Bombaj / Mumbaj
Miasto będące prawdziwym tyglem kulturowym. Hindusi, Żydzi, Parsowie, chrześcijanie, buddyści, muzułmanie, dźiniści i Cyganie – tutaj każdy zachowuje swoją kulturę, obyczaje i ubiór. Wszystkich łączy język: mowa bombajska, będąca mieszanką języków hindi i urdu. Kiedyś bagienne wyspy, zamieszkane przez ubogie rybackie plemię Koli, dziś główny ośrodek przemysłowo-handlowy liczący około 20 milionów mieszkańców oraz stolica indyjskiej kinematografii.
Taki właśnie jest Bombaj. Turyści, którzy przyjeżdżają, aby zwiedzać i podziwiać to ogromne miasto, w pierwszej chwili czują się przytłoczeni nadmiarem wrażeń: dźwięków, kolorów, zapachów. Bombaj onieśmiela, oszołamia i fascynuje. Możemy obejrzeć tutaj prawdziwe cuda architektury i poczuć niespotykaną nigdzie indziej atmosferę, o ile wcześniej uda nam się wygrać z ulicznym ruchem, którym zdają się nie rządzić żadne prawa!
Bombaj czy Mumbaj?
Obie nazwy miasta są obecnie używane, choć każda ma inne pochodzenie. Mumbaj jest indyjską nazwą, pochodzącą od imienia hinduskiej bogini Mumba. Wielu konserwatywnych mieszkańców Mumbaju uważa, że właśnie tak powinno się mówić na ich miasto i że jest to jedyna prawdziwa nazwa, ponieważ jest własna, a nie cudza. Bombaj bowiem jest nazwą obcą.
Najpierw w XVI wieku Portugalczycy nadali terenom nazwę Bom Bahia, czyli dobra zatoka, później natomiast, kiedy Brytyjczycy przejęli kolonię w XVII wieku, nadali jej nazwę Bombay. Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych aprobuje obie wersje: zarówno Bombaj, jak i Mumbaj, choć w 2012 roku ta sama komisja naniosła poprawki i uznała, że oficjalną nazwą dla miasta powinno być jednak Mumbaj.
W praktyce obie nazwy do dziś są stosowane wymiennie, choć jeśli chce się zrobić przyjemność mieszkańcom miasta i dobrze wypaść w ich oczach, lepiej jest mimo wszystko użyć nazwy rodzimej, czyli Mumbaj.
Największe miasto świata?
Mieszkańcy Mumbaju lubią mówić o sobie, że rzeczywiście są największym miastem świata. Mają do tego prawo, ponieważ statystyki bywają różne, z zależności od tego, jak chociażby liczona jest powierzchnia danego miasta. W zależności od rankingów Mumbaj potrafi być zarówno pierwszy, jak i ledwo mieścić się w pierwszej dziesiątce najludniejszych miast, a zatem wyprzedzają go między innymi Tokio, Szanghaj czy indyjskie New Delhi. Skąd taka rozbieżność?
Przede wszystkim dlatego, że trudno ocenić, jak daleko sięgają peryferie miasta. To samo dotyczy populacji: liczą się tylko ci zarejestrowani, czy także cała reszta niezarejestrowanych, ale przecież przebywających w mieście? Mumbaj może „poszczycić się” bardzo rozległymi peryferiami i dzielnicami slumsowymi. W oficjalnych statystykach najczęściej widnieje, że powierzchnia miasta wynosi około 603 kilometry kwadratowe, a populacja liczy ponad 20 milionów mieszkańców. Niepodważalnie natomiast jest to największy port morski w kraju.
W Mumbaju jednak nie liczą się same statystyki, ale skala sama w sobie. Miasto bije rekordy w wielu dziedzinach, nie zawsze chlubnych. Są tu największe dzielnice slumsowe, można spotkać najdroższe hotele, zobaczyć najdłuższe mosty czy zrobić zakupy w największych centrach handlowych. Do tego trzeba koniecznie dodać ogromny ruch uliczny, bardzo duży hałas, bogactwo kolorów, jakiego nie spotka się nigdzie indziej, a także zapachów i zwyczajów.
Niektórzy turyści źle znoszą pierwsze spotkanie z Mumbajem, czują się tak przytłoczeni, że mają ochotę uciekać. Do tak wyjątkowego miasta, z takim nadmiarem bodźców trzeba się po prostu przyzwyczaić. A kiedy już to nastąpi, Mumbaj zostaje w pamięci na całe życie.
Mumbaj to także stolica indyjskiego filmu, czyli Bollywood. Każdego dnia 14 milionów Hindusów ogląda filmy w 13 tysiącach kin. To rzeczywiście robi wrażenie. Jeśli dodamy do tego, że Mumbaj jest największym producentem tkanin bawełnianych i eksporterem surowej bawełny, zaś zakłady zapewniają pracę tysiącom ludzi, Mumbaj naprawdę powinien się kojarzyć przede wszystkim z przedrostkiem „naj”.
