Kawka zwyczajna – zaradny ptak

Kawka, kawka zwyczajna (Corvus monedula)

W utworze „Opera żebracza” Johna Gay’a, kawka jest symbolem chciwości i złodziejstwa. W walijskim folklorze natomiast uznawano ją za zwierzę święte, ponieważ tworzyła gniazda na wieżach kościelnych. Dzisiaj większości z nas kojarzyć się może ze szkodnikiem jedzącym niemal wszystko, co znajdzie na swojej drodze.

Choć przez wielu tępiona i znienawidzona, kawka to ptak bardzo zaradny i uspołeczniony. Jej umiejętność przystosowywania się do niemal każdych warunków fascynuje naukowców i miłośników ptaków. Jej bliskim krewnym jest kawka srokata (Corvus dauuricus) – nieco mniejsza i odmiennie ubarwiona.

Przed nami opowieść o kolejnym niezwykłym członku rodziny krukowatych, w obrębie której spotykamy jedne z najinteligentniejszych zwierząt świata.

Klasyfikacja

• Gromada: ptaki
• Rząd: wróblowe
• Podrząd: śpiewające
• Rodzina: krukowate
• Rodzaj: Corvus
• Gatunek: kawka zwyczajna

Podgatunki

• Corvus monedula monedula – występuje w Europie Wschodniej od południowej Finlandii przez Danię, wschodnie Niemcy, Polskę i całą Europę Środkowo-Wschodnią do Karpat, północno-zachodniej Rumunii, Serbii i Słowenii. Rozmnaża się w południowo-wschodniej Norwegii, południowej Szwecji, wschodniej Danii, czasem zimuje w Anglii i Francji.
• Corvus monedula cirtensis – żyje w Algierii i Maroku, w przeszłości także w Tunezji.
• Corvus monedula soemmerringii – spotykany w północno-wschodniej Europie oraz północnej i środkowej Azji, od terenów byłego ZSRR po Bajkał. Widywany także w północno-zachodniej Mongolii, południowej Turcji, Izraelu i we wschodnich Himalajach. Południowe granice obejmują południowo-zachodnią Serbię i południe Rumunii. Zimuje w Iranie i Kaszmirze.
• Corvus monedula spermologus – rozpowszechniony w Europie Centralnej i Zachodniej od Wysp Brytyjskich, Holandii przez Szwajcarię, Włochy, Półwysep Iberyjski po Maroko. Zimuje na Korsyce i Wyspach Kanaryjskich.
  

Siedliska

Większość populacji to rezydenci – przebywają przez cały rok w jednym miejscu. Tylko kawki z północnych i wschodnich terenów występowania zimę spędzają w cieplejszych rejonach (odlatują od września do listopada), wracają natomiast wczesną wiosną (od lutego do początku maja).

Kawki wybierają na swe siedliska zalesione stepy, pola uprawne, pastwiska, klify, a także miasta i miasteczka. Idealne siedlisko to teren porośnięty gdzieniegdzie dużymi drzewami. Ptaki te nie pogardzą także budynkami, starymi, opuszczonymi domami, parkami i lasami.

Charakterystyka

Wygląd

Z daleka wydawać się może, ze kawka jest całkowicie czarna. W rzeczywistości jednak jej pióra pokrywa mieszanka czerni i odcieni szarości. Najjaśniejsze są zazwyczaj boki głowy i szyja, czarne zaś są skalp, grzbiet, skrzydła i ogon. W zależności od podgatunku upierzenie może się nieco różnić.

Typowo „kawkowo” umaszczony jest podgatunek Corvus monedula monedula. C. m. cirtensis jest ciemniejszy od innych podgatunków, ponieważ jego pióra są niemal jednolicie ciemnoszare, a jaśniejszy kark jest słabiej zaznaczony.

Ptaki z podgatunku soemmerringii mają o wiele jaśniejszy kark i szyję, co tworzy wyraźny kontrast między jasnym kołnierzem a czarną koroną (skalpem).

Przedstawiciele podgatunku spermologus posiadają natomiast jaśniejsze boki szyi i kark, podkreślając ciemną koronę. Pisklęta mają nieco jaśniejsze upierzenie i mniej kontrastowe. U dorosłych osobników nie występują wyraźne różnice w ubarwieniu.

Dziób jest krótki i wąski, jednak najbardziej charakterystyczną cechą gatunku są oczy w kolorze jasnoniebieskim lub jasnoszarym.

Wielkość

Kawka zaliczana jest ptaków raczej średnich. W zależności od podgatunku osiąga 34 – 39 cm długości i rozpiętość skrzydeł od 64 do 73 cm.

Odgłosy

Kawki często emitują różne odgłosy, głównie w locie. Zazwyczaj używają piskliwego i metalicznego krakania do porozumiewania się z innymi kawkami. Nieco inne odgłosy wykorzystują w okresie godowym czy w stosunku do młodych.

W czasie zalotów samice mogą emitować inne wokalizacje niż samce. Ptaki ostrzegają się wzajemnie przed atakiem drapieżnika za pomocą ochrypłego i wydłużonego komunikatu, brzmiącego jak „arrrrr” lub „kaaaaaarr”.

Pisklęta porozumiewają się z rodzicami i rodzeństwem cichym i miękkim trelem, z czasem jednak ich głos staje się coraz silniejszy i głębszy.

