Sen zimowy i letni zwierząt, hibernacja, estywacja, torpor

Hibernacja zwierząt

Sen zimowy i sen letni zwierząt, hibernacja, estywacja, torpor

Dla przeciętnego człowieka przespanie bez przerwy 12 godzin to absolutny rekord. Trudno więc wyobrazić sobie, że wiele innych ssaków (i nie tylko ssaków) może spędzić nawet kilka miesięcy w specyficznym rodzaju snu.

Z pewnością wielokrotnie słyszeliście o hibernacji i śnie zimowym zwierząt. Pierwsze skojarzenie zapewne biegnie w kierunku niedźwiedzia, o którym od dziecka słyszymy, że zapada w sen zimowy. Czy to jedyne zwierzę, które zasypia zimą? A poza tym, czy hibernacja oznacza to samo co sen zimowy?

Czym w rzeczywistości jest hibernacja? Jak działa na organizm zwierzęcia? Czy tylko kręgowce mogą zapadać w stan hibernacji? Na te i wiele innych pytań postaramy się odpowiedzieć w niniejszym artykule.

Czym jest hibernacja?

Stan hibernacji to inaczej stan spowolnienia metabolizmu i spadku temperatury organizmu. W czasie jej trwania spowalnia również częstotliwość oddechów i akcja serca. Termin „hibernacja” pierwotnie odnosi się do znacznego zatrzymania czynności życiowych występującego u gryzoni. Dzisiaj jednak używa się go w stosunku do snu zimowego niedźwiedzi, które bardziej aktywnie spowalniają własny metabolizm bez potrzeby gwałtownego spadku temperatury ciała.

Naukowcy uważają również, że zjawisko torporu i hibernacji ma podobne mechanizmy. Torpor to także stan kontrolowanego obniżenia temperatury ciała i spowolnienia metabolizmu. Odbywa się on jednak częściej niż hibernacja (np. wiele gatunków nietoperzy co noc zapada w stan torporu).

Poza kręgowcami, w stan hibernacji zapadać mogą również owady, takie jak osa z gatunku Polistes exclamans, która przed zapadnięciem w sen formuje duże grupy w odpowiednich do tego miejscach zwanych zimowiskami.

Hibernacja a estywacja

Odmianą hibernacji – snu zimowego, jest estywacja – sen letni. Oba zjawiska to odpowiedź na nieprzyjazne warunki środowiskowe, takie jak bardzo wysokie temperatury i zbyt mała ilość wody pitnej.

Dlaczego w stanie hibernacji obniża się temperatura ciała?

Wiele stanów przypominających hibernację łączy się z obniżaniem ciepłoty organizmu. Celem takiego działania jest oszczędność energii w czasie, gdy pożywienia jest zbyt mało lub nie ma go wcale. Aby jednak osiągnąć ten stan, najpierw należy spowolnić szybkość przemiany materii, która ma bezpośredni wpływ na temperaturę ciała u zwierząt stałocieplnych.