Fenek (Vulpes zerda) – lisek pustynny

Fenek (Vulpes zerda) – pustynny lis

Dzięki swemu ogromnemu urokowi i niewielkim rozmiarom fenek nierzadko staje się zwierzątkiem domowym, którym zachwyca się każdy, komu będzie dane go zobaczyć. Jak jednak wygląda jego życie na wolności? Czy niewątpliwa uroda pomaga mu w walce o przetrwanie czy jest dla niego przekleństwem?

Klasyfikacja

• Gromada: ssaki
• Rząd: drapieżne
• Podrząd: psokształtne (Caniformia)
• Rodzina: psowate (Canidae)
• Rodzaj: Vulpes
• Gatunek: fenek

Występowanie

Zamieszkuje obszar Afryki północnej oraz Azji. Znaleźć go można od Maroka do Egiptu, w Nigrze, Kuwejcie i na Półwyspie Synaj.

Legowiska znajdują się pod piaskiem, na otwartych pustynnych terenach lub w miejscach zarośniętych suchymi trawami. Powierzchnia całkowita nory fenka, wykopana w zwartej glebie, dochodzi do 120 m² i wyposażona jest w maksymalnie 15 wejść. Grupy rodzinne budują gniazda w bliskich odległościach lub łączą je w jedno. W przypadku miękkiego, luźnego podłoża (piasku) nora ma prostszą budowę i prowadzi do niej tylko jedno wejście.

Charakterystyka

Najmniejszy przedstawiciel psowatych na świecie. Futro puszyste, w kolorze kremowym – w dzień odbija promienie słońca, aby uniknąć przegrzania, natomiast w nocy pozwala utrzymać stałą temperaturę.

Dlaczego fenek ma duże uszy?

Najbardziej charakterystyczną cechą zewnętrzną są ogromne uszy – największe w stosunku do wielkości ciała spośród wszystkich psowatych. Spełniają bardzo ważną funkcję – odprowadzają ciepło. Ponieważ na ich powierzchni występuje mnóstwo podskórnych naczyń krwionośnych, słuch fenka jest na tyle wyczulony, że jest w stanie usłyszeć zdobycz znajdującą się pod ziemią.

Łapy chronione są przez futro zapobiegające poparzeniom spowodowanym kontaktem z rozgrzanym piaskiem. Oczy duże, migdałowate, ciemne, osadzone z przodu pyska, nosek niewielki w kolorze jasnego brązu lub z domieszką czerwieni. Ogon puszysty, ciemniejszy na końcu.

Dieta i polowanie

Mimo niepozornych rozmiarów i uroczego pyszczka fenek jest wprawionym myśliwym, aktywnym w nocy, żywiącym się przede wszystkim owadami, ptakami, jajami i gryzoniami i zajęczakami (zwłaszcza królikami).

Poluje poprzez wykonywanie wysokich i długich skoków, dzięki którym łatwo mu schwytać szybko uciekającą ofiarę.

W trakcie łowów uszy fenka intensywnie pracują, zmieniając często ułożenie, aby namierzyć zdobycz. Często uszy skierowane są w dół, aby drapieżnik mógł łatwo namierzyć gryzonia znajdującego się pod ziemią.

Organizm fenka został świetnie przystosowany do deficytu wody – nerki zbudowane są w taki sposób, aby ograniczyć straty w gospodarce wodnej. Wystarczają mu także płyny z ciał ofiar, jeśli w danym okresie panuje susza.

Zachowania społeczne

Najważniejszymi członkami grupy jest para alfa i jej potomstwo. Młode z poprzedniego roku przebywają z rodzicami nawet wtedy, gdy na świat wydany został kolejny miot. Jak większość psowatych fenek emituje dźwięki specyficzne dla swojej rodziny: szczeka, a kiedy czuje się zagrożony – warczy. Zarejestrowano również odgłosy przypominające mruczenie kota domowego.

