Fororak (Phorusrhacos) – przerażający ptak

Fororak (Phorusrhacos) – „straszliwy ptak”

Posiadacz przydomka „straszliwy ptak” (ang. Terror Bird) i jeden z największych mięsożernych ptaków wszech czasów. Swą „ksywkę” zawdzięcza m.in. niezwykle ukształtowanym skrzydłom, wyposażonym w… pazury.

Mimo iż nie potrafił latać, natura świetnie przystosowała go do życia na ziemi. Był jednak nie tylko sprawnym chodziarzem, ale także siejącym postrach drapieżnikiem, którego największą bronią stał się potężny i silny dziób. Przed nami mioceński przedstawiciel lądowych myśliwych – fororak, czyli „posiadacz pomarszczonych szczęk”.

Klasyfikacja

• Gromada: ptaki
• Rząd: kariamy
• Rodzina: † Phorusrhacidae
• Rodzaj: † fororak (Phorusrhacos)
• Gatunek: Phorusrhacos longissimus

Odkrycie

Argentyński paleontolog Florentino Ameghino odkrył na początku roku 1887 kawałek żuchwy, zalegający w formacji geologicznej Santa Cruz. W tym samym roku Ameghino opisał znalezisko jako pozostałość po bezzębnym ssaku. Mężczyzna zasugerował się szczękowymi wgłębieniami na naczynia krwionośne, charakterystycznymi dla ssaków właśnie, stąd początkowo błędna klasyfikacja. Odkrywca nadał znalezisku nazwę Phorusrhacos longissimus.

Znalezione do tej pory szczątki fororaka pochodzą z kilku miejscowości leżących w argentyńskiej prowincji Santa Cruz.

Nazwa

Pierwszy człon nazwy – Phorusrhacos, pochodzi od dwóch greckich słów: phoros, co można przetłumaczyć jako „nośnik” lub „nosiciel” oraz rhakos, co oznacza „zmarszczki”, „fałdy”, „blizny”. Druga część nazwy prawdopodobnie odnosi się do pomarszczonej powierzchni żuchwy, choć na ten temat istniały inne teorie. Nazwa rodzajowa – longissimus, wywodzi się natomiast z łaciny i tłumaczona jest jako „bardzo długi”, dosłownie „najdłuższy”. Określenie to ma związek z wielkością odnalezionej szczęki.

W 1889 Ameghino zmienił nazwę rodzajową na bardziej poprawną gramatycznie – Phororhacos, jednak pierwotna nazwa Phorusrhacos ma naukowe pierwszeństwo.

Nazwa ta, od momentu odkrycia, określała jednak ssaka. Dopiero w roku 1891, czyli 4 lata po odnalezieniu niezwykłej szczęki, fororak został przeklasyfikowany na ptaka.

Datowanie

Te potężne i groźne nieloty panowały na Ziemi ok. 20-15 mln lat temu. Rządy fororaka przypadły zatem na wczesny i środkowy miocen.

Występowanie

Ojczyzną fororaka były tereny dzisiejszej Patagonii. Obecnie jest to słabo zaludniony region Ameryki Południowej, znajdujący się na terytorium Argentyny i Chile.

Na swe siedliska fororak wybierał łąki oraz formacje leśne.

Charakterystyka

Wygląd

Mimo bardzo dużych rozmiarów fororak był lekki – przy wysokości ok. 2,5 m ważył ok. 130 kg. Budową ogólną przypominał współczesne nieloty. Podobnie bowiem do nich miał wyraźnie zredukowane skrzydła.

Cechą charakterystyczną fororaka były ostre, haczykowate pazury na niewielkich skrzydłach. W duże szpony wyposażone zostały również palce stóp, dzięki którym łapał upolowane zwierzęta.

Główną funkcją pazurów na stopach i skrzydłach mogło być chwytanie zdobyczy. Zazwyczaj nieloty te przedstawiane są jako polujące na małe lub średnie zwierzęta, które jednak trudno byłoby uchwycić pazurem u kończyny górnej. Niewykluczone więc, że ptak pomagał sobie nietypowymi pazurami podczas jedzenia, nie polowania. Inna prawdopodobna funkcja haczyków to przystosowanie do walk z innymi przedstawicielami swojego gatunku.