Historia miasta
Mumbaj jest stolicą indyjskiego stanu Maharasztra. Znajduje się na wyspie Salsette na morzu Arabskim. Wraz z miastami satelitarnymi jest drugą po New Delhi (według oficjalnych statystyk) największą aglomeracją w Indiach. Obszar miasta był – według historyków – zasiedlony już w epoce kamienia. Należał do Imperium Maurjów, a potem (od XIV wieku) znajdował się w posiadaniu państwa Gujarat.
Z tego okresu pochodzą najstarsze budowle w mieście, takie jak słoniowe jaskinie czy kompleks świątyń Walkeśwary. Wraz z nadejściem epoki kolonizacji Mumbaj należał do Portugalczyków, a potem Brytyjczyków. To tu znajdowała się siedziba Brytyjskiej Kampanii Wschodnioindyjskiej (od 1687 roku).
W XIX wieku zrealizowano pomysł połączenia kilku przybrzeżnych wysp z lądem, dzięki czemu Mumbaj stał się potęgą liczącą 603 kilometrów kwadratowych powierzchni. W czasie wojny secesyjnej miasto było centrum handlu bawełną, a po ukończeniu Kanału Sueskiego w 1869 roku – także największym portem na Morzu Arabskim.
To w Mumbaju znajdowało się centrum indyjskiej walki o niepodległość i manifestacji antybrytyjskich. Stał się też krwawą areną zamieszek i ataków bombowych w 1992 roku. Miasto nie poddawało się, choć zmagało się z wieloma przeciwnościami losu, w tym z poważnymi podtopieniami na skutek ulewnych deszczy monsunowych oraz atakami terrorystycznymi.
Współcześnie Mumbaj jest nie tylko miastem kina i zabytków, ale również instytucji finansowych. Znajdują się tu giełdy, mennica, siedziby ważnych firm i koncernów międzynarodowych. Większość w nich znajdziemy na południu miasta, czy Dalal Street, która nazywana się często indyjską Wall Street. Ogromne dochody przynosi największy w kraju port morski, prężnie działa przemysł rozrywkowy.
Geografia i klimat
Mumbaj ulokowany jest na wyspie Salsette, przy ujściu rzeki Ulhas. Południowa część miasta jest dosyć płaska, natomiast w północnej rozciąga się teren pogórkowaty (najwyższy szczyt osiąga 450 m n.p.m.).
Według statystyk całkowita powierzchnia miasta wynosi 603 km2, ale wciąż trwają dyskusje, czy dalekie obszary peryferyjne należy wliczać do całkowitej powierzchni metropolii. Co jest rzadkością (zwłaszcza na obszarach silnie zindustrializowanych), na terenie Mumbaju znajdują się trzy jeziora: Tulsi, Vihar oraz Powai.
Na terenie miasta znajduje się też park narodowy (dwa pierwsze jeziora do niego należą i są przy okazji podstawowymi zbiornikami słodkiej wody dla aglomeracji), to Park Narodowy Sanjay Gandhi (nazywany też Parkiem Narodowym Borivali).
Park ma powierzchnię liczącą 87 km2 i obejmuje liczne wzgórza porośnięte lasami liściastymi. Na jego terenie można znaleźć ponad setkę grot buddyjskich Kanheri Caves. W jednej z nich (z numerem 3) znajdują się olbrzymie posągi Buddy. W parku napotkamy dziki, tygrysy bengalskie oraz krokodyle. Mumbaj posiada również urozmaiconą linię brzegową z licznymi lagunami i zatokami, na we wschodniej części wybrzeża rosną zarośla mangrowe, tworzące własny, unikalny ekosystem.
Mumbaj leży w strefie aktywnej sejsmicznie, więc zdarzają się tu potężne trzęsienia ziemi, dochodzące do 6 stopni w skali Richtera. Ponieważ miasto znajduje się w pasie tropikalnych opadów monsunowych, mamy tu tylko dwie pory roku: wilgotną (kiedy pada) i suchą. Pora wilgotna trwa od marca do października. Temperatury przekraczają wówczas 30 stopni, a wysoka wilgotność powietrza daje wrażenie jeszcze większego upału.
pady monsunowe trwają od czerwca do września i wówczas nie poleca się zwiedzania miasta, chyba że ktoś jest pasjonatem moknięcia dzień w dzień i to do suchej nitki. Z kolei w porze suchej (od listopada do lutego) temperatura może spaść nawet do 10 stopni, co jest skutkiem pojawienia się bardzo zimnego północnego wiatru.
Architektura i kultura, czyli co warto zobaczyć
Wielkie miasto, jakim jest Mumbaj, kusi wieloma atrakcjami. Jedną z najważniejszych jest słynna Brama Indii. Zabytek powstał na pamiątkę królewskiej wizyty Jerzego V oraz Królowej Mary w 1911 roku, nie jest zatem wiekowy, ale robi ogromne wrażenie.
