MAMUT (MAMMUTHUS) – PREHISTORYCZNY SŁOŃ
Mamut – 12 ton wagi, 4 metry wysokości i ciosy o długości 5 metrów, które mogły wystraszyć wiele drapieżników, a służyły głównie do odkopywania roślinnego pożywienia w zamarzniętej zimą glebie. Nic więc dziwnego, że tak ogromne i niespotykane już na świecie zwierzę wciąż budzi ciekawość zarówno naukowców jak i zwykłych ludzi.
Najczęściej pod pojęciem mamuta rozumie się wymarłego pod koniec ostatniej epoki lodowcowej mamuta włochatego zwanego także mamutem właściwym. Większość mamutów nie posiadała jednak owłosienia.
Mamuty wymarły przed tysiącami lat. Jedyne znane nam informacje o nich pochodzą z różnego typu wykopalisk i odkryć archeologicznych. Jakie były więc główne cechy tego prehistorycznego słonia?
Klasyfikacja
- Gromada: ssaki
- Infragromada: łożyskowce
- Rząd: trąbowce (Proboscidea)
- Rodzina: słoniowate (Elephantidae)
Gatunki
Dotychczas udało się wyodrębnić 12 gatunków mamutów:
- Mamut włochaty/mamut właściwy (Mammuthus primigenius)
- Mamut stepowy (Mammuthus trogontheri)
- Mamut kolumbijski (Mammuthus columbi)
- Mamut cesarski (Mammuthus columbi imperator)
- Mamut Jeffersona (Mammuthus columbi jeffersoni)
- Mamut południowy (Mammuthus meridionalis)
- Mamut karłowaty (Mammuthus exilis)
- Mammuthus subplanifrons
- Mammuthus africanavus
- Mammuthus rumanus
- Mammuthus lamarmorai
- Mammuthus creticus
Występowanie
Według naukowców najstarsze trąbowce zamieszkiwały Ziemię już około 55 milionów lat temu. Wiadomo również, że rodzina słoniowatych na dobre zadomowiła się w Afryce 6 milionów lat do tyłu. Oprócz tego mamuty można było spotkać w Europie, Azji i Ameryce – aż do południowego Meksyku.
Ewolucja
Mamuty żyły na Ziemi około 5 milionów lat – poczynając od epoki pliocenu (5 mln lat temu) a kończąc na holocenie (4,5 tysiąca lat wstecz).
Do tej pory badacze odkryli pozostałości wszystkich gatunków mamutów, dzięki czemu proces ich ewolucji jest znany. Jak się okazuje najłatwiej prześledzić go po… zębach!
Najstarsze z wymarłego gatunku zwierząt były o wiele bardziej prymitywne i tym samym ich uzębienie również słabiej rozwinięte. Na tej podstawie można stwierdzić, że pierwszy znany gatunek mamuta to żyjący w Afryce Mammuthus subplanifrons, a jeden z ostatnich w tej linii, znaleziony na Syberii Mammuthus primigenius, czyli mamut włochaty.
Wielkość mamutów – waga i wzrost
Podobnie jak ich współcześni potomkowie mamuty były dość duże. Największe z nich (Mamut stepowy ((†Mammuthus trogontherii) przekraczały wysokość 5 metrów i ważyły około 10 ton. Wyjątkowo dorodne samce osiągały wagę dochodzącą nawet do 12 ton (dla przypomnienia – największy słoń afrykański (Loxodonta africana) ważył 12.7 tony i mierzył 4.2 metra wysokości). Średnia waga i wzrost mamutów były więc bardzo podobne do obecnie żyjących słoni afrykańskich.
Większość gatunków nie miała jednak więcej niż 3 metry wzrostu, a ich przeciętny ciężar wynosił 5,4 tony.
Kły (ciosy) mamutów
Zarówno samice, jak i samce posiadały ciosy (kły – nieprawidłowo). Pojawiały się one około 6 miesiąca życia, a po 18 miesiącach były zastępowane przez „stałe” odpowiedniki. Ich długość zwiększała się wraz z wiekiem – zazwyczaj od 2,5 do 15 cm na rok. Kły, a tak naprawdę siekacze mamutów, osiągały długość do 5 metrów i służyły głównie do odkopywania roślin w okresach zimowych.
