Kukułka zwyczajna, pospolita.

Kukułka zwyczajna, pospolita (gżegżółka, zazula) (Cuculus canorus) – lęgowy pasożyt.

Kukułka znana jest głównie z wydawania charakterystycznego dźwięku oraz tego, że sama nie wysiaduje swoich jaj. Podrzuca je innym ptakom, sprawiając tym samym, iż te wychowują jej młode. Takie zachowanie sprawia, że kukułka jest jedynym lęgowym pasożytem w Europie Środkowej, a technikę podkładania jaj opanowała do perfekcji. Doskonale w obcym gnieździe radzą sobie także małe ptaki.

Nazwa.

Cóż, chyba nikt nie ma wątpliwości skąd wzięła się nazwa gatunkowa kukułki. Niezwykle charakterystyczne odgłosy „kukuku” wydawane przez samce w okresie lęgowym, zwane są pieśnią godową. W wielu krajach nazwa dla Cuculus canorus to właśnie kukułka. Jeśli już jesteśmy przy odgłosach – samice kukułek nie kukają. Odgłos wydawany przez samicę kukułki przypomina śmiech.

Ludowe nazwy kukułki to gżegżółka i zazula. Pierwsza z nich z pewnością wielu z nas przyprawiała na dyktandach o ból głowy 🙂

Klasyfikacja.

• Gromada: ptaki (Aves)
• Rząd: kukułkowe (Cuculiformes)
• Rodzina: kukułkowate (Cuculidae)
• Rodzaj: Cuculus
• Gatunek: kukułka zwyczajna (Cuculus canorus)

W oficjalnej klasyfikacji rozróżnia się dodatkowo cztery podgatunki kukułki zwyczajnej, które występują w różnych częściach świata.

Występowanie.

Kukułki żyją przeważnie na otwartych terenach – brzegach lasów, ogrodach, parkach, terenach wydm, bagien oraz niewielkich drzewostanach – zarówno liściastych, jak i mieszanych oraz iglastych. Są ptakami migrującymi. Latem przybywają na tereny Europy i Azji i pozostają na tym obszarze od kwietnia do września, zimują natomiast w Afryce.

Cechy charakterystyczne.

Kukułka to ptak o bardzo smukłym ciele. Dodatkowo posiada długi ogon o klinowym kształcie, co powoduje, że w trakcie lotu może być pomylona z niewielkim sokołem. Kukułka ma krótkie nogi, ale tak samo jak jej kuzyni z rzędu kukułkowych bardzo specyficznie zbudowane stopy, tzw. zygodactyles. Posiada ona bowiem dwa palce skierowane do przodu i dwa do tyłu, przy czym czwarty palec może poruszać się w dowolną stronę w zależności od potrzeby. Jest to cecha wyjątkowa ponieważ u większości ptaków występują tylko trzy palce.

U samic natomiast występują dwa rodzaje ubarwienia. W pierwszym z nich dominuje – podobnie jak u samców – kolor szary, na szyi pojawiają się jednak rdzawe fragmenty. W drugim typie ubarwienia przeważa kolor rdzy, a prążki na spodniej części ciała są czarne.

Dziób kukułek jest niewielkich rozmiarów, o czarnej barwie i żółtawy u podstawy. Tęczówki także mają kolor żółty.

Podobieństwo do innych ptaków.

Kukułka swoją wielkością przypomina turkawkę, pustułkę lub gołębia. Przez swoje ubarwienie może być z kolei pomylona z krogulcem. Odróżniają ją od niego prosty dziób, smuklejsza głowa i bardziej spiczaste skrzydła podczas lotu.

Dieta i polowanie.

Dieta kukułki składa się głównie z owadów. Na swój posiłek wybiera ona jednak inne gatunki niż większość zwierząt z tej gromady. Jej przysmak stanowią bowiem włochate gąsienice motyli – unikane przez większość ptaków. Od czasu do czasu kukułka zjada także jaja.

Komunikacja.

Kukułki wydają z siebie charakterystyczny dźwięk, który na pewno każdy poznał już w dzieciństwie. Jest to unikalne, dwu lub trzy sylabowe „kuku”. Stanowi ono pieśń godową ptaków i potrafią wydać je z siebie jedynie samce. Gdy kukułka staje się zdenerwowana lub zaniepokojona odgłos ten zamienia się w „hahahaha” – dźwięk podobny do śmiechu. Jest on także charakterystyczny dla samic.

Rozmnażanie.

Kukułki absolutnie nie są zwierzętami monogamicznymi. Samica w czasie jednych godów znajduje sobie kilku partnerów, co jest rzadkie u innych ptaków, a samce kilka partnerek. Kukułka nigdy nie buduje gniazda, ani nie wychowuje swoich młodych.

Kłopotliwe jajka.

Kukułka znana jest najbardziej z podrzucania swoich jajek do gniazd innych ptaków. W sumie w jednym okresie godowym samica jest w stanie odwiedzić aż 50 różnych gniazd. Z obserwacji naukowców wynika, że jaja kukułki wysiadywało już około 100 gatunków ptaków na całym świecie.

Nie zawsze jednak takie podrzucenie kończy się sukcesem i wykluciem młodych. Czasem ptaki rozpoznają podrzucone jajo i wyrzucają je z gniazda lub je opuszczają.

Samica składa zazwyczaj od 10 do 20 jaj.

Rozwój.

Kukułki wykluwają się po 10-13 dniach od złożenia jaj. Jest to czas krótszy niż u większości ptaków, do których zostają podrzucone. Małe rodzą się nagie i ślepe, jednak nie przeszkadza im to wyrzucać z gniazda pozostałych jaj lub nawet młodych innego gatunku.

W około 4-7 dniu życia kukułki zaczynają wydawać dźwięki podobne do piskląt ich „przybranego rodzica” z prośbą o jedzenie.

Najstarsza kukułka jaką zdołał zaobserwować człowiek dożyła 15 lat.

Dane/wymiary.

• Długość całkowita (z ogonem): od 32 do 34 centymetrów
• Długość ogona: od 13 do 15 centymetrów
• Rozpiętość skrzydeł: od 55 do 60 centymetrów
• Masa ciała: od 110 do 130 gramów

Kukułka – ciekawostki.

• Kukułki bardzo ciężko spotkać na swojej drodze, ponieważ są ptakami bardzo płochliwymi i nieśmiałymi.
• Kukułki w Polsce podlegają ścisłej ochronie.
• Kukułka to jedyny lęgowy pasożyt w Europie Środkowej.
• W Europie odgłos wydawany przez kukułkę jest zwiastunem wiosny.
• Kukułki występują w wielu wierszach dla dzieci.

Anegdota o gżegżółce, czyli z życia wzięte.

Anegdotę, wziętą z życia opowiedziała nam kiedyś nasza nauczycielka z języka polskiego.

Tuż po studiach rozpoczęła swą pracę w liceum i przygotowała pierwsze w swym życiu dyktando. Jedno ze zdań dyktanda brzmiało: „Na wiosnę pięknie rozkwitają gżegżółki…”. Kiedy to zdanie wybrzmiało, zgłosił się jeden z uczniów mówiąc:

– „Pani profesor, gżegżółki nie rozkwitają na wiosnę…”
– „Dlaczego?”- spytała polonistka.
– „Gżegżółka bowiem, to ptak…” 🙂