Wiewiórki (Sciuridae) – skoczne gryzonie

Kiedy słyszymy słowo „wiewiórka” mamy przed oczami rudego gryzonia, którego spotkanie stanowi ciekawy element leśnej wycieczki. Wszyscy wiemy, że mieszkają one w otoczeniu drzew, żywią się orzechami i są niezwykle sprawnymi skoczkami. Nie każdy jednak zdaje sobie sprawę, że niektóre gatunki potrafią nawet latać!

Klasyfikacja

• Gromada: ssaki (Mammalia)
• Rząd: gryzonie (Rodentia)
• Rodzina: wiewiórkowate (Sciuridae)

Rodzina wiewiórkowatych obejmuje kilkadziesiąt różnych gatunków gryzoni, które można podzielić na dwie rodziny:

• Polatuchy (Petauristinae)
• Wiewiórki (Sciurinae).

Spośród wiewiórek (Sciurinae) z kolei wyodrębnia się wiewiórki nadrzewne i wiewiórki naziemne.

Ewolucja i występowanie

Wiewiórki można spotkać we na wszystkich kontynentach świata z wyjątkiem Antarktyki. Dawniej występowały naturalnie w Ameryce Północnej, Eurazji oraz Afryce, a później zostały wprowadzone do Australii.

Cechy charakterystyczne

Wiewiórki należą do najmniejszych przedstawicieli rodziny wiewiórkowatych.

Wiewiórki mają zazwyczaj smukłe ciało, puszyste, krzaczaste ogony oraz duże oczy. Tylne kończy są zwykle dłuższe niż przednie i mają cztery lub pięć palców na każdej łapie. Te z kolei posiadają słabo rozwinięty kciuk oraz miękkie podkładki na spodniej stronie. Pazury wiewiórek są bardzo wytrzymałe, a ich budowa ułatwia gryzoniom wspinaczkę po drzewach.

Wiewiórki mają także bardzo dobry wzrok – co jest szczególnie ważne dla gatunków żyjących na drzewach – oraz zmysł dotyku.

Zęby wiewiórek są typowe dla gryzoni – posiadają one dobrze wykształcone szerokie siekacze, które rosną przez całe życie.

Ich futro jest miękki i jedwabiste, różniące się grubością pomiędzy różnymi gatunkami. Zróżnicowaniu podlega także ubarwienie wiewiórek, które może różnić się nawet w obrębie danego gatunku.

Długość życia

Żywotność wiewiórek wynosi nawet 6 lat. Większość z nich nie dożywa jednak swoich pierwszych urodzin. Chodzi tu głównie o zwierzęta zamieszkujące tereny zurbanizowane, które giną nie z powodu chorób, ale, np. potrącone przez samochód lub z głodu.

Dieta

Wiewiórki są przeważnie roślinożerne, a ich pokarm stanowią głównie nasiona i orzechy, szyszki drzew iglastych, owoce i grzyby. Część gatunków żywi się jednak owadami. Zaobserwowano nawet, że jeden z gatunków wiewiórek żyjące w południowej części Stanów Zjednoczonych i północnym Meksyku żywi się niewielką odmianą myszy.

W regionach o klimacie umiarkowanym, najtrudniejszy czas do przetrwania to wczesna wiosna. Zakopane w ziemi orzechy zaczynają już wtedy kiełkować, a nowe źródła żywności są jeszcze niedostępne. Najatrakcyjniejsze pożywienie stanowią dla nich wówczas pąki drzew.

Tryb życia

Gryzonie z rodziny wiewiórkowatych są aktywne w dzień. W nocy śpią w wybudowanych przez siebie gniazdach – w przypadku gatunków nadrzewnych – lub wykopanych norach, jeśli chodzi o odmiany naziemne.

Wyjątek stanowią tutaj  wiewiórki latające, które prowadzą nocny tryb życia.

Charakter wiewiórek również zależy od ich gatunku. Nadrzewne są raczej samotnikami, podczas, gdy naziemne prowadzą bardzo towarzyskie życie, mieszkając wspólnie w dużych koloniach.

