Gąbki (Porifera) – zwierzęta jak rośliny

Gąbki (Porifera) – zwierzęta jak rośliny

Gąbki to nietypowe zwierzęta występujące w wodach całego świata. Nie posiadają neuronów, mięśni, narządów rozrodczych, a ich ciałom brakuje symetrii. Dlaczego więc, pomimo że bardziej przypominają rośliny, zaliczane są do królestwa zwierząt?

Wspólny przodek wszystkich zwierząt

Zgodnie z teorią ewolucji, wszystkie organizmy na Ziemi powstały w wyniku procesów ewolucyjnych. Niektóre gatunki wymarły, inne dały początek nowym. Historię ewolucji gatunków przedstawia się zazwyczaj graficznie w postaci rozgałęzionego drzewa. Drzewo to nazywamy drzewem rodowym lub filogenetycznym. Pień tego drzewa to właśnie jeden wspólny przodek wszystkich organizmów, natomiast konary obrazują wspomniane poszczególne linie ewolucyjne. Samego przodka wszystkich zwierząt jednak nie znamy.

Gąbki zostały zakwalifikowane do królestwa zwierzą dzięki badaniom DNA. Obecnie wiadomo, że wszystkie zwierzęta na Ziemi miały wspólnego przodka, który jak się okazuje był także przodkiem gąbek. Co więcej, gąbki są jednymi z najstarszych zwierząt na świecie.

Klasyfikacja

• Królestwo: zwierzęta (Animalia)
• Podkrólestwo: nibytkankowce (Parazoa)
• Typ: gąbki (Porifera)

Gąbki tradycyjnie dzielone były na trzy klasy:

• Gąbki wapienne (Calcarea)
• Gąbki szklane (Hexactinellida)
• Gąbki pospolite (Demonspongiae).

Późniejsze badania wykazały jednak, że rząd Homoscleromorpha, należący wcześniej to gąbek pospolitych, w rzeczywistości stanowi odrębną klasę. Aktualnie więc w oficjalnej klasyfikacji, gąbki dzielimy na cztery, a nie trzy klasy.

Ewolucja

Gąbki to jedne z najstarszych zwierząt na ziemi. Uważa się, że wyewoluowany one około 500 milionów lat temu. Jeśli więc sądziliście, że krokodyle, które są na Ziemi od 220 mln lat w niemal niezmienionej formie, zasługują na miano najstarszych zwierząt na Ziemi, to trzeba ten pogląd nieco zweryfikować.

Gąbki bowiem istniały 250 mln przed tym, nim jakiemukolwiek dinozaurowi przyszło do głowy się urodzić. Istnieją również 66 mln lat po tym, jak ostatni z dinozaurów wyzionął ducha…

Obecnie znanych jest 5 tysięcy gatunków tych gąbek, a drugie tylko wciąż najprawdopodobniej pozostaje nieodkrytych i nieopisanych.

Występowanie i środowisko naturalne

Głównie słona woda

Gąbki występują w wodach morskich całego świata. Większość gatunków żyje w wodach słonych, a jedynie 200 z nich zamieszkuje środowiska słodkowodne.

Gąbki występują w wodach do głębokości 8840 metrów.

Cechy charakterystyczne

Gąbki to bardzo specyficznie ukształtowane zwierzęta. Przede wszystkim ich ciała, jak to się dzieje w przypadku większości innych gatunków – nie są symetryczne. Kształt gąbek dostosowuje się bowiem do maksymalnej wydajności przepływu wody przez środek jamy, gdzie przechowywane są składniki odżywcze. Większość gąbek posiada szkielet zbudowany z węglanu wapnia lub krzemionki.

Gąbki zbudowane są z trzech rodzajów komórek:

• Choanocytów o cylindrycznym kształcie, których głównym zadaniem jest pobieranie pokarmu
• Pinakocytów, które okrywają zewnętrzną powierzchnię ciał gąbek
• Archeocytów, znajdujących się a śluzowatej mazi wypełniającej wnętrze tych zwierząt

Gąbki swoim wyglądem przypominają worek, z dużym otworem w górnej części. Ten otwór nosi nazwę oskulum czyli otworu wrzutowego i prowadzi on do jamy pragastralnej, czyli  spongocelu.

