Kronozaur (Kronosaurus)

Uznawany za jednego z największych i najokrutniejszych gadów morskich, dlatego jego nazwa wiąże się z greckim tytanem – Kronosem. Był królem swych czasów, żaden inny drapieżnik wodny nie mógł się z nim równać. Nie było bowiem jeszcze wówczas na świecie króla mórz i oceanów wszech czasów – megalodona…

Klasyfikacja

• Gromada: zauropsydy
• Rząd: plezjozaury
• Rodzina: pliozaury
• Rodzaj: kronozaur
• Gatunki:
  • Kronosaurus queenslandicus
  • Kronosaurus boyacensis

Datowanie, występowanie i odkrycie

Kronozaur panował we wczesnej kredzie, w apcie i albie (ok. 112 mln lat temu) w płytkich morzach epikontynentalnych dzisiejszej Australii i Kolumbii. Zwierzę poznano w 1899 roku za sprawą Andrew Crombie’go z Hughenden (Australia, st. Queensland), który odkrył kawałek kości zawierającej 6 stożkowatych zębów. Znalezisko oddał Muzeum w Queensland, a po 25 latach ówczesny dyrektor muzeum – Heber Longman – stworzył oficjalny opis skamieniałości jako nowego gatunku: Kronosaurus queenslandicus.

Więcej elementów szkieletu (niekompletna czaszka) wykopano w 1929 roku, w tym samym miejscu, w którym dokonano pierwszego odkrycia. Trzy lata później ekspedycja paleontologów z Uniwersytetu Harvarda, kierowana przez Williama E. Schevilla, dostarczyła mnóstwa materiału kopalnego w postaci prawie kompletnego szkieletu. Przygotowanie i złożenie sylwetki kronozaura zajęło naukowcom kolejne 20 lat, ponieważ zabrakło środków finansowych na odrestaurowanie znaleziska.

Charakterystyka

Podobnie do innych pliozaurów, kronozaur był gadem morskim, ale nie dinozaurem.

Głowa kronozaura miała wydłużony kształt, szyja była krótka, a mało ruchliwy tułów napędzały 4 płetwy i stosunkowo krótki ogon. Płetwy tylne były dłuższe od przednich. Zwierzę prowadziło mięsożerny tryb życia – świadczą o tym długie, ostre, stożkowate zęby. Jak wszystkie płetwojaszczury (zauropterygi), miał zmodyfikowaną obręcz kończyny przedniej – do jej zadań należało bowiem panowanie nad potężnymi płetwami. Posiadał również żebra brzuszne wzmacniające szkielet podczas pływania.

Mocna budowa obręczy kończynowych oraz dowody na duże mięśnie umożliwiające pływanie wskazują, że kronozaur był szybkim i aktywnym zwierzęciem.

Wielkość

Długość ciała, oparta na wymiarach zrekonstruowanego szkieletu, mogła dochodzić do 12,8 m, ale ostatnie badania porównujące kronozaura z innymi pliozaurami sugerują, że zrekonstruowany gad posiada zbyt dużo kręgów, co wpłynęło na zawyżone szacunki dotyczące długości ciała. Ostatecznie stwierdzono, że mierzył 9 – 10 m.

Zęby

Zęby ulokowane z tyłu szczęki były na tyle mocne, że mogły zmiażdżyć muszle i ówczesne głowonogi (kalmary, ośmiornice). Budową różniły się od zębów pozostałych pliozaurów: nie były ząbkowane i nie składały się z 3 ścian.

Rozmiar zębów może świadczyć, że – pomimo dużego rozmiaru – gad polował na zwierzęta małe lub średnie, aby mógł połykać je w całości. W przypadku większej zdobyczy, dzięki sile swych szczęk, zatapiał zęby w ciele ofiary, aby oderwać duży kawał mięsa poprzez obracanie swym ciałem wokół własnej osi (podobnie do dzisiejszych krokodyli).

Dieta

Żywił się amonitami i innymi głowonogami. W jego jamie brzusznej odnaleziono skamieniałe szczątki plezjozaurów i żółwi. Silne i ostre zęby z zaokrąglonymi koronami z tyłu szczęki dostosowane były do rozkruszania skorup i muszli. Niewykluczone, że polował również na wielkie kałamarnice, ale nie jest to informacja pewna.

Na czaszce jednego z australijskich elasmozaurów – eromangazaura – odkryto zaokrąglone ślady zębów, które mogą należeć do kronozaura, a sam fakt, że eromangazur jest znany jedynie z tej czaszki może sugerować, że głowa została oderwana przez naszego pliozaura w trakcie ataku.

Sposób zdobywania pokarmu i domysły dotyczące trybu życia pokazują duże podobieństwa do żarłacza białego (Carcharodon carcharias), który pochłania wszystko, co spotka na swej drodze.

Szczegółowe dane i wymiary

Kronozaur (Kronosaurus)

Wymiary

• Długość ciała: 9 – 11 m (wcześniej uważano, że ponad 12 metrów)
• Długość czaszki: 2,7 m
• Masa: 10.6 – 12 ton
  
• Nacisk szczęk: do 30 000 Newtonów (3 059 kg)

Występowanie

• Morza Ameryki Południowej (dzisiejsza Kolumbia) i Australii
• Okres: wczesna kreda, 120-100 mln lat temu
• Wiek: alb i apt
  

Kronozaur (Kronosaurus) – ciekawostki

• Nazwa tego morskiego drapieżnika wywodzi się od mitologicznego tytana greckiego – Kronosa, który zjadł wszystkie swoje dzieci – poza Zeusem – aby utrzymać władzę. Dosłowne tłumaczenie nazwy może brzmieć: „jaszczur Kronosa”.
• Kronozaur jest uznawany ze jednego z najskuteczniejszych drapieżników morskich ery mezozoicznej.
• Zęby kronozaura przekraczały 7 cm długości, najdłuższy znaleziony ząb mierzył ok. 30 cm długości, a korona miała ok. 12 cm szerokości.
• Czaszka (głowa) stanowiła 1/3 całkowitej długości ciała kronozaura.
• Kronozaur pływał w otwartych morzach i często wynurzał się, aby zaczerpnąć powietrza. W jamach brzusznych niektórych okazów znaleziono małe kamienie, które mogły być wykorzystywane do rozcierania pokarmu lub spełniały rolę balastu ułatwiającego nurkowanie.
• Kronozaur był większy od liopleurodona, który często uznawany jest za największego plezjozaura w historii. Większy od kronozaura był tylko jeden plezjozaur a właściwie pliozaur (Svalbard Pliosaur) o „roboczej” nazwie Predator X. Obecnie Predator X sklasyfikowany został jako Pliosaurus funkei.
• Podobnej wielkości jak kronozaur był Brachauchenius żyjący 93,5-89,3  mln lat temu. Jego czaszka miała długość 170 cm (osobnik FHSM VP-321) a jako dorosły osobnik osiągał ok. 10 metrów długości i wagę ok. 10 ton.

Polecamy

• Kronozaur (Czas tytanów)
• Dinozaury
• Plezjozaury
• Mozazaury
• Kreda
• Jura
• Trias
• Rekiny
• Dunkleosteus