Park Narodowy Arches – park łuków skalnych

Miłośnicy westernów na pewno znają dobrze surowe, skaliste krajobrazy porośnięte kępami traw. Charakterystycznym ich elementem są zadziwiające łuki skalne. Takie, jakie można zobaczyć na terenie Parku Narodowego Arches i które stały się jednym z najbardziej znanych symboli stanu Utah, a także całych Stanów Zjednoczonych.

Park Narodowy Arches znajduje się w USA, we wschodniej części stanu Utah, około 6 km na północ od miasta Moab. Zajmuje on tereny Wyżyny Colorado i ma powierzchnię 310,31 km². Na jego terenie znajdują się setki łuków i innych form skalnych. Przeważa tu krajobraz półpustyni i pustyni, a miejscami spotykane są zarośla złożone z krzewów i niewielkich drzew. Najwyższym punktem jest szczyt Elephant Butte (1723 m), zaś w najniższym (1245 m) mieści się centrum turystyczne.

Klimat

W Parku Narodowym Arches panuje surowy, pustynny klimat. Lata są tutaj upalne, zimy zaś mroźne. Najcieplejszy miesiącem jest lipiec, kiedy temperatury dochodzą nawet do 38°C. Najchłodniejszy jest zaś styczeń ze średnią temperaturą –6°C. Opady są niskie – wynoszą 221 mm rocznie. Porą deszczową jest lato, zwłaszcza druga połowa. Najmniej opadów zdarza się tu zimą i mają one wtedy postać śniegu.

Skały

Za największe dobro Parku Narodowego Arches uważane są łuki skalne zbudowane z piaskowca. Procesy prowadzące do ich powstania zachodzą na tym terenie od ok. 150 mln lat. Obecne głęboko pod ziemią pokłady soli kamiennej spowodowały powstanie ogromnych wybrzuszeń, a następnie spękań w warstwach piaskowca. Postępująca erozja spowodowała wykształcenie murów skalnych, a następnie, jeśli podstawa skały była mniej odporna niż szczyt, dochodziło do usuwania materiału, skutkiem czego tworzył się łuk.

Obecnie na terenie parku znajduje się około 2000 łuków i okien skalnych, z których co bardziej okazałe doczekały się własnych nazw. Najbardziej znany jest bez wątpienia Delicate Arch, będący jednocześnie symbolem stanu Utah. Znany jest także chybotek (ruchoma skała) Balanced Rock wielkości trzech autobusów. Znany jest też labirynt skalny Fiery Furnace („rozpalony piec”), wśród których znajduje się ogromny, wyschnięty jałowiec.

Warto też zwrócić uwagę na Devils Garden – najstarszą część parku, którą tworzy szereg łuków i kolumn; wśród nich wyróżnia się Landscape Arch – pod względem długości największy łuk w parku. Dane dotyczące jego długości różnią się w zależności od metody pomiaru, dawniej oceniano, że mierzy on 93 m. Nowsze pomiary dokonane inną metodą wykazały, że liczy on sobie 88 m, niemniej według towarzystwa Natural Arch and Bridge Society jest to największy łuk skalny na świecie.

Przyroda

Na obszarze Parku Narodowego Arches żyje wiele różnych organizmów. Roślinność jest typowa dla półpustyń; dominują tutaj trawy i kaktusy. Charakterystyczny jest krzew z rodzaju Ephedra, zwany tutaj „Mormon tea”, gdyż istotnie mormoni do dzisiaj przyrządzają z niego podobny do herbaty napój mający działanie lecznicze. Z krzewów spotyka się tu również jałowce i juki.

Z roślin zielnych występują tu m.in. wiesiołek i datura. Na skałach rośnie też wiele porostów i mchów. Te ostatnie mają ogromne znaczenie w zachowaniu obecnego kształtu skał i całego parku, gdyż umacniają one podłoże i zapobiegają nadmiernej erozji. Poza tym pochłaniają ogromne ilości wody w porze deszczowej, co umożliwia życie roślinom również w porze suchej. Dzięki temu roślinność rozwija się tutaj stosunkowo bujnie jak na panujący tu klimat.

Różnorodność roślin pociągnęła za sobą mnogość zwierząt. Większymi spotykanymi tu ssakami są na przykład mulak czarnoogonowy (gatunek jelenia), lis oraz podgatunek owcy kanadyjskiej zwany „owcą pustynną”, który wyróżnia się wybitną odpornością na brak wody.

Z gryzoni można tu spotkać takie zwierzęta jak spokrewniony z wiewiórkami piaszczyk oraz szczuroskoczek. Z ptaków spotyka się tu m.in. modrowronki i sokoły wędrowne. Żyje tu również wiele gadów, w tym kilka gatunków grzechotników i liczne jaszczurki, w tym niezwykle barwny obróżkogwan pospolity. Żyją tutaj również ryjące w glebie ropuchy.

Historia

Najstarsze ślady bytności człowieka na terenie dzisiejszego parku pochodzą sprzed 10 tys. lat. Później pojawili się tu Indianie Anasazi, należący do tzw. kultury pueblo. Słynęli oni z budowy prostokątnych domów z kamieni i cegły – nierzadko były one lokowane w niszach skalnych. W 1775 r. przybyli tutaj misjonarze hiszpańscy, którzy jednak szybko opuścili te niegościnne ich zdaniem tereny.