Brak wyspecjalizowanych układów

Gąbki nie posiadają także odpowiedzialnych za poszczególne funkcje organizmu układów, jak układ krążenia, oddechowy, pokarmowy czy wydalniczy. Wszystkie te funkcje pełni system przepływu wody. Komórki gąbek wchłaniają tlen przez jego dyfuzję z wody.

Poruszanie się

Przez długie lata gąbki uważane były za zwierzęta osiadłe, które po osiągnięciu dojrzałości w ogóle nie zmieniają swojego miejsca. Dziś już wiadomo, że niektóre gatunki posiadają jednak zdolność poruszania się. Tempo ich ruchu nie przekracza jednak 4 milimetrów dziennie, przez co przemieszczenie pozostaje prawie niezauważone.

Dieta

Gąbki to zwierzęta wszystkożerne, które odżywiają się głównie drobnymi cząstkami żywności, która wpływa wraz z wodą do „wnętrza” ich ciał. Ich pokarm stanowią więc przede wszystkim bakterie i fitoplankton.

Rozmnażanie

Rozmnażanie bezpłciowe

Gąbki mogą rozmnażać się w sposób płciowy i bezpłciowy. Są one organizmami hermafrodytycznymi, które wyposażone są w specjalny system zapobiegający samozapłodnieniu. Charakterystyczną cechą gąbek jest brak gonad, czyli narządów rozrodczych.

Rozmnażanie płciowe.

Drugi typ rozmnażania występujący u gąbek to rozmnażanie płciowe. Nie posiadają one gonad, ale plemniki produkowane są przez choanocyty. Wydostają się one z wnętrza gąbki przez oskulum i są niesione przez prądy wodne tak długo, aż dostaną się do wnętrza innej gąbki, zapładniając ją.

Początkowo larwy gąbek poruszają się swobodnie w wodzie, a następnie przekształcają się w dorosłą, prawie nieruchomą postać.

Cykl życia

Większość gąbek żyjących w klimacie umiarkowanym może żyć najwyżej kilka lat.

Niektóre gatunki tropikalne dożywają jednak nawet 200 lub więcej lat. Część gatunków gąbek pospolitych rośnie tylko 0,2 milimetra rocznie. Jeżeli więc osiągają wysokość nawet jednego metra, oznacza to, że ich wiek wynosi nawet 500 lat! Przy nich najstarsze żółwie świata to młodziaki 😉

Zagrożenia

Jako że gąbki nie poruszają się w ogóle, a jeśli już, to bardzo wolno – często padają ofiarami wielu morskich zwierząt. Żerują na nich m.in. żółwie morskie, skorupiaki i ryby.

Szczegółowe dane/wymiary

Gąbki (Porifera)

Długość ciała pojedynczej gąbki waha się od kilku milimetrów do nawet 2 metrów. Największa ilość gatunków nie przekracza jednak rozmiarów kilkunastu milimetrów, a naprawdę olbrzymie wymiary osiągają jedynie te nieliczne, żyjące na dużych głębokościach.

Gąbki  – ciekawostki

• Najbardziej znaną gąbką jest gąbka szlachetna (Euspongia officinalis) osiągająca średnicę 15 centymetrów i żyjąca w Morzu Śródziemnym. Używana jest do celów gospodarczych.
• W średniowieczu gąbki używane były jako podkład pod zbroję rycerską oraz w jubilerstwie jako materiał szlifierski.
• Gąbka Tethya crypta, której szkielet miał właściwości hamowania wzrostu komórek ssaków, była przedmiotem badań w leczeniu białaczki.
• Gąbki posiadają zdolność regeneracji. Pojedyncze komórki gąbek łączą się, a następnie dzielą i odtwarzają w ten sposób ciało gąbki.

Polecamy:

• Morskie
• Ryby
• Walenie
• Wieloryby
• Rekiny
• Płaszczki
• Kałamarnice
• Ośmiornice