Rokselana – złota małpa z zadartym nosem.

Rokselana (Rhinopithecus roxellana)

Rokselany to przepiękne złote małpy z zadartym nosem 🙂 Niezwykle uspołecznione, tworzące grupy złożone nawet z 600 osobników. Potrafią bez trudu przetrwać śnieżną zimę. W jaki sposób radzą sobie z ujemnymi temperaturami panującymi w górach środkowo-zachodnich Chin? Postaramy się odkryć ten i inne sekrety rokselan.

Klasyfikacja

• Gromada: ssaki
• Rząd: naczelne
• Rodzina: makakowate
• Rodzaj: Rhinopithecus
• Gatunek: rokselana

Podgatunki:

Rhinopithecus roxellana roxellana

Zajmuje północne i zachodnie pasma górskie otaczające Kotlinę Syczuańską, w tym: Góry Syczuańskie – Min Shan (ok. 6000 osobników), Góry Qionglai (ok. 3500), Xiaoxiangling i Daxiangling (ok. 500). Mniejsze populacje żyją również na północnej granicy Syczuanu i Gansu. Doliczono się tam 170-200 małp tego podgatunku. Całkowita wielkość populacji obejmuje ok. 10 000 osobników.

Rhinopithecus roxellana hubeiensis

Występuje w górach Daba (Daba Shan), w prowincji Hubei. Dzięki ochronie populacja wzrosła z 600-1000 osobników w roku 1998 do ponad 1200 w roku 2005.

Rhinopithecus roxellana qinlingensis

Populacja obejmuje 3800-4000 małp, spośród których ok. 50% to osobniki dorosłe. Żyje w górach Quin Ling na południu chińskiej prowincji Gansu.

Występowanie i siedliska

Gatunek spotykany jest w 4 prowincjach Chin:

• Syczuanie
• Gansu
• Hubei
• Shanxi.

Preferuje lasy górskie na wysokościach 1500-3400 m n.p.m. Zamieszkuje zarówno lasy liściaste, mieszane, jak i iglaste. W tamtejszych rejonach średnia roczna temperatura powietrza wynosi +6,4^oC, w styczniu minimalna temperatura spada do -8^oC, w lipcu maksymalna jest bliska +22^oC.

Charakterystyka

Wygląd

Dorosłe i niedojrzałe osobniki wykazują dymorfizm płciowy.

Dojrzałe samce

Po ok. 7 roku życia samce dojrzałe płciowo mają bardzo wydłużony korpus, porośnięty długą, złocistą sierścią. Na głowie widoczny jest brązowy grzebień sięgający karku, brązowo – czarne są ramiona i uda. U każdego osobnika „fryzura” jest unikalna, przez co umożliwia wzajemną identyfikację. W jamie ustnej dostrzeżemy natomiast długie kły. Na całym ciele futro ma długość 5-8 cm, przeplatane jest włosem 12-16 – centymetrowym. W kącikach ust samców występują brodawki powiększające się wraz z wiekiem. Element ten jest unikalny dla rokselan, żaden inny przedstawiciel rodzaju Rhinopithecus nie może się nim pochwalić. Funkcji owych brodawek jednak nie poznano.

Niedojrzałe samce

Samce niedojrzałe płciowo, w 5-7 roku życia, wielkością przypominają osobniki dorosłe, wyróżnia je jedynie bardziej smukła sylwetka. Złociste futro jest krótkie i przerzedzone, grzebień na głowie dopiero się kształtuje.

Dojrzałe samice

Samice dojrzewają szybciej, bo w ok. 5 roku życia. Są mniejsze od samców o około 50%, futro na grzbiecie, czubku głowy do karku, ramionach ma kolor brązowy; u samic starszych odcień nasyca się głębokim brązem. Widoczne są również złote włosy na brzuchu i klatce piersiowej, krótsze niż u samców. Mają duże piersi i sutki, pełniące rolę identyfikacyjną.

Niedojrzałe samice

Samice niedojrzałe, czyli te między 3 i 4 rokiem życia są mniejsze od samic dorosłych; posiadają ok. 2/3 ich rozmiarów. Sierść jest brązowa, stopniowo przechodzi w złoto.

Młode

U młodych rokselan trudno rozpoznać płeć na podstawie zewnętrznych narządów płciowych, ponieważ są słabo rozwinięte. Dysponują jasnobrązowym umaszczeniem, wyraźnie różniącym się od futra rodziców.

Znakiem rozpoznawczym gatunku jest mocno spłaszczony nos o szerokich nozdrzach, bezwłosa maska i jasnoniebieska skóra wokół oczu.

Dieta

Rokselana żywi się porostami, młodymi i dojrzałymi liśćmi, nasionami, owocami, ziołami, korą i kwiatami. Upodobania dietetyczne zmieniają się w zależności od pory roku. Ma to bowiem związek z dostępnością żywności w określonych miesiącach. Porosty dostępne są stale, ale liście, owoce, nasiona i kwiaty rosną z różnym natężeniem między kwietniem i listopadem. Oznacza to, że dieta zimowa rokselany opiera się przede wszystkim na porostach, ale również na korze, owadach, nasionach i… śniegu. Od maja do lipca dominują liście, natomiast miedzy sierpniem i październikiem przysmakiem są owoce, nasiona i oczywiście porosty. Latem i jesienią spożywane są także mszaki.

