Pigmejka – najmniejsza małpa świata.

Pigmejka, uistiti pigmejka (Cebuella pygmaea) – najmniejsza małpa świata

Mali mieszkańcy południowoamerykańskich dżungli, którzy prowadzą głównie nadrzewny tryb życia. Pigmejki, choć niepozorne, żyją w zwartych grupach rodzinnych tworząc głębokie więzi i uskuteczniając złożoną komunikację werbalną. Oto najmniejsza małpa świata – uistiti pigmejka – żywicożerny ssak i kochający rodzic.

Klasyfikacja

• Gromada: ssaki
• Rząd: naczelne
• Rodzina: płaksowate
• Rodzaj: Callithrix
• Gatunek: pigmejka
• Nazwy: pigmejka karłowata, pigmejka, uistiti pigmejka

Colin Groves sklasyfikował 2 podgatunki pigmejki:

• Cebuella pygmaea niveiventris – pigmejka wschodnia
• Cebuella pygmaea pygmaea – pigmejka północna/zachodnia

Występowanie

W stanie dzikim spotkać ją można wyłącznie w dżunglach Ameryki Południowej. Większość populacji przebywa w zachodniej Amazonii: w Boliwii, Brazylii, Ekwadorze, Kolumbii i Peru. Granicami terytoriów między podgatunkami są zazwyczaj rzeki. Najwięcej osobników przebywa tam gdzie panuje urodzaj pożywienia nadrzewnego. Pigmejki spotyka się zarówno na ziemi, jak i 20 m nad nią, wśród koron drzew, rzadziej wyżej.

Charakterystyka

Wygląd

Pigmejka to małpa bardzo mała, osiąga bowiem 11,7-15,2 cm długości, ogon mierzy natomiast ok. 15,2 cm. Dorosłe osobniki ważą przeciętnie niewiele ponad 100 g (samice są nieco cięższe). Grzbiet jest szaro-czarny, głowa żółtawa, natomiast klatka piersiowa i brzuch są mieszanką oranżu i brunatnego. Na ogonie widoczne są czarne pierścienie, na policzkach białe łatki, a między oczami pionowe białe linie.

Jako małpa nadrzewna posiada fizyczne cechy umożliwiające jej efektywne korzystanie z tego typu siedliska: potrafi obracać głowę o 180 stopni oraz dysponuje ostrymi pazurkami, które świetnie nadają się do przyczepiania się do gałęzi i pni.

Uzębienie pozwala na spożywanie naturalnej gumy drzewnej (żywicy, soku mlecznego), a siekacze przystosowane zostały do żłobienia kory i tworzenia „koryt”, dzięki którym sok mleczny może płynąć swobodnym strumieniem. Małpka porusza się na czterech kończynach, potrafi również wykonywać bardzo dalekie skoki z drzewa na drzewo.

Dieta.

Pigmejki prowadzą wyspecjalizowaną dietę – żywią się głównie gumą lub żywicą produkowaną przez drzewa. Zwierzę nadgryza korę lub gałęzie wyspecjalizowanymi zębami, aby wywołać wydzielanie soku. Gdy żywica zacznie wypływać, pigmejka zlizuje go.

Wydobywający się sok jest dla niej również świetnym lepem na owady, głównie motyle. Dietę uzupełnia o nektary kwiatowe i owoce. Grupa małp żeruje zwykle na 1-2 drzewach jednocześnie, a po wyczerpaniu pożywienia przenosi się na inne terytorium. Pazury bardzo pomagają podczas żerowania – małpa przytrzymuje się nimi w czasie jedzenia.

Tryb życia

Pigmejki tworzą grupy złożone z 2-10 członków. W ich skład wchodzi jeden lub dwa dorosłe samce i jedna lub dwie samice, spośród których jedna urodziła niedawno młode. Przerwy między ciążami wahają się między 149-746 dni. W przeciwieństwie do innych pazurkowców u pigmejek nie istnieje zależność między liczbą dorosłych samców i młodych. Niedojrzałe osobniki zazwyczaj pozostają w grupie przez kolejne 2 cykle rozrodcze.

W obrębie wspólnoty zaobserwowano wiele rodzajów komunikacji werbalnej i niewerbalnej.

Komunikacja

Umiejętności komunikacyjne i ich złożoność wprawiają w zdumienie naukowców i miłośników zwierząt. Pigmejki emitują specjalne dźwięki podczas żerowania, inne w czasie karmienia młodych, inne w podróży i podczas przebywania blisko siebie. Między członkami grupy dochodzi do dłuższych rozmów w sytuacji gdy są od siebie oddaleni o ponad 10 m lub gdy sąsiadują z inną grupą pigmejek. Dźwięki te różnią się nie tylko barwą, ale również częstotliwością. Odbiorca komunikatu jest w stanie zrozumieć zarówno jego cel, jak i nadawcę. Na podstawie obserwacji wykazano, że najwięcej pisków (treli) emitowano wtedy, gdy nadawcą wiadomości był dominujący samiec.