Rozmnażanie i rodzicielstwo

Wiewiórki rozmnażają się raz lub dwa razy do roku. Ilość młodych przychodzących na świat jest bardzo różna. Ciąża trwa od 3 do 6 tygodni w zależności od gatunku.

Młode rodzą się nagie, bezzębne i ślepe. W większości rodzajów wiewiórek małymi zajmuję się tylko samica, która dba o nie przez około 6 do 10 tygodni. Dojrzałość płciową gryzonie z tej rodziny osiągają mniej więcej po roku od urodzenia.

Latające wiewiórki

Jedną z ciekawszych odmian wiewiórek są wiewiórki latające – np. . Nie są one wprawdzie w stanie prowadzić aktywnych lotów, tak jak ptaki, czy nietoperze, ale mogą „sunąć” między drzewami dzięki umiejętności wykonywania wyjątkowo długich skoków. Niektóre z nich „latają” nawet na odległość 90 metrów.

Takie skoki umożliwia im odpowiednia budowa. Wiewiórki latające posiadają bowiem rozciągnięty po bokach ciała fałd skórny, przyczepiony do przednich i tylnych kończyn, przypominający futrzany spadochron. Kierunek i prędkość zwierzęcia podczas skoku kontrolowana jest poprzez zmianę ułożenia ramion i nóg. Dużą rolę odkrywają tu niewielkie chrząstki w nadgarstkach. Nie bez znaczenia jest także ogon, który przyczynia się do stabilizacji lotu oraz działa jak hamulec przed lądowaniem na pniu drzewa.

Jedyną występującą w Europie latającą wiewiórką jest polatucha (Pteromys volans). Aktualnie żyje w mieszanych lasach Finlandii, ale jeszcze w XIX wieku można było ją spotkać w Polsce.

Tym co odróżnia latającą wiewiórkę od jej kuzynów jest prowadzenie nocnego trybu życia. W związku z tym, mają nie tylko doskonały wzrok, ale również dobrze rozwinięty i bardzo czuły zmysł węchu. Dzięki temu mogą wyczuć, gdzie znajdują się owoce, orzechy, grzyby czy jaja ptaków, które także stanowią ich pożywienie.

Wiewiórki latające

Taguan (Petaurista petaurista)

• Długość: 40-58 cm
• Długość ogona: 43-63 cm
• Długość skoków: do 75 m
• Występuje w Azji, od Kaszmiru do południowych Chin, na wyspach: Sri Lanka, Jawa i Borneo.

Polatucha, wiewiórka latająca (Pteromys volans)

• Długość: 13-20 cm
• Długość ogona: 9-14 cm
• Długość skoków: do 50 m (zazwyczaj do 10 m)
• Waga: 150 g
• Występowanie: od południowej Finlandii na zachodzie po północną Japonię na wschodzie. W XIX wieku występowała również w Polsce w Puszczy Białowieskiej.

Wiewiórka pospolita, wiewiórka ruda (Sciurus vulgaris)

Występując między innymi w Polsce wiewiórka pospolita spotykana jest na terenie Europy oraz w Azji. Jest zwierzęciem nadrzewnym, choć oczywiście w poszukiwaniu pokarmu schodzi z drzew. Objęta jest ścisłą ochroną.

• Długość: 20-24 cm
• Długość ogona: 17-20 cm
• Waga: 200-300 gramów

Wiewiórki – ciekawostki

• Słowo „wiewiórka” ang. squirrel po raz pierwszy zostało użyte w 1327 roku.
• Wiewiórki są jednymi z niewielu ssaków, które potrafią zejść z drzewa głową w dół. Czynią to obracając stopy w taki sposób, aby pazurami wszczepić się w korę drzewa.
• Latające wiewiórki mogą przeżyć w zoo nawet 15 lat.
• Wiewiórki mogą być nosicielami wścieklizny.
• Występująca w Polsce wiewiórka pospolita objęta jest całkowitą ochroną. W Wielkiej Brytanii zagraża jej dodatkowo ekspansywna wiewiórka szara – sprowadzona z Ameryki Północnej, która walczy z rodzimą odmianą głównie o zasoby środowiska.

Polecamy:

• Sowy
• Łoś
• Renifer
• Orzeł
• Dzik
• Lis
• Nietoperze
• Lotokoty