Tukany – neotropikalne ptaki

Tukany (Ramphastidae)

Tukany –  budzą zachwyt swymi ogromnymi, barwnymi dziobami. Są na tyle interesujące i sympatyczne, że w 1990 roku nakręcono bajkę pt.: „Tukany na tropie”, w której głównymi bohaterami była para tych kolorowych i bardzo inteligentnych ptaków.

Klasyfikacja

• Gromada: ptaki
• Nadrząd: neognatyczne
• Rząd: dzięciołowe
• Rodzina: tukany
  

Wyróżniono 5 rodzajów tukana i ponad 40 gatunków tych ptaków:

• Andigena – tukany górskie (4 gatunki)
  
• Aulacorhynchus – zielone tukany (6-15 gatunków w zależności od klasyfikacji)
  
• Pteroglossus – arakarie (14 gatunków)
  
• Ramphastos – typowe tukany (8 gatunków)
  
• Selenidera – dwubarwne tukany  (6 gatunków)
  

Występowanie

Tukany zamieszkują Krainę neotropikalną, w obszarze której znajdują się:

• Ameryka Południowa
• Antyle
• północny Meksyk
• Wyspy Galapagos

Rodzina tukanów jest najbliżej spokrewniona z brodaczami (Capitonidae).

Charakterystyka

Wygląd

Sylwetka jest krótka i zbita. Ogon u wszystkich gatunków jest zaokrąglony, natomiast długość jest zmienna. Szyja jest gruba i krótka, skrzydła małe ze względu na leśny tryb życia. W tropikalnych formacjach leśnych tukan pokonuje krótkie dystanse między koronami drzew.

Nogi są krótkie, ale mocne. I i IV palec jest cofnięty, natomiast II i III znajdują się z przodu stopy. Większość gatunków nie wykazuje dymorfizmu płciowego, poza rodzajem Selenidera, zwane tukanami dwubarwnymi. Nieznaczne różnice występują w wielkości dziobów – samice mają je nieco krótsze, głębsze i prostsze. Gatunki większych tukanów mają z reguły czarne pióra na wierzchu skrzydeł oraz na grzbiecie, z białymi, szkarłatnymi lub żółtymi akcentami na brzuchu.

Znak rozpoznawczy – dziób. Dlaczego tukan ma taki duży dziób?

Niespotykanie barwny i duży dziób u niektórych gatunków ma długość równą połowie długości ciała. Mimo ogromnych, względem ciała, rozmiarów dzioba, jest on bardzo lekki, złożony z kostnej konstrukcji, wypełnionej gąbczastą, keratynową tkanką. Na brzegach dzioba występują małe „ząbki”. Uznano, że wielkość i budowa dzioba ma związek z systemem termoregulacji, choć podejrzewa się, że spełnia on jeszcze inne funkcje.

W wyniku przeprowadzonych badań i obserwacji, naukowcy wykazali, iż dzięki dziobowi tukany pozbywają się ciepła z ciała, przez co łatwiej im regulować temperaturę. Przed snem temperatura dzioba obniża się o ok. 10^oC w zaledwie kilka minut. Temperatura powierzchniowa dzioba tukana została oszacowana na 10 – 35^oC, w zależności od aktualnej temperatury otoczenia.

Dzięki rozmiarom dzioba, ptak może sięgać po owoc bez konieczności przemieszczania się. Ponadto, jasne kolory na dziobie mogą odstraszać mniejsze ptaki, dzięki czemu tukan plądruje bez przeszkód ich gniazda. Poza tym, dziób umożliwia dotarcie do najgłębszych dziupli, w których znajduje się pożywienie niedostępna dla innych ptaków. Prawdopodobnie kolor upierzenia i dzioba nie ma związku z seksualnymi sygnałami. W długim dziobie znajduje się równie, długi ( 14 – 15 cm), wąski i bardzo szorstki język, będący organem zmysłowym, odpowiedzialnym za smak.

Zwyczaje i dieta

Tukan gniazda buduje w dziuplach i dziurach wykopanych przez inne zwierzęta, np. dzięcioły. Mimo imponującego dzioba, nie jest w stanie nim wykuć samodzielnie dziupli. Są to ptaki osiadłe, w ogóle nie migrują. Żyją w parach lub małych stadach złożonych z 6 – 7 osobników. Używają swych dziobów w „zapasach”, mających na celu ustalenie hierarchii w grupie.

