Stegodon – jeden z największych trąbowców

Stegodon

Swą nazwę rodzajową, podobnie do współczesnych słoni afrykańskich i wymarłych już mastodontów, zawdzięczają specyficznej budowie zębów. Stegodony i współczesne słoniowate posiadały prawdopodobnie jednak pewną wspólną cechę – umiejętności pływackie, ale teorii na temat życia i wyglądu stegodonów jest więcej.

Klasyfikacja

• Gromada: ssaki
• Rząd: trąbowce
• Rodzina: † Stegodontidae
• Rodzaj: Stegodon
• Gatunki:
  • Stegodon aurorae
  • Stegodon elephantoides
  • Stegodon florensis
  • Stegodon ganesha
  • Stegodon kaisensis
  • Stegodon luzonensis
  • Stegodon miensis
  • Stegodon mindanensis
  • Stegodon orientalis
  • Stegodon shinshuensis
  • Stegodon sompoensis
  • Stegodon sondaari
  • Stegodon trigonocephalus
  • Stegodon zdanskyi

Występowanie i datowanie

Stegodony zajmowały tereny Azji oraz wschodniej i centralnej części Afryki. Prawdopodobnie przeniosły się z Azji do Afryki w epoce pliocenu, czyli ok, 2,7 mln lat temu. Szacuje się jednak, że na Ziemi istniały od 10 mln lat temu (późny miocen) do nawet 15 tysięcy lat temu (świadczą o tym znaleziska z Indonezji).

Charakterystyka

Wygląd

Niektóre gatunki stegodonów zalicza się do największych przedstawicieli trąbowców w dziejach Ziemi. Dorosłe osobniki mogły osiągać 4 m wysokości w kłębie i 8 m długości, do tego dochodziły ciosy o długości 3 metrów. U wielu przedstawicieli rodzaju długie i niemal całkowicie proste siekacze były ulokowane tak blisko siebie, że trąba nie zwisała swobodnie między nimi, ale spoczywała na nich.

Cechą charakterystyczną stegodonów były zęby trzonowe. Miały wydłużony kształt i pokryte były licznymi, głębokimi żłobieniami. Uważa się, że miały one za zadanie ciąć wysokie trawy lub mielić gałęzie i liście drzew. Podejrzewa się zatem, ze stegodony mogły paść się na łąkach lub żerować w lasach. Zęby trzonowe mają zupełnie inny kształt niż zęby mamutów czy współczesnych słoni, które posiadają wysokie trzonowce – u stegodonów były one niskie, ale długie. Wydaje się też, że kości stegodonów mogły znosić większe obciążenia, niż kości mamutów i słoni.

Niewykluczone, że stogodony świetnie pływały, podobnie jak współczesne słonie. Ich skamieniałe szczątki występują bowiem licznie na azjatyckich wyspach, takich jak Sumba, Sulawesi, Flores, Timor, Luzon, Mindanao, na Tajwanie i w Japonii. W czasach panowania tych ssaków, czyli w epoce plejstocenu, mimo niskiego poziomu mórz wyspy te nie były połączone żadnymi mostami lądowymi z kontynentem azjatyckim. Stegodony musiały więc mieć inny sposób docierania do oddalonych od stałego lądu krain. Choć z drugiej strony widok stegodonów pływających w ocenie byłby naprawdę zaskakujący.

Stegodony a karłowacenie wyspowe

Zjawiska karłowacenia i gigantyzmu wyspowego występują powszechnie u wielu gatunków zwierząt i mają związek przede wszystkim z odizolowaniem ekosystemu. W przypadku karłowacenia wyspowego chodzi o to, że gatunki, które na stałym lądzie są duże, na terenach wysp (i w ekosystemach odizolowanych w ogóle) zmniejszają swe rozmiary. Tak też było w przypadku stegodonów.

Najmniejszym przedstawicielem rodzaju był karłowaty Stegodon sondaari, który zamieszkiwał wyspę Flores ok. 900 tysięcy lat temu. Szacuje się, że ważył ok. 300 kg, czyli mniej niż bawół domowy. Dla porównania, stegodony średnie i większe np. Stegodon florensis, osiągały 850-2100 kg, ale również one ewoluowały do formy karłowatej – Stegodon florensis insularis

Stegodony w późnym holocenie?

Populacja karłowatych stegodonów z wyspy Flores przetrwała prawdopodobnie do okresu ok. 12 tysięcy lat temu. Na podstawie 130 raportów stworzonych w południowych Chinach wykazano, że stegodony jako rodzaj były bardziej pospolite, niż współczesne słonie indyjskie. Raport Turvey’a i wspólników z 2013 roku doniósł jednak, że ostatni przedstawiciele rodzaju dotrwali do około 4000 lat temu.

Skamieniałości te jednak zaginęły, dlatego ich wiek nie może zostać zweryfikowany. Z czasem autorzy zmodyfikowali swoje wnioski i stwierdzili, że dowodów na przetrwanie tych trąbowców do okresu sub-borealnego nie da się odnaleźć.

Szczegółowe dane/wymiary

Stegodon

• Długość ciała: do ok. 8 m
• Wysokość w kłębie: do 4 m
• Długość ciosów: 3 m
• Waga:
  • mniejsze na wyspach: 300-850-2100 kg;
  • duże: do 12 700 kg
• Datowanie: od 11,6 mln do 15 (lub 4,1) tys. lat temu
• Występowanie: Azja (w tym także liczne wyspy) i Afryka

Stegodon – ciekawostki

• Nazwa Stegodon pochodzi od greckich słów stegein – „pokrycie”, „dach” i odon – „ząb”. Ma ona związek z kształtem zębów trzonowych tych trąbowców.
• W przeszłości sądzono, że stegodony są przodkami dzisiejszych słoni i mamutów. Dzisiaj uważa się jednak, że nie pozostawiły po sobie bliskich krewnych.
• Rodzaj Stegodon wyewoluował od stegolofodonów.
• Słonie pojawiły się w Azji w epoce pliocenu. W tym czasie stegodony były bardzo zróżnicowaną grupą zwierząt. Możliwe więc, że stegodony i słonie żyły na tych samych terenach, w tym samym czasie.

Polecamy

• Słonie
• Zwierzęta wymarłe
• Historia wymierania gatunków
• Wymieranie