Wielu turystów to właśnie z tego miejsca rozpoczyna zwiedzanie miasta. Brama ma cztery wieże i rzeźbioną w żółtym bazalcie kratownicę. Za łukiem znajdują się schody wiodące ku wodzie. Roztacza się stąd widok na całą zatokę i port. Stąd kursują też statki wycieczkowe opływające okoliczne wody, a także przewożące turystów w kierunku wyspy Elephanta. Znajdują się tam wykute w skale świątynie datowane na okres 450-750 n.e. (wówczas powstawały), należące do światowego dziedzictwa UNESCO.
Będąc w Mumbaju nie można także ominąć Świątyni Shree Siddhivinayak Mandir – jednej z najbardziej ekstrawaganckich hinduskich świątyń, pierwotnie zbudowanej w 1801 roku. Sanktuarium ma rzeźbione, drewniane drzwi, dach pokryty złotem oraz kopułę, która wieczorem jest podświetlana zmieniającymi się kolorami.
Z budynków sakralnych duże wrażenie robi też meczet Haji Ali Dargah, który pełni także rolę grobowca. Spoczywa w nim suficki święty Pir Haji Ali Shah Bukhari. Ciekawostką jest to, że do środka można wejść wąską kładką tylko podczas odpływu, ponieważ meczet ulokowany jest na maleńkiej wysepce poza faktycznymi obrzeżami miasta! Trasa spacerowa wiodąca do grobowca była scenerią wielu filmów.
Z budowli świeckich koniecznie należy zobaczyć dworzec kolejowy Chhatrapati Shivaji Terminus wybudowany w 1888 roku. Budowla łączy w sobie style neogotycki, hinduski oraz muzułmański. Najlepsze wrażenie robi oglądana z zewnątrz, ponieważ wnętrze nie jest już takie piękne. Dworzec został wzniesiony w miejscu dawnej hinduskiej świątyni.
Będąc w Mumbaju warto obejrzeć także Fontannę Flory wyrzeźbioną w kamieniu i wzniesioną w 1864 roku. Kamień pokryto białą farmą olejną, co daje wrażenie białego płaszcza narzuconego na postać bogini kwiatów Flory. Z kolei Wiszące Ogrody znajdziemy na wzgórzach Malabar, zbudowane na trzech wielkich zbiornikach wodnych. W ogrodach można podziwiać całe alejki żywopłotów wyciętych w kształty dzikich zwierząt. Ze wzgórza roztacza się spektakularna panorama całego miasta.
Szukamy czegoś oryginalnego? W planie zwiedzania nie można przegapić największego kompleksu pralni pod gołym niebem, czyli Dhobi Ghat. Zwiedzanie jak najbardziej jest dozwolone, ale jeśli chce się obejrzeć ogrom tego miejsca, warto podziwiać je ze znajdującego się niedaleko mostu. Odwiedzając Mumbaj trzeba też koniecznie zobaczyć centrum przemysłu filmowego Indii, czyli Bollywood. Można wziąć udział w wycieczce po największym kompleksie studyjnym, czyli Film City albo pójść po prostu do kina (do słynnego kina Eros).
Szczegółowe dane
Mumbaj w liczbach
- Powierzchnia: 603 km2
- Powierzchnia aglomeracji: 4355 km2
- Liczba ludności: 12,5 mln osób
- Aglomeracja: 18,5 – 20.7 mln osób
- Gęstość zaludnienia: 21000 osób/km2
- PKB Mumbaju: 368 mld USD
- Każdego dnia 14 milionów Hindusów ogląda filmy w ponad 13 tysiącach kin
- Od 1687 roku znajdowała się tutaj siedziba Brytyjskiej Kampanii Wschodnioindyjskiej
- Otwarcie Kanału Sueskiego w 1869 roku uczyniło Mumbaj największym portem na Morzu Arabskim
- W 1911 roku powstała Brama Indii, jedna z najbardziej rozpoznawalnych budowli w Mumbaju
- Najwyższe wzniesienie Mumbaju znajduje się w północnej części miasta i liczy 450 m n.p.m.
Mumbaj – ciekawostki
- Pociągi kursujące codziennie po Mumbaju przewożą więcej pasażerów na kilometr niż jakakolwiek kolej na ziemi. Kobiety mają też specjalną linię przeznaczoną tylko dla nich: Ladies Special.
- Choć Mumbaj jest miastem tropikalnym, podczas pory suchej lodowaty wiatr sprawia, że temperatury mogą oscylować w okolicach 12 °C, najniższa zanotowana w tym czasie temperatura to tylko 7 °C.
- Mumbaj jest miastem skrajnych kontrastów. Można tu zjeść duży posiłek za mniej niż 10 złotych, ale czynsz wynajmu kawalerki rzadko spada poniżej kilku tysięcy złotych.
Polecamy
Nie wiedziałem że jest tam tak zimno