Koń Przewalskiego (Equus przewalskii)

Koń Przewalskiego (Equus przewalskii)

Choć pewnie większość z nas żyje w przekonaniu, że koń ten ma nazwę pochodzącą od Polaka, niestety tak nie jest. Stercząca, krótka grzywa i krępa budowa ciała – to cechy wyróżniające te piękne konie. Koń, który we krwi ma dzikość, a którego dzisiaj trudno spotkać na wolności, to bowiem ostatni gatunek dzikich koni.

Klasyfikacja

• Gromada: ssaki
• Rząd: nieparzystokopytne
• Rodzina: koniowate
• Rodzaj: Equus
• Gatunek: koń Przewalskiego
  

Występowanie

Ten rzadki gatunek zamieszkiwał pierwotnie stepy Azji Środkowej, w szczególności – Mongolii. Ostatniego osobnika na wolności widziano w 1969 roku, właśnie na ziemiach mongolskich. Populacja została jednak reintrodukowana do swego naturalnego środowiska i obecnie znajduje się w Parku Narodowym Khustain Nuruu oraz w rezerwatach przyrody: Takhin Tal i Khomiin Tal. Dzisiaj żyje na wolności w Chinach i Mongolii, na Ukrainie i w Kalifornii, gdzie stworzono specjalne rezerwaty chroniące te zwierzęta.

Charakterystyka

Wygląd

Charakteryzuje go bardziej krępa budowa ciała i krótsze nogi w porównaniu do udomowionych krewnych. Osiąga ok. 132 cm wysokości, 2,1 m długości i 300 kg wagi. Sierść z reguły w odcieniu jasnobrązowym, z dodatkiem żółci, grzywa, nogi i ogon – czarne (koń bułany). Grzywa jest krótka i stercząca, pozbawiona charakterystycznej dla koni domowych grzywki.

Na nogach występują delikatne pasy – jest to jeden z typowych elementów ubarwienia pierwotnych gatunków koni. Zad jest nieco dłuższy, sierść na ogonie krótsza od koni udomowionych. Koń Przewalskiego jest bardziej umięśniony, ale mniejszy od swych udomowionych kuzynów. Futro wiosenno-letnie rośnie krótsze, z nadejściem zimy staje się dłuższe i grubsze.

Tryb życia

Zachowanie

Koń Przewalskiego przejawia zachowania charakterystyczne dla koni dzikich. Żyje w niewielkich grupach rodzinnych, składających się z dorosłego ogiera, 1-3 klaczy i ich wspólnego potomstwa. Młode przebywają z rodziną do momentu osiągnięcia niezależności, czyli przez ok. 2-3 lata.

Ogiery niezwiązane z żadną samicą, ani nie posiadające potomstwa lub stare samce dołączają do grup kawalerskich. Małe grupy rodzinne łączą się w stada i podróżują wspólnie.

W sytuacji zagrożenia stado ogierów broni pozostałych członków grupy, klacze często przejawiają umiejętności przywódcze. W każdej z nich występuje zatem jedna dominująca samica. Ogiery i klacze przebywają z wybranym partnerem przez ok. rok.

Konie utrzymują kontakt wzrokowy z członkami swojej rodziny i w każdej sytuacji mogą prezentować wiele sposobów komunikowania: odgłosy, sygnały zapachowe oraz szeroki zakres sygnałów wzrokowych i dotykowych. Każde zachowanie – trzepotanie uszami, oczyszczanie sierści, nachylanie się do ucha drugiego konia to sposób komunikacji. Stałe porozumiewanie się członków stada prowadzi do złożonych zachowań społecznych.

Dominacja w stadzie

Ustalenie dominującego ogiera w stadzie zależy od wielu czynników, w tym, od danych potrzeb stada w określonym momencie. Walka o dominację bywa niebezpieczna, bowiem czasem dochodzi do uszkodzenia kończyn, co prowadzi do niepełnosprawności skutkującej problemami z dotarciem do pożywienia i wody. Dlatego też ustalanie dominacji nie jest podszyte agresją, a jeśli się zdarza, to bardzo rzadko, bowiem „wyższe rangą” osobniki sprawują kontrolę i wygaszają zachowania agresywne w stadzie

W sytuacji stresowej, w warunkach ekstremalnych lub w konfrontacji z drapieżnikiem, najbezpieczniejsze są osobniki w centrum stada, ponieważ tam mają największą ochronę przed żywiołami i napastnikami.

Młode konie (klacze i ogiery), które osiągnęły dojrzałość płciową, zostają wygnane ze stada – samice dołączają do innych stad, samce wchodzą do grup kawalerskich, aby uniknąć niebezpieczeństwa ze strony naturalnych wrogów. Jednak celem każdego samca jest stworzenie haremu (stado złożone z ogiera i kilku samic oraz ich młodych).

Rola klaczy

Powszechnie uważa się, że ogier jest „panem i władcą” wszystkich klaczy w stadzie – haremie. Prawda jest jednak taka, że przewodnikiem dzikich koni jest samica alfa – dominująca klacz. Jest zazwyczaj jedną z najstarszych samic w stadzie, odpowiada za jego bezpieczeństwo, zna teren i wie, gdzie najłatwiej o duże ilości pokarmu. Przewodzi grupie w czasie podróży, wyznacza trasy, ma pierwszeństwo podczas pojenia i wybiera najlepsze miejsca do wypasania.