Tukany są przede wszystkim owocożerne, okazjonalnie wszystkożerne (zdarza im się jeść owady i małe jaszczurki). Mogą również okradać gniazda innych ptaków. Młode tukany są karmione przeważnie pokarmem mięsnym.

Dzięki diecie złożonej głównie z owoców tukany przyczyniają się do rozsiewania roślin, co pożytecznie wpływa na tropikalny ekosystem.

Rozmnażanie

Okres lęgowy odbywa się różnie, w zależności od gatunku tukana, np. u arasari obrożnego (Pteroglossus torquatus) rozmnażanie ma miejsce od stycznia do maja, a u andotukana niebieskiego (Andigena hypoglauca) odbywa się od grudnia do lutego (Kolumbia) lub od czerwca do listopada (Ekwador i Peru).

Większość osobników składa od 2 do 4 białych jaj w swoich gniazdach ulokowanych w dziuplach. Okres inkubacji trwa ok. 16 dni, po tym czasie na świat przychodzą małe, całkowicie nagie pisklęta. W 6 – 7 tygodniu życia są gotowe do opuszczenia rodzinnego gniazda. Dojrzałość płciową osiągają w 3 – 4 roku życia.

Pisklętami zajmuje zarówno samiec, jak i samica.

Charakterystyka wybranych przedstawicieli

Andotukan niebieski (Andigena hypoglauca)

Jeden z przedstawicieli rodzaju Andigena. Gatunek A. h. hypoglauca zamieszkuje góry południowej i centralnej Kolumbii, aż po wschód Ekwadoru. Drugi gatunek z tego rodzaju – A. h. lateralis przebywa w Andach na wschodzie Ekwadoru i Peru.

Andotukan niebieski zajmuje górskie wilgotne lasy o temperaturze umiarkowanej (na wysokości 2200 – 3650 m n.p.m.). Najczęściej spotkać go można w niskich drzewach i zadrzewionych wąwozach.

Andotukan ma czarny wierzch głowy oraz kark. Cały grzbiet utrzymany jest w barwach brązu z zielonkawymi akcentami. Skrzydła są ciemnozielone. Dziób duży, żółty lub zielono-żółty, w górnej części czerwony. Pióra przy nogach są ciemnobrązowe, ogon zielony, zakończony czerwonym elementem. Trzon ogona jest żółty. Nie występuje dymorfizm płciowy, jednak samica ma krótszy dziób.

Wymiary:

• Długość ciała: 46–48 cm
• Waga: 244–370 g
• Długość skrzydła: 17–17,8 cm
• Długość dzioba: 8,5–10,2 cm
• Długość ogona: 15,7–17,5 cm
• Waga: 244-370 g

Gatunek jest bliski zagrożenia wyginięciem.

Pieprzojad szmaragdowy (Aulacorhynchus prasinus)

Jeden przedstawicieli rodzaju Aulacorhynchus, przebywający na obszarze górskim, zaczynając od Meksyku po Amerykę Środkową, północną Wenezuelę, Andy, na środkowej Boliwii kończąc.

Upierzenie zielone, podogonie i czubek ogona rudy. Dziób czarny z plamami żółci w górnej części (wielkość plam jest w każdym gatunku inna). Podstawa dzioba biała u większości gatunków z rodzaju Aulacorhynchus. Niektóre podgatunki posiadają rudą cętkę u podstawy szczęki górnej, natomiast u innych cętka ta występuje u nasady szczęki dolnej. Podgardle białe lub szaro-niebieskie. Otoczka wokół oka może być niebieska, czerwona lub bardzo ciemna, prawie czarna. Nogi szare, niepołyskujące. Młodsze pieprzojady szmaragdowe mają delikatniejsze barwy, upierzenie i dziób są nieco mniej kolorowe.

Samice są nieco mniejsze od samców i mają krótsze od nich dzioby.

Wymiary:

• Długość ciała: 40–35 cm
• Waga: 118-230 g

Gatunek nie jest zagrożony wyginięciem.

Arasari czarnogłowy (Pteroglossus viridis)

Przedstawiciel rodzaju Pteroglossus, zamieszkujący Gujanę, Gujanę Francuską, Surinam, wschodnią Wenezuelę obszary na zachód od Rio Negro i na południe od Amazonki. Przebywa w różnych rodzajach lasów. Istnieją 2 podgatunki arasari czarnogłowego.

