Takahe południowy (Porphyrio hochstetteri).

Takahe południowy (Porphyrio hochstetteri)

Barwny nielot z Nowej Zelandii, który stoi na krawędzi wymarcia – tak w jednym zdaniu można określić takahe południowego. Poza tą wizytówką istnieją jednak inne fakty, które rzucają światło na usposobienie tego rzadkiego i pięknie upierzonego ptaka. Poznajmy nieco lepiej egzotycznego mieszkańca wysp Nowej Zelandii.

Klasyfikacja

• Gromada: ptaki
• Rząd: żurawiowe
• Rodzina: chruściele
• Rodzaj: Porphyrio
• Gatunek: takahe południowy

Występowanie i siedlisko

Pierwotnie ptak ten występował na całym obszarze nowozelandzkiej Wyspy Południowej jednak z powodu nadmiernych polowań i utraty siedlisk dzisiaj większość populacji takahe przebywa w Parku Narodowym Fiordland. Dzięki próbom odradzania gatunku pojawia się on nielicznie w innych rejonach wyspy np. w lasach Burwood. Małe populacje spotyka się również na Wyspie Północnej i na kilku okolicznych, mniejszych wyspach, na których turyści mogą je podziwiać bez przeszkód.

Takahe zamieszkuje głównie krzewiaste łąki, w krzakach bowiem chowa się przed drapieżnikami. Zimą w Fiordland zmienia siedlisko na lasy, z reguły jednak woli tereny trawiaste, pokryte krzewami. W przeszłości gatunek preferował siedliska bagienne, ale kiedy rozpoczęto proces osuszania tych terenów na rzecz rolnictwa, musiał przenieść się w wyżynne i górskie tereny.

Charakterystyka

Wygląd

Ponieważ takahe jest nielotem, osiąga spore rozmiary; mierzy średnio 63 cm długości, 50 cm wysokości i waży 2,3-2,7 kg (samice są nieco lżejsze od samców). W zależności od osobnika waga może być jednak mocniej zróżnicowana, mieści się w przedziale 1,8-4,2 kg. Takahe to ptak krępy, szeroki, charakteryzujący się zredukowanymi skrzydłami, silnymi nogami i masywnym dziobem.

Dorosłe osobniki mają z reguły niebiesko–fioletowe upierzenie, jedynie grzbiet i wewnętrzne strony skrzydeł pokryte są zielonkawymi piórami. Woskówka na dziobie i tarcza czołowa ma kolor czerwony, a nogi są różowe. Pod względem ubarwienia płcie są do siebie podobne, ale osobniki niedojrzałe wyróżniają się jasnobrązowym upierzeniem oraz różowawym dziobem i nogami. Takahe jest bardzo hałaśliwy, wydaje z siebie odgłosy łudząco podobne do tych jakie emituje weka (Gallirallus australis), u tego pierwszego są one jednak bardziej donośne i niższe.

Dieta

Żywi się liśćmi i trawą, czasem paprociami. Zapasy białka uzupełnia dużymi owadami: ćmami, chrząszczami, wetami. Niezmiernie rzadko zdarza mu się zapolować na jaszczurkę czy kazarkę rajską. W Fiordland w okresie zimowym, kiedy przenosi się do lasów, opiera swą dietę na innych gatunkach traw i paproci. Zaobserwowano, że ptak ten wybiera na swe siedliska rejony na wysokości 1100-1400 m n.p.m.

Aby jednak przetrwać w nieprzyjaznym, surowym środowisku, niskich temperaturach, na terenach pokrytych śniegiem, opierając się dodatkowo na niskowartościowym pożywieniu, takahe musi jeść nieprzerwanie przez 19 godzin dziennie.

Rozmnażanie

Takahe jest monogamistą, łączy się w pary na wiele lat, nierzadko na całe życie. Swego terenu broni zaciekle, jest bowiem zwierzęciem mocno terytorialnym.

