Himalaje – najwyższe góry świata

Słowo „Himalaje” budzi skojarzenia z niedostępnymi ośnieżonymi szczytami, zimnym wiatrem i śmiałkami, którzy w takich warunkach próbują zdobyć „Koronę Świata”. W rzeczywistości góry te to nie tylko skały- to tętniące życiem środowisko, z którego znaczenia dla setek milionów ludzi nie zdajemy sobie na co dzień sprawy.

O potędze Himalajów najlepiej może poświadczyć kilka liczb. Aż 15 szczytów Himalajów ma powyżej 7200 m. Znajduje się tu także 10 z 14 światowych ośmiotysięczników – wśród nich znajduje się Mount Everest, najwyższa góra świata mierząca 8848 m (łącznie z zalegającym na nim śniegiem i lodem). Sama nazwa gór pochodzi z wywodzącego się z sanskrytu słowa Himalaya i oznacza dosłownie „siedzibę śniegów”.

Powstanie Himalajów

Himalaje są górami młodymi w skali geologicznej. Proces ich powstawania rozpoczął się ok. 50 mln lat temu, gdy pływa indyjska zaczęła napierać na eurazjatycką. Na ich styku dochodziło do wypiętrzania się skał na styku płyt (jednocześnie inne skały „wciskały się” pod nowo powstającymi górami). Największe nasilenie tego procesu miało miejsce w oligocenie.

Wypiętrzeniu Himalajów towarzyszyła silna erozja oraz liczne osuwiska i obrywy skał. Efektem tego było powstanie się kilku potężnych łuków górskich zbudowanych z najrozmaitszych skał pochodzących z różnych epok geologicznych – od prekambru do oligocenu.

Geografia

Himalaje znajdują się na terenie Nepalu, Indii, Pakistanu, Chin (konkretnie Tybetu, który jest regionem autonomicznym) i Bhutanu. Pasmo to liczy ok. 2400 km długości i 250 km szerokości. Oddzielają subkontynent indyjski od Tybetu. Od zachodu łańcuch ten ogranicza dolina Indusu, zaś od wschodu – Brahmaputry.

Himalaje dzielą się na trzy najważniejsze pasma. Najbardziej na południe znajduje się Siwalik – najniższe pasmo, gdzie jedynie kilka szczytów osiąga powyżej 2 tys. m, a średnia wysokość to ok. 1000 m. Siwalik mocno odróżnia się od pozostałej części Himalajów, gdyż zbudowany jest niemal w całości ze skał osadowych; poza tym płyną tamtędy liczne rzeki, a same góry są stosunkowo łatwo dostępne, wiele jest tam dużo dróg.

Dalej na północ znajdują się Himalaje Małe. Składa się na nie kilka niezależnych pasm gór, które oddzielają się od pozostałych części Himalajów głębokimi kotlinami. Ich nazwa jest nieco myląca, gdyż faktycznie są one wyższe od wielu łańcuchów górskich na świecie – średnia wysokość Himalajów Małych wynosi 3700-4500 m, a najwyższe z nich przekraczają 5 km. Zbudowane są głównie ze skał magmowych i metamorficznych.

Najwyższym pasmem Himalajów są Himalaje Wysokie, których średnia wysokość przekracza 6 km. Północne ich stoki są łagodniejsze niż strome i niedostępne południowe. W tym paśmie znajdują się wszystkie ośmiotysięczniki Himalajów. Wierzchołki tych gór są skaliste i ostre, występują wśród nich liczne lodowce. Zbudowane są ze skał krystalicznych i magmowych.

Klimat

Himalaje oddzielają od siebie dwa regiony o zupełnie różnym klimacie, co sprawia, że pogoda jest tam bardzo zmienna i zróżnicowana. Południowa część znajduje się pod wpływem monsunów, co skutkuje silnymi opadami deszczu od czerwca do sierpnia. Od listopada do stycznia trwa monsun zimowy, który przynosi częste i zaskakujące załamania pogody. Północna część znajduje się natomiast pod wpływem klimatu zwrotnikowego – zimnego i suchego.

Dzięki barierze, jaką stanową Himalaje, Indie cieszą się znacznie przyjaźniejszym klimatem niż teoretycznie powinien panować na tych szerokościach geograficznych. Powstrzymują one suche wiatry zimą i sprzyjają gwałtownym opadom latem. Z drugiej strony sprawiają one, że na terenach na północ od nich panują warunki wybitnie nieprzyjazne. Wypiętrzenie Himalajów miało duży wpływ na powstanie pustyni Gobi i Taklamakan.