Dieta

Poluje na ziemi w poszukiwaniu owadów, larw i owoców. Czasami zdarza jej się również żerować na drzewach. Pokarm znajduje jednak niemal wszędzie: w koszach na śmieci, na ulicach, w ogrodach, głównie wczesnym rankiem, gdy ludzie nie wychodzą jeszcze zbyt licznie na ulicę. Znaleziony pokarm może toczyć, dziobać, a nawet kopać. Czasem siada na grzbietach zwierząt hodowlanych, takich jak owce, w poszukiwaniu kleszczy. Robi to również dla zdobycia wełny i sierści potrzebnej do wyściełania gniazda.

W locie może chwytać latające owady. Potrafi też upolować małego nietoperza, gryzonia czy ptaka. Bez skrupułów kradnie jaja innym ptakom. Zjada również padlinę.

Zazwyczaj w diecie przeważają ziarna i inne rośliny, ale w okresie godowym i w czasie rozrodu dominuje dieta bogata w białko zwierzęce. Niektóre osobniki mogą połykać znaczne ilości krzemienia i wapienia, aby ułatwić trawienie pokarmu roślinnego i wzbogacić dietę o wapń.

Zachowania społeczne

W stosunku do ludzi jest nieufna, być może dlatego, że jest przez nich traktowana jak złodziej. Podobnie bowiem do sroki, kawka zwyczajna ma słabość do błyszczących przedmiotów, np. biżuterii.

Przejawia dużą potrzebę życia stadnego – nawet monogamiczne pary przebywają zazwyczaj w większej grupie. Z reguły ptaki gromadzą się o zmierzchu. Jedna taka grupa może liczyć maksymalnie nawet kilka tysięcy osobników obu płci. Kawka potrafi też żerować z innymi gatunkami, np. mewami, czajkami czy szpakami.

Konrad Lorenz – (zoolog, ornitolog, etolog) – opisał i zanalizował złożone interakcje społeczne wśród kawek żyjących w pobliżu jego domu w Austrii. Zaobrączkował je, a w czasie zimy trzymał w klatkach, aby nie wyemigrowały. Na podstawie obserwacji stwierdził, że w obrębie grupy panuje tzw. liniowa struktura hierarchiczna, tzn. taka, w której występują osobniki dominujące i uległe. Osobniki dominujące mają wyższą pozycję od uległych. Samiec i samica w parze mają taką samą pozycję. Samce ustalają swoją rangę przed pierwszymi godami. Po znalezieniu pary samice osiągają tę samą pozycję co ich partner. Najniżej w hierarchii są samotne samice i jako ostatnie mają dostęp do pożywienia i schronienia.

Lorenz zauważył, że kawki intuicyjnie rozumieją panującą w danej grupie hierarchię. Doszedł również do wniosku, że pozycja danego ptaka ustalana jest poprzez rywalizację, walkę i zastraszanie.

Rozmnażanie

Kawki łączą się w dożywotnie pary w około 1 roku życia, ale pierwsze potomstwo mają dopiero w następnym roku. Gniazda budują w szczelinach. Z tego powodu czasem kawkowe gniazda zatykają kominy. Zdarzały się przypadki, w których ptasie konstrukcje wpadały do kominków.

Para zaciekle broni gniazda przed innymi ptakami. Jego wnętrze wyścielone jest sierścią, wełną, suchą trawą lub innym miękkim materiałem. Jaja zwyczajnej są jaśniejsze niż u innych krukowatych. Ponadto są bardzo kolorowe – skorupki mogą mieć odcień bladego błękitu lub turkusu pokrytego ciemnymi cętkami w kolorze od ciemnego brązu przez oliwkę po fiolet z domieszką szarości.

Wysiadywaniem jaj (w jednym lęgu może być ich od 4 do 6) zajmuje się samica. Inkubacja trwa około 17 dni. Późniejszym karmieniem piskląt, trwającym około miesiąca, zajmuje się zarówno matka, jak i ojciec. Po około 30 dniach młode są już opierzone, ale rodzice dokarmiają je przez kolejne 3-4 tygodnie, a nawet dłużej.

Szczegółowe dane / wymiary

Kawka, kawka zwyczajna (Corvus monedula)

• Długość ciała: 34 – 39 cm
• Rozpiętość skrzydeł: 64 – 73 cm
• Waga: 140 – 265 g
• Średnia długość życia: 5 – 10 lat

Kawka zwyczajna – ciekawostki

• Nazwa gatunkowa – monedula – została stworzona przez XVIII – wiecznego przyrodnika Linneusza. Odnosi się ona do Monety – przydomku rzymskiej Junony, będącej uosobieniem (personifikacją) pieniędzy i bogactwa. Łaciński rdzeń tego słowa oznacza „pieniądze”. Kawka otrzymała to miano, ponieważ podobno miała duże zamiłowanie do zbierania monet.
• Kawka zwyczajna jest jednym z najmniejszych członków rodziny krukowatych.
• W locie ślizgowym kawka osiąga prędkość 6-11 m/s. Dowiodły tego testy w tunelu aerodynamicznym.
• Kawka może nauczyć się mówić jak człowiek, jednak jej mowa ogranicza się do kilka słów i fraz.
• W przeciwieństwie do innych krukowatych, kawka zwyczajna spędza więcej czasu na badaniu i przewracaniu obiektów za pomocą dzioba.

Polecamy

• Kruk
• Wrona
• Sroka
• Wróbel
• Sójka
• Kanarek