Rola ogiera

Samce znajdują się na obrzeżu stada, ponieważ muszą odpierać ataki drapieżników i „wizyty” obcych ogierów. Podczas podróży, samce idą z tyłu obserwując otoczenie i pilnując, aby stado nie rozpraszało się zbytnio. Podczas godów działają impulsywnie, czasem agresywnie, aby utrzymać przy sobie klacze. Przez większość czasu, są jednak stosunkowo spokojne, spędzają bowiem sporo czasu na „opiece” nad stadem: pilnują klaczy, znaczą teren zapachem zawartym w moczu. Żyjąc na obrzeżach grupy stają się bardziej narażone na skutki nieprzyjaznych warunków atmosferycznych, ataki ze strony ludzi i obcych samców. Jeśli ogier nie „sprawdzi się” w swej roli lub zginie, zostaje zastąpiony przez innego osobnika.

Dieta

Koń Przewalskiego to typowy roślinożerca – żywi się trawą i roślinnością stepową.

Rozmnażanie

Klacze osiągają dojrzałość płciową w 2 roku życia, ale pierwszy poród ma miejsce po 3 roku życia. Ogiery nie są płodne do 3 roku życia. Podobnie do klaczy udomowionych, również samice konia Przewalskiego przechodzą ruję wiosną i latem, a niektóre są płodne przez cały rok. Samce nie mają „przerw” w płodności, mogą rozmnażać się przez 365 dni w roku. Ciąża trwa 11-12 miesięcy (330-350 dni), porody odbywają się zazwyczaj w pierwszych letnich miesiącach, czyli od maja do lipca.

Pochodzenie nazwy

Pierwszym człowiekiem, który dokładnie opisał dzikie konie z mongolskich stepów, był rosyjski generał i geograf – Nikołaj Przewalski. Ten podróżnik i przyrodnik stworzył pierwszy opis dzikiego konia z Azji w 1881 roku, kiedy prowadził wyprawę popartą pogłoskami na temat istnienia niezwykłych koni na tamtych terenach. Wiele z tych zwierząt, na początku XX wieku, zostało schwytanych i umieszczonych w ogrodach zoologicznych.

Pierwsze wzmianki o dzikich mongolskich koniowatych pochodzą z wieku XV, kiedy to Johann Schiltberger, jako jeden z pierwszych Europejczyków, obserwował stada tych zwierząt i opisywał je w swym dzienniku podróży po Mongolii jako więzień mongolskiego chana.

W XX wieku populacja konia Przewalskiego drastycznie się zmniejszyła z powodu polowań. Ostatnie dzikie stada obserwowano w 1967 toku, a ostatniego osobnika na wolności widziano w 1969 roku. Potem nie udało się spotkać żadnego dzikiego konia Mongolii, a gatunek został oznaczony jako wymarły na wolności. Sytuacja nie zmieniała się przez 30 lat. Dzisiaj trwa walka o reintrodukowanie dzikich populacji na ich pierwotne miejsca występowania i wiele wskazuje na to, że dziki koń Przewalskiego wróci na łono natury.

Nazwa

Obecnie Koń Przewalskiego nazywany jest często jako:

• Azjatycki dziki koń
• Dziki koń Przewalskiego
• Mongolski dziki koń
• Prawdziwy tarpan
• Mongolski tarpan

Szczegółowe dane i wymiary

Koń Przewalskiego (Equus przewalskii)

• Długość: ok. 2,1 m
• Wysokość w kłębie: 122 – 142 cm (średnio 132 cm)
• Masa: 200 – 340 kg (średnio 300 kg)
• Długość ogona: ok. 90 cm
• Długość życia: 25 – 30 lat
  

Koń Przewalskiego – ciekawostki

• Koń Przewalskiego jest ostatnim żyjącym gatunkiem dzikiego konia. Tak dla informacji – mustangi amerykańskie to nie są dzikie konie. To rasa koni przywiezionych z Hiszpanii, których część wydostała się na wolność i wtórnie zdziczała, tworząc w ten sposób nową rasę koni.
• Liczba chromosomów wynosi 66, podczas gdy u pozostałych gatunków koni liczba ta wynosi 64.
• Koń Przewalskiego nigdy nie został oswojony do jazdy, co świadczy o jego prawdziwej dzikości.
• Mongolska nazwa tych koni brzmi Takhi – „duch”.
• Koń Przewalskiego jest jednym z najważniejszych elementów kultury mongolskiej, to symbol narodowego dziedzictwa Mongolii.
• Centrum stada jest najbezpieczniejszym miejscem. Często, gdy któryś jego członek zachowa się niewłaściwie, zostaje „wyrzucony” na obrzeża stada lub poza jego obręb czasowo lub na stałe.
• Badania dzikich stad wykazały, że wypędzanie z grupy młodych ogierów i klaczy może mieć związek z instynktem zapobiegającym chowowi wsobnemu (kojarzeniu krewniaczemu).
• Do końca roku 1950 dzika populacja konia Przewalskiego obejmowała zaledwie 12 osobników.
• Nikołaj Przewalski, choć historycznie można doszukiwać się u niego polskich korzeni, nie był Polakiem i za Polaka się nie uważał. Zgłosił się nawet na ochotnika aby walczyć przeciwko Polakom w powstaniu styczniowym…

Polecamy:

• Koń – przyjaciel człowieka
• Zebra