Istotna uwaga. Używamy w artykule utrwalonej w kulturze masowej nieprawidłowej nazwy – kły (słonia, czy mamuta). Prawidłowa nazwa to ciosy (przekształcone górne siekacze).
Czy wszystkie mamuty były owłosione?
Większość mamutów nie posiadała owłosienia. Jedynym mamutem pokrytym długą sierścią był mamut włochaty (†Mammuthus primigenius) określany często jako mamut właściwy, przez co większość osób mylnie uważa, iż wszystkie mamuty były owłosione.
Mamuty – drapieżniki czy roślinożercy?
Mamuty ze względu na swoje ogromne kły, mogły być odbierane, jako zwierzęta wyjątkowo niebezpieczne. Tymczasem okazuje się, że ich pożywienie stanowiły gałęzie drzew, takie jak olcha czy wierzba oraz niewielkie rośliny zielne.
Dlaczego mamuty miały takie małe uszy?
Mamuty w przeciwieństwie do swoich żyjących potomków, miały wyjątkowo małe uszy. Wynika to najprawdopodobniej z tego, iż podczas ich istnienia na Ziemi panował zupełnie inny klimat. Aktualnie słoniom (zwłaszcza afrykańskim) duże uszy służą do chłodzenia – mamutom nie było to potrzebne.
Mamucie społeczeństwo
Na podstawie badań obecnie żyjących gatunków z rodziny słoniowatych, badacze ustalili, że okres ciąży u mamutów wynosił 22 miesiące, a na świat zawsze przychodziło jedno młode. Ich struktura społeczna bardzo przypominała tę obowiązującą wśród słoni afrykańskich i azjatyckich. Samice żyły w stadach, którymi kierowały, a samce egzystowały samotnie lub formowały luźne grupy po osiągnięciu dojrzałości płciowej.
Ostatni z mamutów
Najmłodszym znanym gatunkiem mamutów był mamut włochaty/mamut właściwy (†Mammuthus primigenius), który wyginął w Europie ok. 13 tys. lat temu, na Syberii i w Ameryce Północnej zaś ok. 10-10.5 tys. lat temu.
Dotąd twierdzono, że ostatnie okazy zniknęły z Syberii około 12 tysięcy lat temu, ale prawdopodobna jest również wersja dająca im 2000 lat życia więcej.
Niewielka populacja mamutów przetrwała na St. Paul Island na Alasce aż do 3750 roku p.n.e., mamuty zamieszkujące Wyspę Wrangla (ros. Остров Врангеля) żyły prawie 2 tysiące lat dłużej – do roku 2000 p.n.e.
Przyczyna wyginięcia mamutów
Do tej pory naukowcom nie udało się ustalić jednej, właściwej przyczyny wyginięcia mamutów. Najprawdopodobniejsze są jednak 3 hipotezy.
Hipoteza 1 – Brak przystosowania
Pierwsza z nich to przypuszczenie, że te ogromne zwierzęta nie dały rady przystosować się do zmieniającego się na przełomie plejstocenu i holocenu klimatu.
Hipoteza 2 – epidemia
Druga przyczyna dotyczy tajemniczej choroby lub epidemii, która spowodowała śmierć całej populacji.
Hipoteza 3 – człowiek przyczyną zagłady mamutów
Trzecia z nich sugeruje, że przyczyną wyginięcia mamutów był człowiek, który za często na te zwierzęta polował. O popularności mamuciego mięsa wśród prehistorycznych ludzi świadczy wiele naskalnych malowideł przedstawiających sceny pościgu za zwierzęciem.
Mamuty mogły więc zniknąć z powierzchni ziemi z powodu jednego lub kilku wymienionych czynników.