Spośród przybyszów z Europy pierwszą próbę osadnictwa podjęli mormoni, którzy założyli tu osadę w 1855 r., jednak również po krótkim czasie się wynieśli. Dopiero w 1880 r. ranczerzy i farmerzy założyli miasteczko Moab – dzisiaj będące największym w okolicy parku. Widząc zapierające dech w piersiach krajobrazy, mieszkańcy słusznie podejrzewali, że w krótkim czasie te reny staną się znaną atrakcją turystyczną, a oni sami mogą na tym dużo zarobić.

O tym, by w tym miejscu założyć park narodowy, pierwszy raz napisał do rządu amerykańskiego Frank Wadleigh, wysokiej rangi pracownik jednego z przedsiębiorstw kolejowych. On sam i fotogram George Beam zwiedzili ten obszar w 1923 r. i opisali jego potencjał turystyczny. Ich śladem poszło wiele innych osób. Rząd rozpoczął więc prace nad wprowadzeniem ochrony na tym obszarze.

Pewne wątpliwości wzbudził teren, który miano objąć ochroną. Wreszcie w 1929 r., krótko po zaprzysiężeniu, prezydent Herbert Hoover ustanowił rezerwat Arches National Monument składający się z dwóch małych odseparowanych rejonów. W 1938 r. prezydent Fraknlin D. Roosevelt rozszerzył Arches o cenne przyrodniczo tereny, a jednocześnie nakazał wyznaczenie szlaków turystycznych i zezwolił na działalność turystyczną. Ostatecznie w 1969 r. Richard Nixon zdecydował, że obszar chroniony będzie nieco mniejszy, ale zmienił jego rangę na park narodowy.

Turystyka

Ze względu na niespotykane nigdzie indziej formy skalne Park Narodowy Arches jest niezwykle popularny wśród turystów. Muszą oni jednak pamiętać o kilku zasadach. Wspinanie się na Balancing Rock oraz jakiekolwiek nazwane lub nienazwane łuki skalne o wysokości większej niż 3 stopy (0,9 m) jest surowo zabronione. Można za to wspinać się na skały o „zwykłym” kształcie, chociaż w tym przypadku również istnieją ograniczenia – zakazane jest na przykład wykonywanie skoków spadochronowych i uprawianie innych sportów ekstremalnych.

Po terenie parku można poruszać się pieszo, a także samochodem lub rowerem – dla zwolenników każdej z form aktywności przewidziano odpowiednie szlaki. Istnieje na nim miejsce, w którym dozwolone są campingi. Poza tym można poruszać się tu z własnym namiotem, chociaż trzeba pamiętać, że są miejsca, w których nie można rozbijać obozu. Organizowane są także wycieczki z przewodnikiem lub pracownikami parku.

Park Narodowy Arches jest też bardzo popularny wśród miłośników astronomii. Niebo nad nim jest bowiem stosunkowo mało zanieczyszczone sztucznym światłem ze względu na brak dużych miast w okolicy. Jedyną dużą osadą jest miasto Moab liczące nieco ponad 5 tys. mieszkańców.

Zagrożenia

Największym problemem parku jest wrażliwość pustynnego ekosystemu na zanieczyszczenia i wzmożony ruch turystyczny. Ruch tysięcy ludzi przyspiesza ścieranie się skał i powstawanie drobin, które unoszone wiatrem, przyczyniają się do uszkadzania form skalnych. Poza tym zwiększa się ilość pyłu, co utrudnia wzrost organizmów pionierskich – mchów i porostów. Badania nad roślinnością parku wykazały, że niektóre rośliny zanikają, co może zagrozić stabilności podłoża, jakości gleby i całemu ekosystemowi parku.

Pewnym zagrożeniem dla turystów jest fakt, że formy skalne parku są stale narażone na erozję, przez co może dochodzić do obrywania się fragmentów skał. Na przykład sierpniu 2008 r. zawalił się Wall Arch, jeden z najbardziej znanych łuków skalnych. Władze parku wezwały geologów, którzy zbadali strukturę skał i potwierdzili, że wiele z istniejących łuków nosi oznaki osłabienia i może zawalić się w niedalekiej przyszłości. Z tego też powodu szlaki turystyczne są tutaj badane pod kątem przydatności do użytku – na przykład dawniej pod największym łukiem Landscape Arch, można było przechodzić, jednak kiedy w 1991 r. odpadł z niego długi na 22 metry blok skalny, szlak biegnący pod łukiem zamknięto. Uważa się, że Landscape Arch może ulec zawaleniu dosłownie w każdej chwili.

Szczegółowe dane

Park Narodowy Arches w liczbach

• Data założenia: 12 kwietnia 1929 r.
• Powierzchnia: 31 031 ha (310,31 km²)
• Liczba gości: 1 663 557 osób (w 2018 r.)

Ciekawostki

• Park Narodowy Arches jest największym skupiskiem łuków skalnych na świecie. Nigdzie indziej nie ma ich tak wiele na tak małym obszarze.
• W 2006 r. wspinacz Dean Potter mimo zakazu wszedł na łuk Delicate Arch. Argumentował, że nie używał żadnego sprzętu asekuracyjnego, czyli nie była to tradycyjna wspinaczka, której zabrania regulamin. W ten sposób wykazał, że przepisy parku są przestarzałe i trzeba je przystosować do nowych realiów.
• W 2014 r. podobizna Delicate Arch została wybita na okolicznościowej monecie 25-centowej, wydanej jako jedna z 56 monet upamiętniających najcenniejsze skarby przyrody USA.

Polecamy

• Podróże DinoAnimals
• Parki Narodowe
• Wodospady
• Jeziora
• Góry
• Rzeki
• Morza