Dziób

Fororak posiadał duży, haczykowaty, silnie wygięty dziób, charakterystyczny dla ptaków drapieżnych. Ta część ciała mogła być główną bronią zabijającą zdobycz. W jaki jednak sposób nielot ten wykorzystywały dziób jako śmiercionośny oręż? Mamy na ten temat 2 teorie:

• Pierwsza teoria powstała na podstawie obserwacji współcześnie żyjących południowoamerykańskich kariam (in. dwuczubów) – najbliższych krewnych fororaka. Dzisiejsze kariamy chwytają ofiarę dziobem, a następnie uderzają zdobyczą o podłoże. Skutkuje to nie tylko ogłuszeniem lub zabiciem, ale również licznymi złamaniami u ofiary. Dzięki temu drapieżnikowi łatwiej połknąć upolowany pokarm. Do porcjowania mięsa kariamom służą również ich pazury. Wielu paleontologów popiera teorię, wg której fororaki w podobny sposób polowały i zabijały swoje zdobycze.
• Według drugiej teorii fororaki zabijały poprzez precyzyjne ciosy dziobem w newralgiczne części ciała ofiary, głównie czaszkę. Na taką funkcję dzioba wskazuje jego haczykowate zakrzywienie. Ptak używałby go więc jak kilofa, którym atakuje zdobycz z góry. Silny dziób, w połączeniu z równie silnym uderzeniem wywołałby pęknięcie czaszki i uszkodzenie mózgu, a zatem szybką śmierć schwytanego zwierzęcia.

Dieta i taktyka łowiecka

Choć miał imponujące rozmiary, polował na małe gady i ssaki. Grubszą zwierzynę pozostawiał cięższym krewnym, takim jak Brontornis.

Słabe i małe skrzydła nie pomagały mu w polowaniach; funkcję tę przejęły długie i silne nogi. Na otwartych i rozległych terenach mógł swobodnie gonić potencjalną zdobycz. Nie miałby problemu z dogonieniem nawet stosunkowo szybkich, niewielkich zwierząt.

Możliwe jednak, że w czasie łowów fororak stawał w pobliżu krzewów i wąskich drzew, aby przypominać nieszkodliwy pień. Tak zakamuflowany drapieżnik stawał się niezauważony dla małych ssaków. Kiedy ofiara podeszła dostatecznie blisko, ptak niemal błyskawicznie wyskakiwał przed nią, nie dając jej czasu na reakcję. Gdy schwytał zdobycz, rozdzierał ją szponami, aby mieć łatwiejszy dostęp do mięsa. Niewykluczone, że fororak żywił się również padliną.

Prawdopodobnie więc ten potężny nielot nie musiał zbytnio nabiegać się za zdobyczą. Mógł za to działać skuteczniej z zaskoczenia.

Szczegółowe dane /  wymiary

Fororak (Phorusrhacos)

• Wysokość ciała od podłoża do czubka głowy: do ok. 2,5 m (grzbiet znajdował się na wysokości ok. 140 cm)
• Waga: 130 kg
• Prędkość: ok. 50 km/h (wolniejszy do strusia)
• Datowanie: 20-13 mln lat temu
• Epoka: wczesny miocen-środkowy miocen
• Występowanie: Ameryka Południowa, Patagonia

Fororak (Phorusrhacos) – ciekawostki:

• Czaszka fororaka mogła mierzyć ok. 60 cm długości.
• Bliskimi krewnymi fororaka, uważanymi również za jedne z największych ptaków drapieżnych wszech czasów są: Titanis walleri (Ameryka Północna), Kelenken guillermoi oraz wspomniany już w artykule Brontornis (Brontornis burmeisteri), żyjące podobnie jak fororak w Ameryce Południowej. Kalenken był największym ptakiem drapieżnym – posiadał największą czaszkę ze wszystkich ptaków, a jego wysokość przekraczała 3 metry.
• Według jednej z teorii naukowych ogromne ptaki drapieżne współistniały z ostatnimi dinozaurami w okresie kredy i polowały na nie, przyczyniając się do całkowitego wyginięcia kredowych jaszczurów.
• W filmie 10,000 BC obok mamutów oraz tygrysa szablozębnego (smilodon) pojawiają się również fororaki w sekwencji polowania na głównego bohatera.

Polecamy

• Nieloty
• Kazuary
• Emu
• Struś
• Nandu
• Wymarłe
• Glyptodon