Gniazdo buduje w krzewie lub w zaroślach, następnie składa w nim 2-3 białe jaja. Lęgi odbywają się między październikiem a grudniem, kiedy śnieg zalega jeszcze na ziemi. Jaja wysiadywane są przez miesiąc, zarówno przez ojca, jak i matkę. Młode osiągają dojrzałość płciową w pierwszym roku życia, ale z rodzicami pozostać mogą przez ok. dwa lata, pomagając w wychowywaniu kolejnego pokolenia.

Takahe północny (Porphyrio mantelli) – wymarły krewny

Ten słabo poznany kuzyn takahe południowego żył na Wyspie Północnej. Wiedzę o nim zdobyto w oparciu o skamieniałości znalezione w 1894 r. Na ich podstawie wykazano, że takahe północny był większy od swego przetrwałego krewnego. Gdyby zatem dożył dzisiejszych czasów, byłby największym chruścielem świata. Za przyczynę wyginięcia takahe północnego uznaje się nadmierne polowania ze strony Maorysów. Gatunek ten widziano po raz ostatni pod koniec wieku XIX.

Takahe północny (Porphyrio mantelli) był wyższy i smuklejszy od swego południowego kuzyna.

Zagrożony wyginięciem

Choć takahe południowy nie podzielił losu takahe północnego niewiele brakuje, aby tak się stało. Wymieranie gatunku spowodowane jest kilkoma czynnikami: nadmiernymi polowaniami, utratą siedlisk i wprowadzeniem drapieżników (głównie gronostajów) do nowozelandzkiego ekosystemu. Wielkim problemem są również roślinożercy, którzy żywią się tymi samymi roślinami co takahe, chodzi tu przede wszystkim o jelenia szlachetnego. Zmniejszenie siedlisk ma związek z rozrostem lasów na przełomie holocenu i plejstocenu.

Rozród takahe nie jest zbyt szybki i częsty, a ponieważ populacja jest mała, dochodzi do zjawiska chowu wsobnego, który prowadzi do depresji inbredowej. Powoduje ona obniżenie płodności, dlatego specjaliści próbują hodować takahe w niewoli, aby w przyszłości wzbogacić genetycznie populacje dzikie.

W 1982 r. populacja z Fiordland składała się z ok. 121 osobników. Oznacza to, że w ciągu zaledwie 10 lat liczebność takahe spadła o 40%. Okres ten zbiegł się z rozprzestrzenieniem się jeleni szlachetnych, które niszczą i zjadają gatunki traw niezbędne dla takahe. W związku z tym naukowcy opracowali program ochrony, który spowodował, że w roku 2005 liczba tych barwnych nielotów wzrosła do 171 osobników. Na początku roku 2013 doliczono się się już 263 sztuk, co wskazuje na powolny, ale systematyczny wzrost populacji.

Szczegółowe dane i wymiary

Takahe południowy (Porphyrio hochstetteri)

• Długość ciała: 50-63 cm
• Wysokość w kłębie: ok. 50 cm
• Waga: 1,8-4,2 kg
• Długość życia: 14-20 lat

Takahe południowy (Porphyrio hochstetteri) – ciekawostki

• Takahe południowy jest największym na świecie przedstawicielem chruścieli.
• Takahe można podziwiać w niewoli, w ośrodkach dzikiej przyrody Mt Bruce i w Te Anau
• Gatunek został uznany za wymarły, kiedy w 1898 widziano 4 ostatnie okazy. Jednak w 1948 r., po dokładnych obserwacjach Geoffrey’a Orbella, okazało się, że ptaki te żyją w pobliżu jeziora Te Anau.
• Podobno mięso takahe jest bardzo smaczne. Co ciekawe, na nodze i udzie znajduje się 5 razy więcej mięsa niż na piersi.

Polecamy

• Australia
• Zwierzęta Australii
• Nieloty