Mozazaury (Mosasauridae)

Mozazaury (Mosasauridae)

Olbrzymie mięsożerne morskie gady, które bez problemu mogły zabijać plezjozaury długoszyje. Na przestrzeni wieków mozazaury wyewoluowały do ogromnych drapieżników, których usposobienie i odwaga pozwala nazywać je „tyranozaurami z głębin”.

Klasyfikacja

• Gromada: zauropsydy
• Nadrząd: lepidozaury
• Rząd: łuskonośne
• Rodzina: mozazaury
  

Nazwa

Nazwę „mozazaury” można tłumaczyć jako „jaszczury znad rzeki Moza” – ma to związek z miejscem odkrycia tych zwierząt (Moza przepływa przez terytorium Holandii, Belgii oraz Francji).

Datowanie i występowanie

Mozazaury wyewoluowały prawdopodobnie od łuskonośnych zwierząt z rodziny Aigialosauridae, panowały w późnej kredzie, czyli 93,5 – 65,5 mln lat temu, od turonu do mastrychtu.

Przez ostatnie 20 mln lat okresu kredowego, po wyginięciu ichtiozaurów i zmniejszeniu populacji plezjozaurów, mozazaury były dominującymi drapieżnikami we wszystkich oceanach ówczesnego świata, kiedy poziom wód był wyższy, a większość obszarów lądowych pokrywały morza epikontynentalne.

Szczątki tych ogromnych zwierząt odnaleziono m.in. w Ameryce Północnej, Holandii, Belgii, Danii, Szwecji, Niemczech, Polsce, Francji, Bułgarii, Portugalii, Hiszpanii, Wielkiej Brytanii, Nowej Zelandii i u wybrzeży Antarktydy. Pojedyncze kości i zęby odnajdywano również w Meksyku, Kolumbii, Brazylii, Chile i Peru.

Charakterystyka

Jedne z największych morskich zwierząt, jakie kiedykolwiek istniały. Przystosowane do życia w ciepłych, płytkich morzach epikontynentalnych. Najmniejszy znany gatunek – Carinodens belgicus – mierzył ok. 3 m długości, największy mozazaur nazywany hajnozaurem (Hainosaurus) osiągał natomiast 17,5 m.

Kształtem ciała przypominały współczesne warany z tym, że były bardziej wydłużone, aby lepiej poruszać się w wodzie.

Hajnozaur (Hainosaurus) – największy mozazaur

Hajnozaur pierwotnie oszacowany został na ponad 17 metrów, nieco później jego długość została zweryfikowana do 15 metrów, a ostatnio Johan Lindgren stwierdził, że miał nie więcej niż 12,2 metra długości. W filmie Jurassic World pojawia się gigantyczny mozazaur zjadający rekina. To jedna z największych atrakcji parku. To właśnie hajnozaur, który w filmie ma długość ok. 15 metrów.

Kończyny, ogon i sposób poruszania

Kości kończyn skróciły się, a w miejsce łap pojawiły się 4 płetwy, szeroki i długi ogon napędzał całe ciało. Ten sposób poruszania się przypomina współczesne ryby z rzędu węgorzokształtnych(Anguilliformes) lub węże morskie, jednak najnowsze badania wykazały, że wiele gatunków mozazaurów posiadało duże, przypominające półksiężyc ogony podobne do rekinów i ichtiozaurów.

Nie poruszały się faliście jak wąż, prawdopodobnie ich ciała pozostawały w jednej pozycji, jedynie ogon był ruchliwy.

Zęby

W pysku aż roiło się od ostrych, haczykowatych zębów, ich zadaniem jednak nie było gryzienie, a przytrzymywanie pokarmu. Wzdłuż podniebienia przebiegał dodatkowy zestaw zębów, który działał jak taśmociąg wciągający ofiarę do gardła. Jeśli zwierzę raz wpadło w paszczę mozazaura, nie miało szans na ucieczkę.

Dieta

Szczęka połączona była z żuchwą elastycznymi ścięgnami (jak u węży), które pozwalały w całości połykać dużą zdobyć, np. 7-metrowego rekina. Poza rekinami żywiły się morskimi ptakami z rodzaju Hesperornis, rybami kostnoszkieletowymi i mniejszymi mozazaurami, np. klidastesem (Clidastes).

W diecie tych ogromnych wodnych jaszczurów mieściły się także amonity, bardzo liczne w kredowych morzach, nie wiadomo tylko, czy wszystkie mozazaury – bez względu na wielkość – jadły tego rodzaju pokarm.

Im większy osobnik, tym większe zwierzęta pożerał – największe gatunki atakowały nawet potężne plezjozaury.

Przypuszcza się, że polowały z zaskoczenia – wypływały nagle z ciemności rozwijając imponującą prędkość dzięki masywnemu ogonowi i błyskawicznie pożerały ofiarę, po której nie zostawał ślad.

Mozazaury zwracały części ciała zdobyczy nie nadające się do strawienia – współczesne rekiny zachowują się identycznie.

