Mors arktyczny (Odobenus rosmarus)

Mors (Odobenus rosmarus)

Bestia mroźnej półkuli północnej. Silny jak niedźwiedź polarny i równie niebezpieczny. Imponujące kły są darem i przekleństwem, ponieważ te olbrzymy są zabijane ze względu na nie. Morsy to stworzenia dziwne, agresywne i niezwykłe.

Klasyfikacja

• Gromada: ssaki
• Podgromada: ssaki żyworodne
• Infragromada: łożyskowce
• Rząd: drapieżne
• Podrząd: psokształtne
• Nadrodzina: płetwonogie
• Rodzina: morsowate
• Rodzaj: Odobenus
• Gatunek: mors arktyczny (Odobenus rosmarus)
  

Gatunek podzielono na 3 podgatunki:

• Atlantycki (Odobenus rosmarus rosmarus);
• Pacyficzny (Odobenus r. divergens);
• Mors pośredni (Odobenus r. laptevi) – podgatunek z Morza Łaptiewów – podgatunek ten nie jest uznawany przez wszystkich naukowców za odrębny.
  

Występowanie

Drapieżne ssaki płetwonogie zamieszkują cały obszar Bieguna Północnego, Ocean Arktyczny i morza subarktyczne. Mors jest jedynym żyjącym przedstawicielem morsowatych (Odobenidae). Najlepiej czuje się w płytkich wodach, w których pływają pola lodowe. Częstym widokiem jest pływający na krze lodowej mors.

Charakterystyka

Wygląd

Dorosły osobnik ma imponujące rozmiary, potężne kły górne oraz płetwy zamiast łap. Jego skóra jest praktycznie pozbawiona włosów, występują na niej za to liczne fałdy. Przednie płetwy są większe od tylnych – to podstawowe narząd ruchu.

Wibrysy

Górna warga wyposażona jest w wibrysy – włosy czuciowe.  Mors posiada od 400 do 700 takich włosów, ułożonych w 13-15 rzędach. Wibrysy mogą osiągać do 30 cm długości, jednak z powodu częstego używania pyska jako narzędzia kopiącego dno morza są one o wiele krótsze. Wyrastają z mięśni, są połączone z naczyniami krwionośnymi i nerwami, co czyni je bardzo wrażliwym organem.

Skóra

Skóra ma kolor cynamonowy lub jasnobrązowy. Na piersiach i brzuchu skóra ma ciemniejszy odcień. Wygrzewający się na w słońcu mors staje się różowy przez rozszerzenie naczyń krwionośnych. W czasie pływania w lodowatej wodzie mors staje się niemal sino-biały z powodu zwężenia naczyń doprowadzających krew. Ponadto, skóra jest bardzo gruba – na ramionach i szyi dochodzi do 10 cm. Warstwa tłuszczu podskórnego wynosi ok. 15 cm. Pod szyją wisi worek wypełniony powietrzem, który pozwala morsowi spać oraz pływać w pozycji pionowej.

Kły (nie ciosy)

U samców i samic występują rozwinięte kły górne, ale u tych pierwszych są grubsze i dłuższe, ponieważ mors wykorzystuje je do walk o dominację, jak również w trakcie prezentacji przed samicą. Posiadacz największych kłów w stadzie jest zazwyczaj dominującym osobnikiem. Ponadto, kły służą jako pomoc przy przemieszczaniu się w wody na lód.

Poza kłami mors jest wyposażony w inne zęby, jednak występują one w szczątkowej formie (w ok. 50%), dlatego typowe uzębienie morsa liczy ok. 18, nie 38 zębów.

Kły morsów są podobne do ciosów występujący u słoni i mamutów. Nie należy ich jednak mylić – ciosy to rozwinięte górne jedynki, kły to trójki.

Dieta

Mors przebywa na półkach skalnych, pożywienia szuka z reguły w głębi wód, nigdy jednak nie wypływa na pełne morze. Nie jest zbyt wyspecjalizowanym nurkiem w porównaniu z innymi płetwonogimi. Najgłębsze zaobserwowane zanurzenie wynosiło 80 metrów. Mogą jednak przebywać pod wodą do pół godziny.