Mamut stepowy (†Mammuthus trogontherii)
- Wysokość: 4.5 m (max. 5 m)
- Waga: ok. 10 ton (max. 12 ton)
- Występowanie: Europa i Azja
- Epoka: plejstocen 600 tys. – 370 tys. lat temu
- Miał smuklejszą sylwetkę niż mamut włochaty
Mamut kolumbijski (†Mammuthus columbi)
- Wysokość: samiec: 3.7-4 m; samica nieco mniejsza od samca
- Waga: 7-9 ton (max. 10 ton)
- Długość ciosów: do 4.25 m (wg niektórych źródeł do 5 m)
- Występowanie: Ameryka Północna
- Epoka: plejstocen 1.7 mln – 12.5 tys. (być może nawet 7.8 tys.) lat temu
- Wywodzi się od mamuta południowego
Mamut włochaty, mamut właściwy (†Mammuthus primigenius)
- Wysokość: samica: 2.6-2.9 m; samiec: 2.7-3.4 m
- Waga: 4-6 ton
- Długość życia: 60 – 80 lat (przeciętnie 60 lat)
- Występowanie: Europa, Azja, Ameryka Północna
- Epoka: plejstocen 250 tys. – 10 tys. lat temu
Mamut południowy (†Mammuthus meridionalis)
- Wysokość: ok. 4 m
- Waga: ok. 10 ton
- Występowanie: Europa, Azja – później Ameryka Północna
- Epoka: plejstocen 2.5 mln – 1.5 mln lat temu
- Był jednym z pierwszych mamutów, które pojawiły się na Ziemi. Od niego wywodzi się mamut kolumbijski i włochaty.
- Być może posiadał owłosienie, jeśli tak było, to z pewnością mniej gęste niż mamut włochaty.
Odtworzenie (klonowanie) mamutów
Zwiększają się szanse na odtworzenie mamutów. Rosyjscy badacze znaleźli bowiem zamarzniętą samicę mamuta, która zamarzała około 10 tysięcy lat temu. Samica w chwili śmierci – jak oszacowali naukowcy – miała oko. 60 lat. Mamut znaleziony na Syberii zachował się w doskonałym stanie, a w jamie pod mamutem odkryto jego krew. Dzięki temu znalezisku być może znacznie przybliża się chwila odtworzenia tych niezwykłych zwierząt. Może to pierwszy krok ku stworzeniu prawdziwego parku w którym zobaczymy nie tylko mamuty, ale również dinozaury?
Poznaliśmy genom mamuta włochatego
Magazyn „Nature” opublikował informację, iż w 2015 roku zespołowi naukowców udało się zsekwencjonować genom mamuta mamuta włochatego.
Mamuty – ciekawostki
- Pierwszy w całości zachowany mamut został znaleziony na Syberii w 1901 roku. Były to nie tylko kości, ale również futro, mięśnie i skóra.
- Choć nie ma na to dowodu – nieliczne mamuty mogły przeżyć aż do czasów współczesnych. Świadczą o tym zapiski XVII-wiecznych rosyjskich podróżników oraz świadectwa pilotów, którzy podczas II wojny światowej widzieli, latając nad Syberią, stado słoni.
- Japońscy naukowcy twierdzą, że w ciągu kilku lat są w stanie wskrzesić mamuta. Wszystko dzięki DNA, które zostało pobrane od okazu znajdującego się w rosyjskim laboratorium
- Niezwykłą mamucią mumię znaleziono niedawno w Jakucku na Syberii. Młoda – 2,5 letnia, zdrowa mamucica zginęła najprawdopodobniej z rąk ludzi i zamieszkujących wtedy tereny dzisiejszej Rosji – lwów. Okaz zachował się tak doskonale, że dostarczy badaczom nie tylko nowych informacji o mamutach, ale także o życiu w epoce lodowcowej.
- Najlepiej zachowany dotychczas mamut to miesięczne młode, które 42 tysiące lat temu udusiło się w Syberyjskich błotach.
- Mamuty odbywały długie wędrówki w zależności od pory roku. Poszukując lepszego schronienia zimą oraz pożywienia.
- Mamuty występowały również na terenie dzisiejszej Polski. Najwięcej fragmentów szkieletów tych zwierząt znaleziono na południu naszego kraju.
Polecamy
Siekacze, nie kły 😉
Wiemy 🙂 W akapicie dotyczącym ciosów, wyraźnie wskazujemy, iż zwyczajowa nazwa kły jest nieprawidłowa, choć często używana. Trąbowce posiadają ciosy, które powstały z przekształcenia górnych siekaczy (jedynek – jak kto woli). Kły jak wiemy to trójki (dla wszystkich stomatologów to pewnie oczywista sprawa :))
Witam. Czy uważacie że klonowanie wymarłych gatunków zwierząt jest możliwe bo ja uważam że jest to niemożliwe.