Dolna szczęka jest czerwona u podstawy, reszta ma czarny kolor, przy czubku dolnej części dzioba występuje żółty pasek. Sam czubek jest również czarny. Górna część dzioba także jest czerwona u nasady, boki są fioletowe. Reszta dzioba utrzymana jest w odcieniach żółci. Obrączka wokół oczu jest żółto-niebiesko-czarna, podgardle jest czarne, podobnie jak głowa, kark, pierś i skrzydła. Na wierzchu ciała występuje zielony poblask. Brzuszek jest żółty, ogon również czarny z zielonym odblaskiem. Nasada ogona soczyście czerwona, a nogi szare.

Występuje dymorfizm płciowy: samica ma głowę w kolorze cynamonu. Zamiast fioletu, na dziobie występuje element różu, a nasada ogona jest biała, nogi w odcieniu zieleni. Reszta upierzenia taka sama, jak u samca.

Wymiary:

• Długość ciała: 30-40 cm
• Rozpiętość skrzydeł: 30,5-38 cm
• Waga: 110-160 g

Gatunek nie jest zagrożony wyginięciem.

Tukan tęczodzioby (Ramphastos sulfuratus)

Jeden z najbardziej rozpoznawalnych rodzajów tukana. Przebywa w Ameryce Środkowej i Południowej (od Meksyku południowego do Wenezueli i Kolumbii).

Posiada bardzo duży dziób, stanowiący 1/3 długości ciała. Samiec jest cięższy od samicy. Całe upierzenie jest utrzymane w kolorach czerni i żółci. Nogi są natomiast niebieskie, końcówka ogona czerwona. Dziób bardzo kolorowy: występuje soczysta zieleń, po bokach pomarańcz, dolna przednia część dzioba po bokach jest niebieska, sam czubek natomiast śliwkowy lub czerwony. Otoczka u nasady dzioba czarna, wokół oczu występuje zielono-niebieski pierścień.

Tukan tęczodzioby to narodowy ptak Belize – kraju leżącego w Ameryce Środkowej, na Półwyspie Jukatan.

Gatunek nie jest zagrożony wyginięciem.

Wymiary:

• Długość ciała: 42–55 cm
• Długość dzioba: 12–15 cm
• Waga: 380–500 g (samica 380 g)

Gatunek nie jest zagrożony wyginięciem.

Tukanik czarnopierśny (Selenidera reinwardtii)

Gatunek z rodzaju Selenidera zamieszkuje zachodnią część deszczowych lasów równikowych w Ameryce Południowej.

Istnieją 2 podgatunki tukanika czarnopierśnego. Jeden z nich ma szeroki czarno-kasztanowo-bordowy dziób, drugi natomiast posiada czarno-szary kolor dzioba. Upierzenie na głowie i piersi jest czarne, po bokach głowy, na równi z dziobem przebiegają żółte pasy. Otoczka wokół oka jest ciemnozielono-niebieska. Tęczówka oka jasna, w odcieniu żółci. Pióra na ogonie są czerwone, dolna część brzucha utrzymana w żółtych barwach.

Wymiary:

• Długość ciała: 30.5–35 cm
• Waga: 129–200 g

Gatunek nie jest zagrożony wyginięciem.

Szczegółowe dane/wymiary

Tukany (Ramphastidae)

• Długość: 30 – 60 cm
• Waga: 130 – 680 g
• Długość dzioba: do 15 cm
• Długość języka: do 150 mm
• Długość życia: ok. 20 lat
  

Tukany – ciekawostki

• Dziób tukana jest ząbkowany na brzegach. W przeszłości naukowcy sądzili, że dzięki nim tukan poluje na ryby i jest mięsożerny.
• Śpiący tukan przykłada głowę do sterczącego ogona, zwijając się w pierzastą ”kulkę”.
• Tukan w niewoli może całą swoją dietę oprzeć na owadach, zaobserwowano bowiem, że ptak trzymany w klatce chętnie na nie poluje.
• Po dokonaniu wnikliwych obserwacji tukanów, naukowcy udowodnili, że dzięki dziobowi pozbywa się on ciepła z ciała, przez co łatwiej mu regulować temperaturę. Przed snem temperatura dzioba obniża się o ok. 10^oC w zaledwie kilka minut. Temperatura powierzchniowa dzioba tukana została oszacowana na 10 – 35^oC, w zależności od aktualnej temperatury otoczenia.

Polecamy:

• Ptaki
• Papugi
• Flamingi
• Pelikany
• Żurawie
• Albatrosy