Gekony (Gekkonidae) – udomowione gady.
Gekony to w większości przypadków niewielkie, bardzo kolorowe i niezwykle popularne wśród miłośników gadów zwierzęta hodowlane. Ich najbardziej charakterystyczną cechą jest umiejętność przylegania do dowolnie wybranej powierzchni. Zobaczmy, co daje im taką umiejętność.
Klasyfikacja.
- Typ: strunowce (Chordata)
- Gromada: gady (Reptilia)
- Rząd: łuskonośne (Squamata)
- Rodzina: gekonowate (Gekkonidae)
Rodzina gekonowatych jest bardzo liczna i obejmuje około 1000 różnych gatunków tych gadów o najbardziej prymitywnej konstrukcji ciała.
Występowanie i środowisko naturalne.
Gekony można spotkać na całym świecie, ale najwięcej żyjących na wolności gatunków występuje w strefie klimatów zwrotnikowych i podzwrotnikowych, w tym Ameryce Północnej i Środkowej, Ameryce Południowej, Afryce, Madagaskarze, Półwyspie Arabskim, Południowej Azji, Archipelagu Malajskim, Nowej Zelandii oraz Europie (tylko 7 gatunków).
Wynika to z faktu, że są zwierzętami dość niewielkimi oraz zimnokrwistymi, przez co bardzo lubią ciepłe otoczenie. Zamieszkują zarówno lasy tropikalne jak i pustynie, suche obszary górskie oraz otwarte łąki. Niektóre z gatunków tak łatwo przystosowują się do nowego otoczenia, że można je zobaczyć nawet w przydomowych ogródkach.
Cechy charakterystyczne.
Gekony do bardzo szeroka grupa gadów, o prymitywnej budowie ciała. Niektóre z nich mają bardzo smukłe korpusy, podczas gdy konstrukcja innych jest bardziej masywna. Mają zazwyczaj dość duże oczy – w porównaniu z innymi jaszczurkami, a ich uszy to małe otwory po bokach głowy.
Zrzucanie skóry.
Skóra gekonów łuszczy się, a zwierzę regularnie zrzuca ją w regularnych odstępach czasu, które różnią się pomiędzy różnymi gatunkami. Gekon lamparci robi to mniej więcej w okresie od 2 do 4 tygodni. Gdy proces zrzucania skóry się rozpocznie zwierzę chce jak najbardziej go przyspieszyć przez ściąganie luźnych kawałków i zjadanie ich.
Kolorowe gady – zmiana ubarwienia.
Gekony to jedne z najbardziej kolorowych gadów na świecie, a ich ciało przyjmuje najróżniejsze wzory i barwy. Niektóre gatunki potrafią także zmieniać kolor ciała, jednak nie w taki sam sposób jak kameleony. Barwa skóry ciemnieje, gdy jest chory lub niespokojny lub jaśnieje, gdy zwierzę znajduje się na obcym terenie i jest zaciekawione.
Samoprzylepne palce czyli siły siły van der Waalsa.
Najbardziej charakterystyczną cechą gekonów jest jednak budowa ich kończyn. Zakończone są one spłaszczonymi palcami, których podeszwy wyposażone są w nachodzące na siebie blaszki – lammelae – pokryte milionami drobnych, wręcz mikroskopijnych wyrostków skórnych – ich średnica jest o wiele mniejsza niż średnica ludzkiego włosa. Wynosi ona około 5 mikrometrów podczas gdy u człowieka ma od 18 do 180 mikrometrów.
Taka budowa zapewnia gekonom doskonałą przyczepność do praktycznie wszystkich powierzchni, nawet o tak małym napięciu powierzchniowym jak teflon. Gady te nauczyły się bowiem korzystać z sił van der Waalsa, które działają na niewielkich odległościach między cząsteczkami chemicznymi – w tym przypadku między beta keratyną zawartą w wyrostkach a powierzchnią. Dzięki temu gekony bez trudu poruszają się po pionowych powierzchniach a nawet po suficie.
Nie wszystkie gatunki gekonów w procesie ewolucji zachowały takie „samoprzylepne” palce. Posiada je około 60% gatunków, występujących w przyrodzie jako nadrzewne.
Odkrycie wspomnianych sił zawdzięczamy holenderskiemu fizykowi. Johannes Diderik van der Waals (1837 – 1923) został laureatem nagrody Nobla z zakresu fizyki w roku 1910. Nobla otrzymał za badania równania stanu gazów i cieczy. Zajmował się badaniami teoretycznymi w dziedzinie termodynamiki, stworzył podstawy teorii kinetycznej cieczy, uwzględniając przy tym oddziaływania międzycząsteczkowe – wykorzystywane przez gekony tzw. siły van der Waalsa.
