Tamandua i tamandua meksykańska – mrówkojady nadrzewne

Tamandua (Tamandua tetradactyla) i tamandua meksykańska (Tamandua mexicana)

Zachowaniem blisko jej często do małp nadrzewnych, takich jak wyjce, które podobnie do niej, używają chwytnego ogona do zwisania z gałęzi. Dietę ma jednak bardzo podobną do innych mrówkojadów, o czym świadczy jej charakterystyczny pysk, długi, cienki język i sposób polowania. Poznajmy bliżej jedno z najbardziej pożytecznych zwierząt z punktu widzenia człowieka – tamanduę.

Klasyfikacja

• Gromada: ssaki
• Rząd: szczerbaki
• Rodzina: mrówkojady
• Rodzaj: Tamandua
• Gatunki: tamandua; tamandua meksykańska
• Podgatunki tamandua:
  • Tamandua tetradactyla tetradactyla – zamieszkuje południową i wschodnią Brazylię oraz Urugwaj.
  • t. nigra – spotykana w północnej Brazylii, w Wenezueli, Kolumbii, Gujanach i na Trynidadzie.
  • t. straminea – występuje na południu Brazylii, w Paragwaju, Boliwii i Argentynie.
  • t. quichua – widywana w Peru, Ekwadorze i na zachodzie Brazylii.
• Podgatunki tamandua mexicana:
  • T. m. mexicana – Meksyk, Gwatemala, Belize, Honduras, El Salvador
  • T. m. instabilis – Wenezuela, Północna Kolumbia
  • T. m. opistholeuca – Nikaragua, Kostaryka, Panama, Kolumbia
  • T. m. punensis – Ekwador, Peru

Tamandua tetradactyla często określana jest jako tamandua południowa, Tamandua mexicana zaś jako północna.

Siedliska

Tamanduę spotkać można tylko w Ameryce Południowej, na wysokościach dochodzących do 1600 m n.p.m. Preferuje tereny zarówno suche, jak i wilgotne, dlatego widywana jest w lasach tropikalnych, na sawannach i obszarach półpustynnych. Wydaje się, że na swe siedliska wybiera najczęściej miejsca ulokowane w pobliżu strumieni i rzek, dodatkowo bogato porośnięte pnączami i epifitami.

Tamandua meksykańska występuje  w Ameryce Środkowej i Południowej.

Charakterystyka

Wygląd

Długość ciała mieści się w przedziale 53-88 cm, ogon mierzy 40-59 cm, a waga przeciętnego osobnika wynosi z reguły 1,5-8,4 kg. Między samcami i samicami nie ma dużych różnic pod względem wielkości. Tamandua północna jest nieco mniejsza.

Ubarwienie zależne jest od miejsca występowania: u osobników zamieszkujących rejon południowo–wschodni widoczne są czarne oznakowania biegnące od łopatek do zadu. Czarne elementy występują również na kończynach przednich. Reszta ciała jest jaśniejsza, płowa lub brązowa. Tamanduy z północy Brazylii i Wenezueli (na zachód od Andów) pokrywają się jednolitym, jasnym umaszczeniem w odcieniach blondu lub brązu. Mogą występować dodatkowo małe akcenty w kolorze czarnym.

Palce i pazury

Na łapach przednich rosną 4 palce wyposażone w szponiaste pazury, na tylnych natomiast doliczyć się można 5 palców. Aby uniknąć samookaleczenia ostrymi, długimi pazurami przednimi, tamandua chodzi na grzbietach dłoni.

Ogon

Chwytny ogon pozbawiony został sierści na spodzie i czubku, aby lepiej spełniać swą rolę. Pysk, podobnie do innych mrówkojadów, jest długi i nieco zakrzywiony. Otwór gębowy ma szerokość średnicy ołówka, a wewnątrz jamy ustnej znajduje się długi, cienki język, którym zwierzę zlizuje pokarm – małe owady.

Dieta

Odżywia się głównie mrówkami i termitami, dietę może dodatkowo uzupełniać owocami. Zdobycz namierza za pomocą węchu. Poluje głównie na mrówki z rodzaju Camponotus i termity z rodzaju Nasutitermes. Unika natomiast owadów wyposażonych w silną broń chemiczną, np. mrówki z rodzaju Atta i Acromyrmex. Chętnie poluje także na pszczoły oraz zjada ich miód, a osobniki w niewoli mogą spożywać owoce i mięso.

Tamandua północna preferuje stosunkowo duże owady – powyżej 4 mm długości. Potrafi zjeść ok. 9000 owadów dziennie odwiedzając od 50 do 80 różnych gniazd, które lokalizuje na podstawie zapachu a później rozkopuje potężnymi pazurami. Mówki i termity wyłuskuje swoim długim lepkim językiem.

W pojedynczym gnieździe nie spędza zbyt wiele czasu, przez co zniszczenia jakie czyni, nie są wielkie dzięki czemu mrówki i termity mogą w miarę szybko je naprawić.

Kiedy tamandua namierzy gniazdo termitów lub mrowisko, używa silnych kończyn przednich do rozkopania konstrukcji. Następnie długim pyskiem i jeszcze dłuższym językiem zlizuje małe owady.

Tamandua prowadzi dietę identyczną jak mrówkojad wielki (Myrmecophaga tridactyla), oba ssaki wypełniają więc tę samą niszę ekologiczną. Mimo to, potrafią żyć obok siebie. Być może różni je miejsce zdobywania pokarmu: tamandua jest w stanie dostać się do owadów budujących gniazda nadrzewne, mrówkojady natomiast są na to zbyt ciężkie.

Tryb życia

Woli aktywność nocną, ale od czasu do czasu staje się aktywna w ciągu dnia. Zazwyczaj jednak za dnia odpoczywa w legowisku znajdującym się w wydrążonym pniu lub opuszczonej norze.

Leśny śmierdziel

Nie przepada za towarzystwem innych osobników, a swoje niezadowolenie przejawia syczeniem. Dodatkowo może wydzielać cuchnącą substancję z gruczołu przyodbytowego. Przez ten sposób zachowania, tamandua jest nazywana czasami „the stinker of the forrest” („leśnym śmierdzielem”).

Broni się również silnymi łapami przednimi. Jeżeli zagrożenie pojawia się na drzewie, tamandua trzyma się gałęzi za pomocą ogona i tylnych łap, przednimi pazurami natomiast zawzięcie walczy z przeciwnikiem. Zaatakowana na ziemi cofa się na drzewo lub skałę, cały czas będąc gotową do obrony swymi długimi pazurami.

Większość czasu spędza na żerowaniu i poszukiwaniu nowych gniazd owadów. W wielu rejonach występowania woli życie na drzewach, bowiem na ziemi jest niezdarna i powolna (w przeciwieństwie do mrówkojada wielkiego, który potrafi szybko biegać). Może sprawnie funkcjonować dzięki zmysłowi węchu i słuchu (o czym świadczy wielkość uszu), wzrok jest jednak słaby, a oczy małe.

Rozmnażanie

Gody odbywają się zazwyczaj jesienią, w tym samym czasie bowiem samice wchodzą w okres rui. Ciąża trwa 130-150 dni, zatem wraz z nadejściem wiosny na świat przychodzi jedno młode. Noworodek nie przypomina wyglądem rodziców pod względem umaszczenia – sierść może mieć odcienie od białego do czarnego.

W początkowej fazie rozwoju młode przemieszcza się na grzbiecie matki, czasem przenosząc się na gałąź (głównie w sytuacji, gdy matka musi się najeść). Samica staje się płodna już po okresie roku od urodzenia.

Szczegółowe dane

Tamandua (Tamandua tetradactyla) – południowa

• Długość ciała: 53-88 cm
• Długość ogona: 37-67 cm
• Długość uszu: 5 cm
• Długość języka: do 40 cm
• Waga: 1,5-8,4 kg
• Długość życia: maksymalnie 9 lat i 6 miesięcy w niewoli
• Nie ma zauważalnych różnic w wielkości pomiędzy samicami i samcami

Tamandua meksykańska (Tamandua mexicana) –  północna

• Długość ciała z ogonem: 102-130 cm
• Długość ogona: 40-68 cm
• Długość uszu: 4 cm
• Waga: 3,2-5,4 kg
• Długość życia: do 9 lat w niewoli

Tamandua południowa ma nieco dłuższe uszy od północnej.

Tamandua – ciekawostki

• Najstarsze skamieniałości świadczące o istnieniu tamanduy datuje się na plejstocen. Dowody genetyczne sugerują, że tamandua od mrówkojada wielkiego oddzieliła się pod koniec miocenu, ok. 12,9 mln lat temu.
• Najbliższymi krewnymi tamanduy są: tamandua meksykańska (Tamandua mexicana) i mrówkojad wielki.
• Obserwacje różnych siedlisk na terenie Wenezueli wykazały, że tamandua spędza 13-64% czasu na drzewach.
• Język tamanduy mierzyć może nawet 40 cm długości.
• Tamanduy są czasem wykorzystywane przez amazońskich Indian do tępienia mrówek i termitów budujących gniazda w domach, a ścięgna ogonowe ssaka stosowane są do produkcji lin.
• Tamandua jest aktywna przez ok. 8 godzin w ciągu doby. Pozostały czas przesypia.
• Słuch obok powonienia jest istotnym zmysłem tamanduy – wzrok ma bowiem bardzo słaby.

Polecamy

• Szczerbaki
• Mrówkojady
• Zwierzęta Ameryki Południowej