Salamandry

Salamandry

Mogą być wielobarwne lub całkowicie czarne. Ich skóra jest błyszcząca, a znak rozpoznawczy to stosunkowo długi ogon i – dosłownie – jadowite usposobienie. Jak na różnych kontynentach radzi sobie salamandra?

Klasyfikacja

• Gromada: płazy
• Rząd: płazy ogoniaste
• Rodzina: salamandrowate
• Rodzaj: Salamandra

Występowanie

Przedstawicieli rodzaju spotkać można w środkowej i południowej Europie, północnej Afryce i Zachodniej Azji. W Polsce żyje jeden gatunek salamandry – salamandra plamista (Salamandra salamandra). Do rodziny salamandrowatych zalicza się salamandry oraz traszki. Łącznie 108 gatunków i 21 rodzajów, przy czym liczba ta może się zmieniać w zależności od klasyfikacji.

Charakterystyka ogólna

Niech nikogo nie zwiedzie ich gadzi wygląd. Mimo, iż salamandry są łudząco podobne do jaszczurek, należą do gromady płazów. Poruszają się na 4 niezbyt długich nogach, a w chodzeniu pomaga im stosunkowo długi ogon. Kończyny przednie i tylne mają taką samą długość. Tułów praktycznie dotyka podłoża, ponieważ kończyny ułożone są po bokach ciała, nie pod nim.

Głowa nieco trójkątna, wyposażona w duże, wyłupiaste oczy. Ciało ma czarny kolor i, zależnie od gatunku, może być jednokolorowe lub mieć jasne plamy, najczęściej w kolorach żółci, pomarańczy i czerwieni.

Dorosłe osobniki w przeciwieństwie do form młodocianych nie posiadają skrzeli – oddychają za pomocą płuc.

Charakterystyka przedstawicieli

Salamandra plamista (Salamandra salamandra)

W Europie (występuje również w Polsce) największym płazem ogoniastym jest salamandra plamista, którą scharakteryzowaliśmy już nieco wcześniej, nie będziemy zatem powielali tych informacji – odsyłamy do artykułu: Salamandra plamista – ognisty jaszczur.

Salamandra algira

Występowanie

Zwierzę zamieszkuje tereny Hiszpanii i północnego Maroka. Wybiera również nadmorskie obszary w Algierii. Przypuszcza się, że może żyć także w Tunezji, ale informacja ta nie znajduje na razie potwierdzenia. Przebywa w wilgotnych lasach górskich, pod korzeniami drzew lub kamieniami. Rzadko wybiera na swój dom jaskinię.

Charakterystyka

Ma smukłe ciało, nakrapiane jasnymi plamami. Skóra jest gładka, a ogon – długi, na końcu zaokrąglony. Kończyny dosyć długie, wyposażone w krótkie palce. Głowa jest wąska i nieznacznie spłaszczona, a pysk, podobnie jak ogon, zaokrąglony. Po bokach głowy również występują gruczoły przyuszne, a na grzbiecie i ogonie – liczne gruczoły jadowe. Ciało jest wyraźnie błyszczące, w kolorze czerni lub ciemnego brązu, pokryte nieregularnymi w kształcie żółtymi plamami. Niektóre osobniki posiadają także czerwone plamy, zwłaszcza na głowie. Spód ciała czarny, czasem z żółtymi plamami i czerwonym podgardlem. Oczy wyłupiaste, czarne.

Samce są mniejsze od samic, a ich kloaka jest bardziej nabrzmiała. U niektórych populacji samce posiadają również specjalne gruczoły na grzebiecie i głowie uwydatniające się w okresie rozrodczym.

Niedojrzałe osobniki są bardzo podobne do dorosłych okazów, ale na grzbiecie występują liczne, białe plamy. Żółte plamy pojawiają się po 2 – 6 tygodniach. Kijanki są jasnobrązowe i mają żółte plamy na każdej z kończyn. Wzdłuż ciała i ogona przebiegają czarne kropki, za głową widoczne są pierzaste, skrzela zewnętrzne.