To nieco szerszy temat, który chyba lepiej rozwinąć na Forum. Jest już tam kilka wątków poruszających kwestię klonowania – między innymi Inżynieria genetyczna a dinozaury.
ten obrazek na poczatku to ten sam, co ja mam w książće 🙂
czy to prawda że mamuty żyły kiedy budowano piramidy Cheopsa?
Jeśli przyjmiemy oficjalne dane, z których wynika, że Piramida Cheopsa została zbudowana koło roku 2560 p.n.e (4574 lat temu), a ostatnie mamuty kolumbijskie żyły jeszcze 7800 lat temu, to raczej nie. Cały czas pojawiają się analizy, przesuwające czas wymarcia mamutów, ostatnio nawet na 4500 lat temu, ale nie mamy co do tego pewności. Gdyby tak było rzeczywiście, to ostatnie mamuty miałyby szansę występować w okresie budowy Piramidy Cheopsa.
A ja mam pytanie. Czy jest możliwe że mamuty mogły mieć różne ubarwienia jak np konie. Wiadomo że znajdywano dobrze zachowane zwłoki m.amutów. Wszystkie były brązowe? czy zdarzały się o innych ubarwieniach sierści
Przyjąć takie założenie moglibyśmy, niemniej trudno je obronić. Wyodrębniono 12 gatunków mamutów, część z nich była owłosiona, a pozostałe nie. Prawdopodobnie jak słonie (afrykański, afrykański leśny oraz azjatycki (indyjski) wszystkie miały podobne ubarwienie.
Czy istnieją jakieś filmyz amutami z czasów 2wś???
A co mamuty żyły w czasie II wojny ;)?
Podczas II Wojny Światowej na Wschodnim Froncie chodził cyrk, występowały w nim m.i.n. słonie i żyrafy. Ludzie mieszkający we wsiach i miasteczkach nie widywali ich na co dzień, słyszeli o mamutach i tak nazwali zwierzęta, które czasami obgryzały im strzechy. Z prawdziwymi mamutami nie ma filmów, z tego okresu. 🙂
A jaka była średnia długość życia mamuta?
Mamuty przeciętnie żyły 60 lat, najstarsze osobniki prawdopodobnie mogły dożywać 80 lat.
Ile trwała ciąża mamuta włochatego?
Czytałeś artykuł,wyraźnie pisze że ciąża trwała 22 miesiące 😉 .
gdzie (w której częśći)
W rozdziale Mamucie społeczeństwo 😉
co to za „krzyż Chrystusa,, przy nazwie gatunkowej np mamuta stepowego?
Krzyż przy nazwie oznacza że gatunek jest wymarły 😉 .
mamut miał futro czy śierść
Futro to sierść, więc to, to samo.
ja widziałem na filmie na przyrodzie ze na terenie biebrzańskiego parku narodowego żyły mamuty. czy to możliwe?
Artur, na terenie Polski żyły mamuty, nie tylko na terenie akurat tego parku. Ponadto na ternach, na których obecnie żyjemy, wcześniej występowały także dinozaury.
skoro znaleziono mamuta ww 1901 roku to czemu ich wtedy nie sklonowano?
Artur, ludzie nie mieli wówczas wiedzy o genomie.
Niedawno dopiero zaczęto sekwencjonować DNA.
2000 ROK 18 lat temu?
Artur, do roku 2000 p.n.e 😉
tak o to mi chodziło
A PRZEZ METEORYT NIE MOGŁY WYGINĄĆ?
Mogły, ale raczej nie bierze się w przypadku mamutów takiej hipotezy, gdyż uderzenie dużego obiektu kosmicznego powoduje wymarcie dużej grupy zwierząt a nie pojedynczego gatunku.
Gdyby uderzyłaby asteroida to by nie było też ludzi
dwa artykuły jedno zdjęcie XD
A czy czaszka słonia indyjskiego jest taka sama jak mamuta włochatego? (Wygląd)
Jest odmienna.
a jaki mają kolor skóry?
Kolor skóry był szary, a mamuty włochate, te które wykopano dotychczas miały włosy brązowe albo pomarańczowe. Nie wiadomo jednak, czy nie te kolory nie powstały w wyniku wypłukiwania pigment. Obecnie uważa się, że mamuty włochate mogły mieć i ciemną i jasną sierść.