Dieta.
Wszystkie gatunki gekonów są aktywnymi drapieżnikami. Mniejsze gatunki jedzą najczęściej owady, robaki i pająki. Większe na swój posiłek wybierają często małe ptaki oraz inne gady i ssaki, np. myszy.
Rozmnażanie.
Gekony to zwierzęta potrafiące rozmnażać się partenogenetycznie, czyli bez udziału samca. Jest to najprawdopodobniej cecha pozwalająca im lepiej przystosować się do środowiska naturalnego. Dzięki temu gady te mogą rozprzestrzeniać się na nowych wyspach, nawet, jeśli początkowo zasiedlają je tylko samice.
Taki sposób rozrodu tworzy jednak pewne zagrożenie, że genotyp jednego żeńskiego osobnika gekona będzie występował u wszystkich gadów z tego gatunku na całej wyspie, a to z kolei spowoduje, że będą one cierpieć na brak zmienności genetycznej.
U gekonów występuje jednak okres godowy, a samica przyzywa samca odgłosem podobnym do tych wydawanych przez ptaki. Składa ona miękkie jajka, które następnie twardnieją, aby chronić znajdujący się w środku płód. U niektórych gatunków rodzice pilnują ich aż do wyklucia się młodych, a u innych pozostawiają całkowicie bez opieki.
Okres wylęgania, osiągnięcie dojrzałości płciowej i długość życia zależą od gatunku.
Tryb życia.
Gekony są samotnikami i nie łączą się w jakiekolwiek grupy. Parę gekonów można spotkać tylko podczas okresu godowego. Jak większość rodzajów jaszczurek gekony prowadzą nocny tryb życia.
Dane/Wymiary.
Gekony ze względu na ogromną rozmaitość gatunku, są bardzo zróżnicowane pod względem wielkości ciała – większość z nich nie osiąga jednak więcej niż 15 centymetrów.
Największy kiedykolwiek występujący na ziemi gekon to Kawekaweau / Delcourt’s Giant Gecko (Hoplodactylus delcourti), którego całkowita długość wynosiła ponad 60 centymetrów. Niestety jedyny okaz tego gada można zobaczyć tylko wypchany we francuskim muzeum w Marsylii. Był on charakterystyczny dla Nowej Zelandii, ale wyginął w XIX wieku podczas, gdy Europejczycy zaczęli wprowadzać tam agresywniejsze gatunki zwierząt. Jego nazwa pochodzi od pracownika muzeum (Alain Delcourt), który odkrył zapomniany okaz w piwnicy muzeum…
Największy gekon – gekon olbrzymi (Rhacodactylus leachianus).
Największym żyjącym gatunkiem gekona jest zamieszkujący Nową Kaledonię gekon olbrzymi (Rhacodactylus leachianus). Mierzy on do 40 centymetrów (wraz z ogonem) i waży 800 gram. Obok gekona olbrzymiego można wyróżnić np. gekona toke (Gekko gecko), którego samce osiągają od 28 do 51 cm długości / samice odpowiednio 18-48 cm. Jest dłuższy od gekona olbrzymiego, niemniej jego waga zawiera się w granicach od 150 do 400 gramów. Jest więc o połowę mniejsza niż gekona olbrzymiego. Gekon toke na wolności żyje w naturze żyje od 7 do 10 lat ( w niewoli nawet 20 lat).
Najmniejszy gekon – Sphaerodactylus ariasae.
Najmniejszy gekon to odkryty w 2001 roku na Dominikanie Sphaerodactylus ariasae mierzący od 1,6 do 1,8 centymetra i ważący około 2 gram. Jest najmniejszym z dotychczas poznanych gadów. Mniejszy nawet od najmniejszego z kameleonów – Brookesia micra.
Gekony – ciekawostki.
- Gekony potrafią zrzucać swój ogon, co niejednokrotnie ratuje im życie. Robią to zazwyczaj, gdy uciekają przed drapieżnikiem. Zrzucony ogon przypomina wówczas wijącą się dżdżownicę i pozwala rozproszyć uwagę atakującego. Gekon później odtwarza ogon, ale nigdy nie ma on takiego samego kształtu jak pierwotny.
- U gekonów bardzo ciężko rozpoznać płeć. Jej ustalenie wymaga uważnej obserwacji ich zachowania i minimalnie widocznych cech płciowych, jak np. grubsza podstawa ogona u samców.
Polecamy:
