. 1 rok. Młode pozostaje z matką od 18 do 24 miesięcy.
Stosunek wyjców do ludzi.
Wyjce nie przejawiają agresji w stosunku do nas, ale w niewoli stają się gburowate i osowiałe. Jeden z gatunków – wyjec czarny (Alouatta caraya), stosunkowo często staje się domowym zwierzęciem Argentyńczyków ze względu na łagodny charakter w porównaniu do niemniej uroczych, ale agresywnych (choć mniej inteligentnych) kapucynek (Cebus).
Niemiecki przyrodnik i podróżnik żyjący na przełomie XVIII i XIX wieku – Alexander von Humboldt – powiedział o wyjcach: „Ich oczy, głos i chód wskazują na melancholię”, a XIX-wieczny podróżnik John Lloyd Stephens napisał o osobnikach żyjących wśród ruin miasta Majów – Copan: „Poważne, jakby zranione, pełnią funkcję opiekunów [stróżów, obrońców] świętej ziemi”. Drugi opis ma swoje źródła nie tylko w obserwacjach Stephensa, ale również w historii Majów, którzy uznali wyjca za patrona rzemieślników, zwłaszcza pisarzy i rzeźbiarzy. Niektóre plemiona widziały w nich bogów, a ich długie i gładkie ogony były czczone za piękno.
To właśnie Copan słynie z posągów przedstawiających wyjce jako bóstwa. Dwaj małpi bracia odgrywają również kluczową rolę w micie o Ixbalanque i Hunahpu zawartym w Popol Vuh – świętej księdze Majów, a dokładniej plemienia Kiczów.
Szczegółowe dane i wymiary.
Wyjce (Alouattinae).
- Długość ciała (bez ogona): 56 – 121 cm
- Długość ogona: 56 – 92 cm
- Masa: 3 – 9 kg (max. 10 kg)
- Długość życia: ok. 16 lat na wolności, do 20 lat w niewoli.
Wyjec czarny (Alouatta caraya).
- Długość ciała: 70 cm
- Długość ogona: 75 cm
- Masa ciała: 7–9 kg
- Długość życia: 15 lat na wolności, do 20 lat w niewoli
Samiec jest czarny, a samica … oliwkowa.
Wyjec rudy, wyjec czerwony (Alouatta seniculus).
- Długość ciała: samce: 49 – 72 cm, samice: 46 – 57 cm
- Długość ogona: 54 – 79 cm
- Masa ciała: samce: 5,4 – 9 kg, samice: 4,2 – 7 kg
Wyjce (Alouattinae) – ciekawostki.
- Wokalizacje wyjców są na tyle donośne, że mogą podróżować na odległość ok. 4 km (w gęstym lesie!).
- Wyjce to jedne z najmniej aktywnych małp – ok. 80% dnia spędzają na odpoczynku, chociaż należą do zwierząt śpiących nocą i aktywnych za dnia.
- W Belize, gdzie reintrodukowano wyjca czarnego, jego wokalizacje słychać tylko kilka razy w tygodniu (z reguły wokalizują codziennie, o wschodzie i zachodzie słońca). Powodem takiego stanu rzeczy jest prawdopodobnie mała liczebność innych małp, zatem porozumiewanie się i ostrzeganie donośnymi dźwiękami nie jest konieczne.
- Zmysł węchu jest bardzo wrażliwy – zwierzę może wyczuć pożywienie (zwłaszcza owoce i orzechy) z odległości ok. 2 km.
- Choć ogon wyjca jest z reguły tej samej długości co ciało, zdarza się, że jest ok. 5 razy dłuższy od samego zwierzęcia.
- Kiedy nieświadomy intruz wejdzie na terytorium wyjców w poszukiwaniu owoców, małpy zrzucają mu je głowę lub oddają mocz z wysokości, aby odstraszyć nieproszonego gościa.
Polecamy.
coto iskanie?
Iskanie to usuwanie pasożytów żyjących we włosach ludzi lub sierści zwierząt poprzez wyszukiwanie i łapanie ich palcami.
A na jakiej wysokości żyje wyjść podszyt czy piętro młodych drzew
Podszyt to 3-4 metry, a wyjce żyją wyżej.
Podszyt i piętro młodych drzew to właściwie to samo ( wysokość do 4 m). Wyjce żyją głównie w koronach drzew.