Preferuje pokarm znajdujący się na drzewach, dlatego większość czasu spędza w lasach wtórnych i pierwotnych, rzadko korzystając z buszów czy użytków zielonych. Choć lwią część życia spędza w koronach drzew, może zejść na ziemię, musi jednak uważać na drapieżniki takie jak: cyjony, wilki, mormi, tygrysy chińskie, lamparty, orły (zys), jastrzębie (jastrząb zwyczajny) i wiwery indyjskie.

Rokselana konkuruje o pokarm z pandą wielką i takinem.

Tryb życia

W okresie letnim rokselany tworzą ogromne stada składające z 200-600 osobników, zimą jednak w jednej grupie występuje 20-30 małp. Grupy te podzielone są na mniejsze wspólnoty rodzinne, w skład których wchodzi jeden dominujący samiec i ok. 4 samice z młodymi, co daje 5-10 osobników w jednej grupie rodzinnej. Spotyka się jednak grupy złożone z samych samic lub samych samców.

Choć między poszczególnymi rodzinami dochodzić może do konfrontacji, grupa zazwyczaj pełni rolę obrony młodych przed drapieżnikami – prawdopodobnie z tego powodu najmłodsze rokselany przebywają w centrum społeczności, otoczone osobnikami dorosłymi. Kiedy na horyzoncie pojawia się zagrożenie, młode koncentrowane są w środku grupy, a dorosłe samce wszczynają alarm. Reszta członków stada trzyma się blisko siebie, tworząc „tarczę” ochronną dla małych małp.

Niezbyt wiele wiadomo o cyklu dziennym rokselan, zauważono jednak, że zimą preferują nocny tryb życia, poza tym okresem wolą aktywność dzienną. Doba jest zazwyczaj podzielona na dwie części: w pierwszej (południe) małpy odpoczywają, w drugiej podróżują (ranek i popołudnie).

Dla przetrwania w niskich temperaturach w okresie zimowym kluczowe znaczenie ma utrzymanie ciepła, być może jest to drugi powód, dla którego małpy żyją w dużych oddziałach, choć do ochrony przed zimnem wystarczyłoby im grube futro.

Sypiają zazwyczaj w dolnych partiach koron drzew, na samych czubkach jest bowiem wietrznie i zimno. Nocą tworzą również większe grupy niż za dnia. Tworzą je zazwyczaj samice z innymi samicami oraz samice z młodymi, dorosłe samce czuwają na wypadek ataku drapieżnika.

Rozmnażanie

O kopulacji decyduje samica, która sygnalizuje swą gotowość do jej odbycia; świadczą o tym liczne odgłosy i pozycje. Gody mogą odbywać się w dowolnym miesiącu, jednak szczyt rozrodczy przypada na październik. Ciąża trwa 6-7 miesięcy, porody odbywają się zatem najliczniej od marca do czerwca.

Na świat przychodzi zazwyczaj jedno młode, choć czasem pojawiają się bliźnięta. Największą opiekę potomstwu zapewnia matka, ale inne samce i samice biorą udział w ochronie wszystkich noworodków z grupy. Samice dojrzewają płciowo w 4-5 roku życia, samce 2-3 lata później.

Szczegółowe dane i wymiary

Rokselana (Rhinopithecus roxellana)

• Długość ciała bez ogona: 47-75 cm (samice: 47-52 cm; samce: 58-76 cm)
• Długość ogona: 51-72 cm
• Waga: samce: 15-17 kg, max. 39 kg, samice: 6,5-10 kg
• Długość życia: ok. 23 lata w niewoli

Pomiędzy samcami i samicami występuje znaczący dymorfizm płciowy: samce są niemal dwukrotnie większe od samic; samice mają krótsze owłosienie.

Rokselana (Rhinopithecus roxellana) – ciekawostki

• Rokselana jest endemicznym gatunkiem Chin.
• Małpy te emitują szeroką gamę wokalizacji bez użycia warg i mięśni twarzy, podobnie do brzuchomówców.
• Nazwa gatunku – „rokselana” odnosi się prawdopodobnie do domniemanej żony sułtana Imperium Osmańskiego, Sulejmana Wspaniałego, który rządził krajem w latach 1520-1566.
• Zwyczajowa nazwa angielska rokselany to złota małpa z zadartym nosem 🙂
• Rokselany przebywały w ogrodach zoologiczny w USA w San Francisco w roku 1985, a wcześniej w San Diego. Współcześnie, poza Chinami, małpy te przebywają jedynie w Japonii i Korei Południowej.
• Gatunek jest zagrożony wyginięciem z powodu utraty siedlisk i usuwaniu martwych drzew, na których rozwijają się porosty – podstawa jego diety.

Polecamy:

• Zwierzęta Azji
• Małpy
• Goryle
• Goryl – największa małpa
• Szympansy