Klimat Himalajów zmienia się wraz z wysokością. Średnia temperatura spada tutaj o ok. 6,5°C na każdy tysiąc metrów wysokości. Na większych wysokościach latem temperatura nie przekracza –25°C, a zimą spada nawet do –40°C. Częste są tam wiatry wiejące z prędkością nawet 150 km/h.

Przyroda

Przyroda po północnej i południowej stronie Himalajów znacznie się różni. Na południowo-wschodnich stokach łańcucha rozwijają się bujne i tętniące życiem bagniste lasy, tzw. teraje. Porasta on zbocza gór na wysokość do 1000 m rośnie wilgotny las, tzw. teraj. Z kolei na południowo-zachodnich znajdują się sawanny i lasy iglaste.

Na wysokości 1-2 tys. m znajdują się lasy zwrotnikowe złożone z drzewiastych paproci, palm i bambusów. Wyżej rośnie las liściasty, w którym można znaleźć wawrzyny, klony, kasztany i dęby. Na wysokości ponad 2,6 km rosną drzewa iglaste, w tym sosny i cedry. Kolejne jest piętro rododendronów i jałowców. Jednym z nich jest jałowiec tybetański – najwyżej rosnące drzewo świata. Spotyka się go jeszcze na wysokości 4900 m. Od 4 tys. m zaczynają się hale wysokogórskie. Na wysokości 6 tys. m znajduje się granica wiecznego śniegu.

Północne stoki Himalajów wyglądają inaczej, jako że klimat jest tam bardziej surowy. Wyżynę Tybetańską porasta roślinność tundrowa, podobnie jak podnóża Himalajów. Wyżej znajdują się liściaste i iglaste lasy górskie, jednak ich granice przebiegają na niższych wysokościach niż na południu. Granica wiecznego śniegu zaczyna się tam już od 4500 m.

Himalaje zamieszkuje wiele gatunków zwierząt unikalnych, przystosowanych do specyficznych warunków panujących na różnych wysokościach. Żyją tam na przykład nahury (owce niebieskie), tary, a także piżmowce himalajskie i inne ssaki kopytne przystosowane do sprawnego poruszania się po skałach. We wschodniej części Himalajów można napotkać pandę rudą. Żyje tam również podgatunek niedźwiedzia brunatnego.

Lodowce i jeziora

Himalaje to trzeci na świecie – po Antarktydzie i Arktyce – obszar koncentracji lodu i śniegu na świecie. Odkryto blisko 15 tysięcy lodowców, których łączna powierzchnia przekracza 10 tys. km², a objętość wynosi 12 000 km³. Znajdują się one głównie w okolicy najwyższych gór. Zasilają one w wodę wiele rzek, w tym Ganges, Indus i Brahmaputrę.

Na terenie Himalajów znajdują się też setki jezior. Największe znajdują się w północnej części pasma. Największe z nich – Manasarovar – ma powierzchnię 420 km². Są one w znacznym stopniu narażone na gwałtowne powodzie zdarzające się, gdy duży fragment lodu oderwany od lodowca osunie się i wpadnie do jeziora.

Himalaje i ludzie

W Himalajach zbiegają się cztery różne prądy kulturowe – hinduski, islamski, buddyjski i animistyczny. Ten konglomerat kultur stworzył unikalny system zwyczajów i wierzeń, który sprawił, że dla mieszkańców innych regionów świata Himalaje stały się symbolem krainy niedostępnej, odciętej od cywilizacji, ale też spokojnej i oferującej idealne warunki do samorozwoju. Można tam napotkać świątynie i klasztory kilku różnych systemów religijnych i filozoficznych. Do dziś wielu mieszkańców Himalajów uważa najwyższe ich rejony za siedzibę bogów, a wyprawy himalaistów budzą w nich nierzadko oburzenie.

Wyjątkowy status Himalajów wynika nie tylko z ich majestatu, ale też ogromu porastających je rzadkich roślin, które umiejętnie wykorzystane, mają ogromne znaczenie w medycynie, nie tylko ludowej. To niestety wpływa na stopniowe niszczenie roślinności – wiele okazów zdobywanych jest nielegalnie i w nadmiernych ilościach.

Himalaje są od lat marzeniem wielu miłośników wspinaczek górskich. Każdy chyba himalaista marzy o zdobyciu „Korony Himalajów”, czyli wszystkich tamtejszych ośmiotysięczników. Największym marzeniem jest oczywiście Mount Everest, po raz pierwszy zdobyty przez Nowozelandczyka Edmunda Hillary’ego i Szerpę Norgaya Tenzinga, którzy stanęli na jego szczycie 29 maja 1953 r.

Od tamtej pory organizuje się dość regularnie wyprawy w Himalaje. Najlepszym na to czasem jest wiosna i jesień, gdyż latem padają obfite deszcze, a zimą panują niezwykle trudne warunki. Niemniej wspinaczki po Himalajach nadal należą do wielkich wyzwań.