Ważną rolę w komunikacji odgrywają warunki środowiskowe, od których uzależniona jest częstotliwość, szybkość przekazywania i słyszalność komunikatu. Małpy te są spotykane przeważnie w tropikalnych lasach, gęstej roślinności i, co za tym idzie, w wilgotnym powietrzu, w którym dźwięk szybko się rozprasza. Ponieważ dźwięki o niskiej częstotliwości rozpraszają się w takich warunkach słabiej od dźwięków o wysokiej częstotliwości, pigmejki stosują te pierwsze tylko na dalekie odległości. Sposoby komunikacji zmieniają się jednak wraz ze zmianami wewnątrz grupy. Dorosły osobnik pokazuje różnice w strukturze rozmów członkom wspólnoty, które następnie naśladują jego zachowanie.

Społeczność

Między rodzicami i dziećmi oraz rodzeństwem tworzą się tzw. grupy opiekuńcze, których podstawą komunikacyjną są wokalizacje potomstwa. Komunikacja z młodymi to kluczowy element prawidłowego rozwoju i istnienia głębokich relacji między członkami rodziny. Nowo narodzone małpki wydają z siebie odgłosy przypominające gaworzenie z czasem przemieniające się w dojrzałą komunikację werbalną. Głośne potomstwo ma zapewnioną większą opiekę a cała rodzina może sprawnie funkcjonować bez konieczności ciągłego obserwowania młodych.

Starsze rodzeństwo uczestniczy w opiece nad najmłodszymi, dzięki temu uczą się jak w przyszłości troszczyć się o własne potomstwo. Co ciekawe, samice są w stanie zahamować swoją płodność (zatrzymanie owulacji) na rzecz pomocy przy młodych innych samic w grupie. Oszacowano, że nowo narodzone pigmejki są pod opieką ok. 5 dorosłych małp, które są odpowiedzialne również za dostarczanie żywności i pomoc samcowi – ojcu w ukrywaniu się przed drapieżnikami.

W obrębie gatunku występuje duża regularność rozrodcza; samice rodzą bliźnięta 1-2 razy w roku, choć zdarzają się jedynacy. Stanowią oni 16% wszystkich porodów, natomiast trojaczki stanowią ok. 8%. Pigmejki są zazwyczaj monogamiczne, ale zdarzają się inne rozwiązania, np. poliandria (jedna samica ma kilku samców, a ojcowie są odpowiedzialni za opiekę nad młodymi).

Rozmnażanie

Wydaje się, że oznaką wystąpienia owulacji u danej samicy jest łagodne traktowanie ze strony samców. Ważnym elementem w rozpoznawaniu owulacji jest również zapach wydzielany z gruczołów piersiowych oraz tych znajdujących się wokół narządów płciowych i odbytu. Zapach ten pozostawia na różnych obiektach dając tym samym sygnał o gotowości do kopulacji.

U pigmejek ciąża trwa 119-140 dni, po której na świat przychodzą bliźnięta (rzadziej jedynacy czy trojaczki). W momencie urodzenia ważą ok. 15 g, a o ich dobro dba ojciec, matka i cała grupa. Przez ok. 2 miesiące samiec nosi młode na grzbiecie, a matka zajmuje się ich czyszczeniem. Gotowe do rozrodu stają się po 1-1,5 roku, a rodzić będą 2 razy w roku.

Szczegółowe dane i wymiary

Pigmejka, uistiti pigmejka (Cebuella pygmaea)

• Długość ciała: 11,7-15,2 cm
• Długość ogona: 17-23 cm
• Waga: 100-125 g
• Długość życia: 10-12 lat

Pigmejka – ciekawostki

• Pigmejka to najmniejsza małpa na świecie. Skulona zmieści się w ludzkiej dłoni.
• Pigmejka może wykonać 5-metrowy skok z drzewa na drzewo.
• Od kilku lat wzrasta popularność pigmejki jako egzotycznego zwierzęcia domowego, są one jednak bardzo trudne do utrzymania. Odebrane rodzinie młode często umierają na skutek depresji.
• Pigmejki muszą uważać na wiele drapieżników, w tym grzechotniki, oceloty, hirary, koty tygrysie (oncille), jaguarundi i margaje.

Polecamy

• Małpy
• Zwierzęta Ameryki Południowej