A wiecie, że w Warszawie w trakcie budowy drugiej linii metra natrafiono na szczątki mamuta? Ich wiek datuje się wstępnie nawet na 100-120 tysięcy lat. Coraz więcej znalezisk paleontologicznych w Polsce. Niedawno była Lisowicia bojani a teraz mamut w Warszawie.
Tak słyszałem. Ale nie wiadomo jeszcze na tym etapie czy to był mamut czy słoń leśny.
I smok z lisowic
Podobno z mięsa mamuta znalezionego w 1901 roku koło Bierezowki zrobiono steki które podano gościom na bankiecie urządzonym w Petersburgu przez Carską Akademię Nauk.Mimo wysiłków kucharzy zapach dania był tak odstręczający że tylko jeden śmiałek odważył się go skosztować…Mięsem zamrożonych mamutów karmili natomiast swoje psy pociągowe mieszkańcy Syberii-Jakuci-nie wiadomo ile bezcennych okazów zostało tak „przejedzonych”.Ponoć więżniowie stalinowskich obozów pracy też ratowali się mamuciną by nie umrzeć z głodu.
Być może jeszcze niedawno była szansa na coś znacznie bardziej świeżego…Oto relacja syberyjskiego myśliwego-trapera spisana w 1920 roku we Władywostoku przez francuskiego oficera M.Galiona.
/nie mam w zwyczaju zamieszczać gotowych cytatów ale ten jest bardzo ciekawy i zrobię wyjątek/
„W drugim roku mojego pobytu w tajdze znalazłem ku swemu zdumieniu ślady ogromnego zwierzęcia, chcę powiedzieć ogromne ślady, o wiele większe niż jakiekolwiek inne tropy zwierząt, które dobrze znałem. Było to jesienią. Przeszło kilka gwałtownych burz śnieżnych, po których nastąpiły ulewne deszcze. Nie było jeszcze mrozu, śnieg topniał, zostawiając na polanach grube pokłady błota. Na jednej takiej dużej polanie, gdzie znajdowało się też jezioro, zauważyłem ze strachem ogromny ślad, głęboko odciśnięty w błocie. Miał chyba ze 70 cm długości i 50 cm szerokości, to jest nie był okrągły, lecz – owalny. Były to cztery odciski, ślady czterech stóp, pierwsza para w odstępie 4 m od drugiej, która miała trochę większe rozmiary. Potem ślady kierowały się nagle ku wschodowi, do lasu, gdzie rosły niewysokie wiązy. Gdy podszedłem bliżej, zobaczyłem ogromną kupę ekskrementów. Przyjrzałem się im dobrze, składały się z substancji roślinnych.
Jakie 3 m dalej, w miejscu, gdzie zwierzą weszło w las, widziałem połamane gałęzie, bestia powaliła je bez wątpienia swą ogromną głową, pokonując wszelkie przeszkody, jakie napotykała po drodze do miejsca, do którego chciała się dostać.
Szedłem za tymi śladami przez wiele dni. Odnalazłem miejsca na trawiastych polanach, gdzie zwierzę się zatrzymywało, by kierując się dalej na wschód zniknąć na zawsze. Pewnego dnia zobaczyłem drugi prawie taki sam ślad. Prowadził z północy i krzyżował się z pierwszym. Na przestrzeni kilkuset metrów wszystko było potratowane, tak jakby zwierzęta były rozdrażnione spotkaniem i gniewne. Potem obydwa ślady wiodły ku wschodowi, jeden w odległości 20 m od drugiego, [tego nie można było wywnioskować na podstawie samych tylko śladów. Widocznie fantazja poniosła myśliwego lub też Galion upiększył nieco jego opowiadanie] przy czym mieszały się z sobą, przeorując wspólnie ziemię po drodze.