Pożywienie

Żywi się małymi bezkręgowcami: pająkami, owadami, ślimakami, robakami. Młode preferują larwy owadów i żabie kijanki.

Aktywność

Aktywność przejawia w nocy, choć czasem można ją spotkać w dzień, po deszczu lub w okresie godowym. W gorące letnie miesiące gatunek jest prawie całkowicie wyłączony z życia. Pojawia się ponownie w porach chłodniejszych – w listopadzie.

Rozmnażanie

Rozród odbywa się w chłodniejszych okresach – od listopada do maja. Samce są bardzo terytorialne i waleczne w tym czasie. Zapłodnienie przebiega podobnie jak u salamandry plamistej. Gatunek przeważnie jajożyworodny (podobnie do swego europejskiego krewnego), ale w zależności od miejsca występowania, matka wydaje na świat rozwinięte młode lub jaja, z których się wykluwają. Samica rodzi w płytkiej wodzie. Na świat przychodzi 15 – 20 kijanek o długości 2,5 – 3 cm, po metamorfozie mierzą 4 – 6 cm. Dojrzałość płciową osiągają w 3 – 4 roku życia.

Szczegółowe dane/wymiary:

Salamandra algira

• Długość: 17,7 – 23,6 cm
• Masa: ok. 40 g
• Długość życia: ponad 30 lat w niewoli

Gatunek zagrożony jest wyginięciem z powodu wylesiania, nadmiernego wypasania zwierząt hodowlanych i zderzeń z samochodami. Przypuszcza się, że w niektórych rejonach Maroka wyginął całkowicie, natomiast w Górach Rif (część Gór Atlas) występuje nadal dość licznie.

Szczegółowe dane

Salamandrowate (Salamandridaei)

• Długość ciała: 7 – 30 cm
• Masa: 40 – 160 g
• Długość życia: do 30 lat w niewoli

Salamandry – ciekawostki

• Przypuszcza się, że obecność salamandry plamistej na pastwiskach górskich świadczy o tym, że w dawnych czasach rósł tam las.
• Zapach jadu salamandry plamistej często jest porównywany do zapachu wanilii.
• Salamandra potrafi wykopać tunel mierzący 40 cm długości i 4 – 6 cm szerokości.
• Salamandra zaskoczona przez napastnika nie ucieka, ale staje w bezruchu.
• Kilka lat temu zaobserwowano dwa samce, które przyjęły pozycję inicjującą zapłodnienie (tzw. pozycję ampleksus).
• Toksyny zawarte w jadzie salamandry wykorzystywano podczas medytacji, aby wejście w trans nastąpiło szybciej i osoba medytująca doświadczała zmian w percepcji wzrokowej.
• Arabska nazwa gatunku Salamandra algira brzmi Arous Chta – „Oblubienica deszczu”.
• Salamandra syberyjska znosi w stanie hibernacji temperatury sięgające nawet -35 (wg niektórych źródeł nawet -45) stopni C. Możliwe jest to dzięki wytwarzaniu glicerolu, substancji która jest krioprotektantem (ochrania tkanki przed zamarznięciem). Często zdarza się, że salamandra ta zapada w hibernację uwięziona w lodzie – kiedy temperatury podnoszą się i lód ustępuje, salamandra budzi się do życia. W normalnym aktywnym życiu wytrzymuje temperatury do -29 st. C, a nie ma przecież grubego futra do ochrony 🙂
• Zdjęcie główne może być nieco zwodnicze – cóż bowiem ten sympatyczny stworek ma wspólnego z salamandrą i czy to aby nie postać z kreskówki? Otóż nie – to młoda salamandra meksykańska (Ambystoma mexicanum). Nie należny do rodziny salamandrowatych lecz do rodziny ambystomowatych.

Polecamy

• Płazy
• Salamandra plamista
• Jaszczurki