W historii Himalajów zapisali się zwłaszcza Reinhold Messner, pierwszy zdobywca wszystkich ośmiotysięczników na Ziemi, oraz Jerzy Kukuczka, który dokonał tego samego – co prawda rok później, ale za to trudniejszymi drogami i zimą. Do najwybitniejszych himalaistów należą Polacy, którzy m.in. dokonali pierwszego zimowego wejścia na Mount Everest oraz dziesięć pierwszych zimowych wejść na ośmiotysięczniki. Warto wspomnieć również Wandę Rutkiewicz, która jako pierwsza Europejka weszła na Mount Everest.

Himalaje a zmiany klimatu

Pasmo Himalajów służy za znakomity dowód na prawdziwość doniesień o zmianach klimatu. Od lat obserwuje się tam zmiany zasięgu występowania pewnych gatunków roślin i zależnych od nich zwierząt. Od pewnego czasu znajduje się tam pewien gatunek hortensji, wcześniej niespotykany. Lasy dębowe zaczynają porastać wyższe niż dotąd partie gór, wypierając rosnące tam wcześniej sosny. Coraz częstsze są też doniesienia o wcześniejszym kwitnieniu wielu gatunków roślin, w tym rododendronów.

Naukowcy od lat donoszą także, że stopniowo zmniejsza się zasięg lodowców himalajskich. Zdarza się też, że w pewnych miejscach nagle tworzą się zupełnie nowe jeziora powstające, gdy woda z topniejącego lodowca wypełnia zagłębienie w ziemi. Z tego samego powodu niektóre jeziora w Himalajach zwiększają powierzchnię. Cofanie się lodowców przynieść może katastrofalne skutki dla setek milionów ludzi mieszkających w pobliżu rzek zasilanych właśnie przez wody z lodowców.]

Szczegółowe dane

Himalaje w liczbach

• Długość pasma: 2400 km
• Szerokość: 250 km
• Najwyższy szczyt: Mount Everest (8848,86 m n.p.m.)
• Najwyższe szczyty:
  • Mount Everest: 8848 m n.p.m. (najwyższy szczyt Ziemi)
  • Kanczendzonga: 8586 m n.p.m. (3.szczyt Ziemi)
  • Lhotse: 8516 m n.p.m. (4. szczyt Ziemi)
  • Makalu: 8485 m n.p.m. (5. szczyt Ziemi)
  • Czo Oju: 8188 m n.p.m. (6. szczyt Ziemi)
  • Dhaulagiri: 8167 m n.p.m. (7. szczyt Ziemi)
  • Manaslu: 8163 m n.p.m. (8. szczyt Ziemi)
  • Nanga Parbat: 8125 m n.p.m. (9. szczyt Ziemi)
  • Annapurna: 8091 m n.p.m. (10. szczyt Ziemi)
  • Sziszapangma: 8027 m n.p.m. (14. szczyt Ziemi)
  • Gyachung Kang: 7952 m n.p.m. (15. szczyt Ziemi)
  • Annapurna II: 7937 m n.p.m. (16. szczyt Ziemi)
  • Himalchuli: 7893 m n.p.m. (18. szczyt Ziemi)

Himalaje – ciekawostki

• Każde państwo, na którego terenie leży choćby część Himalajów, stosują dla nich swój własny podział geograficzny oparty na liczącej setki lat tradycji.
• Granica wiecznego śniegu na południowych stokach Himalajów jest najwyżej położoną na świecie. Wpływ na to mają ciepłe wiatry wiejące tam latem.
• Znajduje się tam Semo La – najwyższa na świecie (5565 m) przełęcz górska, którą biegnie droga. Mogą nią przejeżdżać nawet ciężarówki, a raz w tygodniu jedzie tam autobus.
• Koszt wejścia na Mount Everest to ok. 35 000 $.
• K2, Czogori (8611 m n.p.m.) to najwyższy szczyt Karakorum. To drugi co do wysokości szczyt na Ziemi. Znajduje się na granicy Chin i Pakistanu i nie występuje w Himalajach.
• K2 został zdobyty po raz pierwszy zimą 16 stycznia 2021 przez grupę dziesięciu Szerpów.
• Karakorum to łańcuch górski znajdujący się na pograniczu Chin, Indii i Pakistanu. Jest drugim pod względem wysokości (po Himalajach) łańcuchem górskim na Ziemi.

Polecamy

• Podróże DinoAnimals
• Opracowania
• Parki Narodowe
• Wodospady
• Jeziora
• Góry
• Rzeki
• Oceny
• Morza
• Wulkany
• Wielkie miasta