Znów szedłem przez szereg dni za tymi tropami, myśląc, że może już ich więcej nie zobaczę, ale byłem też w niemałym strachu, jak ja sam stanę oko w oko z takimi zwierzętami?”„Pewnego popołudnia – ciągnął dalej myśliwy – poznałem po śladach, że zwierzęta znajdują się niedaleko. Wiatr wiał mi w twarz, co było korzystne, pomyślałem, bo mnie nie zwęszą przy Zbliżaniu się. Nagle zobaczyłem zupełnie wyraźnie ogromne zwierzę i muszę przyznać, przestraszyłem się nie na żarty. Stało wśród młodych drzewek. Był to olbrzymi słoń, z wielkimi, bardzo zakrzywionymi ciosami; o ile mogłem dojrzeć, był koloru kasztanowatego. Miał długie włosy na tylnej części ciała, krótsze z przodu. Powiem, że pojęcia nie miałem o istnieniu tak wielkich zwierząt. Miał ogromne nogi i
poruszał się bardzo wolno. Widziałem słonie tylko na obrazkach, ale choć go oglądałem z oddalenia jakich 300 m, wierzyć mi się nie chciało, że istnieją tak duże zwierzęta. Drugie zwierzę było w pobliżu, mignęło mi tylko parę razy zza drzew. Wydawało mi się równie wielkie.”
/za Heuvelmans „Na tropie nieznanych zwierząt”/
Warto wspomnieć żw autor pow.relacji był prostym człowiekiem który w życiu nie slyszał o mamutach a słonia widział tylko na rysunku.Ponadto na początku XX wieku wszystkie popularne rekonstrukcje mamuta pokazywały go na lodowych pustkowiach a nie pośród bujnej wegetacjii roslinnej;gdyby myśliwy sugerował się tymi ilustracjami opisałby tą przygodę w takiej scenerii! Las wydawał się wtedy zupełnie niemożliwym środowiskiem życia dla mamutów.To tak a propo’s spekulacji czy te zwierzęta mogły przetrwać do czasów historycznych…
p.s.
Nie można wykluczyć że był to słoń leśny-mastodont co jest równie sensacyjne.
Czytałem o tych stekach z mamuta, ale traktowałem tę historie nieco z przymrużeniem oka. Wydawało mi się zupełnie nieprawdopodobne aby ktokolwiek chciał jeść mięso zamarznięte wiele tysięcy lat temu. A z tymi więźniami, to nie wydaje się wam ta historia trochę naciągana – skąd niby tyle mięsa mamuciego miałoby być wtedy znajdowane?
Zdaje się że podczas jakichś wykopków na wielką skalę ( chyba Biełomor Kanał).
Za to głowy nie daję…
Jeśli zaś chodzi o mamucie steki to spotykana w necie informacja że podano je na ekskluzywnym bankiecie w New Yorku a.d.1951 jest nieprawdziwa (wykazały to późniejsze badania DNA)…Fakt taki miał miejsce dużo wcześniej o ile pamiętam właśnie przy okazjii mamuta z Bieriezowki.Spróbuję to jeszce zweryfikować…ale jak będę miał więcej wolnego czasu.
Przeprowadziłem małe dochodzenie w/s kosztowania mamuciego mięsa (czasopisma,książki,intenet).Oto wyniki:
1) Próba konsumpcji mamuciny faktycznie miała miejsce w 1901 roku przy okazji odkrycia z Bieriezowki.Stwierdzono że przypomina ono wołowinę lub koninę acz smród uniemożliwił dokładną próbę degustacyjną.Jak napisałem wcześniej tylko jeden śmiałek odważył się na to a i on miał problemy z przełknięciem.
2) Nie wiadomo dokładnie czy miało to miejsce in situ czy też w Petersburgu na przyjęciu u uczonych.Różne źródła podają rozbieżne dane.W każdym razie z pewnością nie było przy tym cara Mikołaja II jak niektórzy twierdzą…
3) Amerykańska rewelacja o potrawie z mamuta serwowanej na raucie w 1951 roku to zupełny humbug.Doszło do wielu przekłamań i nadinterpretacji (tzw.”efekt głuchego telefonu”)
4) Pojedyńczy przypadek zjedenia mięsa mamuta przez „zeków” miał prawd. miejsce podczas budowy Kanału Biełomorskiego.
Nie no ludzie to mają czad pomysły. W zyciu nie nie przyszłoby mi do głowy żeby jeść jakieś mięso sprzed tysięcy lat. Musiałbym na głowę upaść albo się czegoś nawąchać.
Moim zdaniem lepiej użyć słowa „krewni” zamiast „potomkowie”, gdyż dzisiejsze słonie nie pochodzą od mamutów.