Każdy członek stada angażuje się w życie grupy, utrzymując stały kontakt ze wszystkimi „braćmi”. Samce przejawiają większą agresję i terytorialność polegającą na znakowaniu terenu w okresach rui. Niezbyt dobrze poznano jego życie rodzinne, wnioski wyciągane są prawie zawsze na podstawie zachowań przejawianych w niewoli.

Naturalni wrogowi

Największym zagrożeniem są afrykańskie gatunki puchacza, karakal, szakal, hiena pręgowana, chart perski i inne rasy charta zamieszkujące obszar, na którym występuje fenek. Uważa się jednak, że jest to zwierzę bardzo trudne do schwytania, a doniesienia o sukcesach łowieckich innych drapieżników poza puchaczem są traktowane z dystansem, wręcz z niedowierzaniem.

Rozmnażanie

Dominująca para tworzy dożywotni związek. Tylko ona może się rozmnażać, przez co kontroluje wielkość stada. Okres rozrodczy ma miejsce między styczniem i lutym, samice rodzą od marca do kwietnia. W niewoli mioty przychodzą na świat później – od marca do lipca. Choć rozród może trwać cały rok, samice rodzą tylko raz. Po kopulacji samiec staje się bardzo agresywny chroniąc samicę. Ponadto zapewnia jej pokarm w czasie ciąży i karmienia.

Ciąża trwa zwykle 50 – 52 dni, ale czasem ok. 63 dni (w niewoli). W typowym miocie znajduje się od 1 do 4 młodych. Nowo narodzony fenek ma zamknięte oczy i oklapnięte uszy. Matka karmi potomstwo mlekiem przez 61 – 70 dni. Po ok. 10 dniach młode otwiera oczy i podnosi uszy. Dojrzałość płciową osiąga po ok. 9 miesiącach.

Szczegółowe dane/wymiary

Fenek (Vulpes zerda)

• Długość ciała: 24 – 41 cm
• Wysokość: ok. 20 cm
• Długość ogona: 18 – 31 cm
• Długość uszu: 10 – 15 cm
• Masa: 1,5 – 3,5 kg
• Długość życia: do 14 lat w niewoli
  

Fenek – ciekawostki

• Istnieją doniesienia o wspinaczce fenka na palmy daktylowe w poszukiwaniu owoców, ale eksperci uważają je za mało prawdopodobne chyba, że gałęzie są na tyle nisko, że maleńki fenek mógłby do nich dosięgnąć.
• Fenek uznawany jest za największego ssaka drapieżnego Sahary.
• Fenek wykonuje skoki na wysokość do 61 cm oraz o długości do 120 cm.
• Najdłuższa zaobserwowana kopulacja trwała 2 godziny 45 minut.
• Fenek często pada ofiarą myśliwych, którzy zajmują się nielegalnym handlem tymi zwierzętami. Mięso z fenka nie jest uznawane za smaczne, ponieważ posiada nieprzyjemny zapach.
• Ze względu na usposobienie i tryb życia fenek może być traktowany jak zwierzę domowe pokroju psa lub kota.
• Fenek jest zwierzęciem narodowym Algierii. Jego nazwą określa się również reprezentację Algierii w piłce nożnej – „Les Fennecs”.
• Aktualne statystyki dotyczące wielkości populacji nie są znane, ale zwierzę to uważa się za powszechnie występujące w niektórych regionach, np. na południu Maroka – przebywa na piaszczystych terenach, z dala od osiedli ludzkich.
• Fenek w języku niemieckim określany jest jako lis pustyni (Wüstenfuchs). W czasie II Wojny Światowej feldmarszałek Rommel nosił przydomek „Lisa Pustyni”.

Fenek w kadrze filmowym

Poniżej przedstawiamy krótki film, w który widać wyraźnie, iż fenek bardzo lubi wygrzewać się w promieniach słońca.

Polecamy:

• Afryka
• Karakal
• Serwal
• Lis
• Lampart
• Gepard
• Lew