Nie należały do zwierząt rodzinnych, ani towarzyskich – spotykały się z innymi mozazaurami jedynie w okresie godowym. Sama kopulacja była prawdopodobnie krótka, a po wszystkim samiec wyganiał samicę ze swojego terytorium.

Wraz ze zmianami w budowie ciała, ewolucji ulegały też zachowania – mozazaury bardzo pilnowały swojego terenu i reagowały wręcz alergicznie na współbraci.

Zmysły

Ulokowanie oczodołów sugeruje, że mozazaury widziały to, co działo się po bokach ich ciał. Fakt ten świadczy natomiast o tym, że widzenie stereoskopowe (obuoczne) było słabe. Brak tej zdolności przystosowawczej może świadczyć o tym, iż zwierzę nie opierało wiedzy na temat odległości od ofiary na wzroku, nie potrafiło bowiem jej oszacować ze względu na deficyty w widzeniu trójwymiarowym.

W procesie ewolucji modyfikacji uległy również uszy, które zostały wyposażone w specjalny system wzmacniający dźwięki. Przypuszcza się, że w jamie ustnej występował długi, rozdwojony na końcu język pełniący funkcję rozpoznającą zapachy, podobnie działają języki waranów z Komodo (Varanus komodoensis).

Poza podstawowymi zmysłami mozazaury dysponowały swoistego rodzaju sonarem ciśnieniowym, czyli wiązką nerwów biegnących po bokach górnej szczęki, dzięki której wyczuwały zmiany ciśnienia wody wywoływane przez nadpływającą ofiarę.

Odkrycie

Pierwszego mozazaura odkryto w 1764 roku na terenie holenderskiego kamieniołomu znajdującego się na Górze Świętego Piotra, w pobliżu miasta Maastricht. W miejscu tym odnaleziono czaszkę dużego jaszczura, ale przez wiele lat sądzono, że jest to fragment szkieletu walenia, ryby lub krokodyla, jednak nowe światło na znalezisko rzucił Adriaan Gelles Camper, który w 1799 roku stwierdził, że ma do czynienia z jaszczurem.

W 1808 roku Georges Cuvier potwierdził tę teorię, ale nikt jeszcze nie nazwał znaleziska. Dopiero w 1822 roku stworzono działającą do dzisiaj nazwę rodzajową. Niektóre odkryte w XVIII wieku fragmenty szkieletu aż do XIX wieku nie zostały zidentyfikowane jako pozostałości po mozazaurach.

Wybrani przedstawiciele

• Klidastes (Clidastes) – jeden z najmniejszych mozazaurów
• Dallazaur (Dallasaurus) – nazwa wywodzi się od miasta w Ameryce Północnej, w okolicach którego odkryto jego szczątki (chodzi oczywiście o Dallas)
• Ectenosaurus – na szczątkach tego mozazaura zachowało się sporo dobrze zachowanej skóry
• Eonatator – nazywany „porannym pływakiem”, jeden z pierwszych mozazaurów
• Globidens – mozazaur o niezwykle zaokrąglonych zębach
• Halizaur (Halisaurus) – podobnie jak eonatator jeden z pierwszych mozazaurów
• Hajnozaur (Hainosaurus) – jeden z największych mozazaurów
• Platekarp (Platecarpus) – najpowszechniej występujący mozazaur w Ameryce Północnej
• Plotozaur (Plotosaurus) – jeden z najszybszych mozazaurów, szczytowa forma ewolucyjna tych wodnych zwierząt
• Plioplatekarp (Plioplatecarpus) – posiadał krótkie, ale silne szczęki. Pływał w wodach Ameryki Północnej i Europy
• Prognatodon (Prognathodon) – mozazaur posiadający bardzo silne szczęki
• Tylozaur (Tylosaurus) – bardzo smukły mozazaur o połyskującej skórze
  

Szczegółowe dane i wymiary

Mozazaury (Mosasauridae)

Wymiary

• Długość: 3 – 17,5 m
• Masa: 7 – 15 ton
  

Występowanie

• Wszystkie oceany ówczesnego świata
• Datowanie: 93,5 – 65,5 mln lat temu
• Okres: późna kreda
• Wiek: od turonu do mastrychtu

Mozazaury – ciekawostki

• Mozazaury najprawdopodobniej posiadały lądowego przodka. Choć życie wyszło z wody, to w przypadku mozazaurów najprawdopodobniej znów do niej powróciło…
• Żaden inny drapieżnik nie opanował tak dużej części globu.
• Specjaliści oszacowali, że mozazaury mogły rozwijać prędkość dochodzącą do 50 km/h na krótkich dystansach.
• Dzięki systemowi wzmacniającemu dźwięki mozazaury odbierały je ok. 38 razy głośniej.
• Potrafiły przez wiele godzin nie wynurzać się ponad powierzchnię wody, aby nabrać powietrza.
• Jedno ugryzienie wystarczało, aby mozazaur odgryzł kawał mięsa o długości 100 cm.

Polecamy:

• Ichtiozaury
• Plezjozaury
• Pliozaury
• Kronozaur
• Dinozaury
• Kreda
• Jura
• Trias
• Megalodon
• Walenie
• Wieloryby
• Delfiny
• Rekiny