Mors ma bardzo bogatą dietę. Żywi się ponad 60 rodzajami zwierząt morskich: krewetkami, krabami, koralami, mięczakami, osłonicami, strzykwami, nierzadko innymi płetwonogimi. Praktycznie w ogóle nie poluje na morskie ptaki. Jednym z jego największych przysmaków są małże, dla których rozkopuje morskie dno. Rozgrzebywanie dna w poszukiwaniu pożywienia (bioturbacja) ma duży wpływ na środowisko denne, ponieważ uwalniane są wtedy substancje odżywcze do wody, mieszając się i przyspieszając przepływ organizmów.

Wrogowie naturalni

Ze względu na ogromne rozmiary i siłę mors posiada tylko dwóch przeciwników w walce o tytuł króla Arktyki. Poza nim, o zaszczyt ten ubiega się niedźwiedź polarny (Ursus maritimus) i orka (Orcinus orca). Mors nie jest ich ulubionym przysmakiem, zatem trudno ich nazwać jego wrogami naturalnymi. Orki oraz niedźwiedzie polarne atakują za to często młode i chore osobniki, dzięki czemu regulują liczebność tych drapieżnych płetwonogich. Czasem dochodzi do walk między niedźwiedziem polarnym a morsem, jednak są to starcia długotrwałe i bardzo wyczerpujące dla obu stron.

Usposobienie i rozmnażanie

Mors to zwierzę towarzyskie, żyjące w wielotysięcznych stadach. Przez większą część roku skupiska składają się wyłącznie z samców lub samic. Młode i stare samce także tworzą odrębne społeczności. Hierarchia jest oparta na gabarytach ciała i długości kłów.

Okres godowy trwa od stycznia do kwietnia. W tym czasie ilość spożywanego pokarmu przez samce drastycznie spada. Samice zaczynają owulować w ok. 6 roku życia. W okres rui wchodzą w okolicach lutego i pod koniec lata. Nie wiadomo, jak wygląda płodność samców w drugim okresie płodności samic.

W trakcie godów samce podpływają do stad samic, prezentując swoje odgłosy i rywalizując z innymi samcami – walczą przy użyciu kłów. Samice dołączają się do samców, wchodząc do wody w celu kopulacji.

Ciąża trwa 15-16 miesięcy. Młode rodzą się podczas migracji – od kwietnia do czerwca. Przez pierwsze 3-4 miesiące zarodek nie rozwija się. Jest to powszechne zjawisko u płetwonogich, noszące nazwę ciąży przedłużonej. Podejrzewa się, iż jest to forma ochrony przyszłego potomstwa przed niekorzystnymi warunkami środowiska.

Nowo narodzony mors waży od 33 do 85 kg i potrafi pływać. Młode może spędzić z matką ok. 5 lat. Przez cały okres laktacji u samicy nie występuje owulacja.

Migracje

Późnym latem i jesienią morsy tworzą wielkie skupiska, liczące dziesiątki tysięcy osobników, pojawiających się na kamienistych plażach i wydmach. Kilkanaście tysięcy morsów pacyficznych migruje z Morza Beringa do Morza Czukockiego przez Cieśninę Beringa.

Szczegółowe dane/wymiary

Mors (Odobenus rosmarus)

• Długość: 2,2 – 3,6 m (samce są większe od samic); rekord 4,9 m
• Waga:
  • samce do 2000 kg (najczęściej 800 – 1700 kg)
  • samice przeciętnie ok. 900 kg
• Młode po urodzeniu: 33-85 kg; 1-1.4 m długości
• Długość kłów: do 1 m (dłuższe u samców); przeciętnie ok. 50 cm
• Waga kłów: do 5,4 kg
• Długość życia: 20 – 30 lat (na wolności). W niewoli nawet do 50 lat.

Mors – ciekawostki

• W XIX i na początku XX wieku mors stał się obiektem masowych polowań ze względu na jego tran, kły oraz mięso;
• Mors potrafi pływać z prędkością ok. 25 km/h;
• Samice morsa rodzą raz na 2 lata;
• W piosence zespołu The Beatles „I Am the Walrus”, tytułowy mors jest odwołaniem do poematu Lewisa Carrola z książki pt,: „Po drugiej stronie lustra” (ang. Through the Looking-Glass);
• Samce morsów posiadają bakulum – kość prącia o długości ok. 63 cm. Jest to największe bakulum występujące u ssaków lądowych;
• Mors odgrywa ważną rolę w religiach i folklorze ludów Arktyki – kości oraz skóra są wykorzystywane w trakcie uroczystości, a sama postać tego drapieżnego ssaka pojawia się w legendach.

Polecamy

• Morskie
• Słonie morskie
• Orki
• Niedźwiedzie polarne