Fauna (zwierzęta) Afryki

Afryka, zwana też Czarnym Lądem, pełni bardzo ważną rolę w dziejach Ziemi. Stała się bowiem kolebką ludzkości – to tam pojawili się pierwsi ludzie, którzy nauczyli się żyć obok zwierząt i korzystać z ich istnienia.

To właśnie w Afryce żyją znane wszystkim zwierzęta – symbole dzikości, wolności i potęgi. Czarny Ląd stał się rajem dla wielu drapieżników budzących grozę wśród ludzi. Jest to jednak tylko jedna strona medalu – świat afrykańskiej przyrody jest o wiele bogatszy i różnorodny niż wydaje się na pierwszy rzut oka. Poznajmy trochę tajemnic królestwa lwów, goryli, ale także tysięcy przedstawicieli gromady ryb i ptaków.

Ewolucja fauny afrykańskiej

Charakterystyczna dla Afryki fauna zaczęła rozkwitać w połowie ery mezozoicznej, a dokładniej po rozpadzie superkontynentu Gondwana, na który składała się większość lądów dzisiejszej półkuli południowej: Afryka, Madagaskar, Ameryka Południowa, Australia, a także Półwysep Arabski i subkontynent indyjski, które przesunęły się całkowicie na półkulę północną.

Izolacja kontynentu afrykańskiego nie trwała ciągle. Od czasu do czasu łączyła się z innymi lądami, w tym z Laurazją – superkontynentem uformowanym z lądów tworzących dzisiejszą półkulę północną, będącym elementem wspomnianej Gondwany. Choć połączenia lądowe z Gondwaną były raczej jednokierunkowe (więcej zwierząt Afryki opuszczało ją, natomiast nowe gatunki pojawiały się rzadko), z Laurazją te swoiste węzły komunikacyjne były gęstsze i, co najważniejsze, dwukierunkowe z tendencją odwrotną niż w przypadku połączenia Gondwana – Afryka. Pomimo tego, na przyszłym Czarnym Lądzie izolacja była wyraźna – wskazywało na to nieobecność wielu rodzajów zwierząt i niska ich różnorodność. Wszystkie te czynniki wpłynęły na wyewoluowanie wielu endemitów.

Trzeciorzęd

W trzeciorzędzie (który od 2004 roku został wykreślony jako odrębny okres), czyli ok. 65 do 1,8 mln lat temu Afrykę porastały połacie wiecznie zielonych lasów, zamieszkałe przez wiele gatunków endemicznych, wywodzących się z południowej Azji. W pliocenie klimat stał się o wiele bardziej suchy, dlatego większość lasów uległa zagładzie. Zwierzęta leśne znalazły schronienie w przetrwałych leśnych wysepkach.

Dodatkowo, potężny pomost lądowy łączący Afrykę z Azją umożliwił migrację zwierząt stepowych na wylesione tereny Afryki. W plejstocenie jednak, na skutek zmiany klimatu na bardziej wilgotny, lasy znów powróciły do krajobrazu afrykańskiego, natomiast rozdrobnione zostały równiny i łąki. Nowa leśna fauna powstała zatem z dwóch źródeł: przetrwałych endemitów oraz zwierząt stepowych, które przystosowały się do życia w lesie. Współczesne gatunki sawannowe mają podobne pochodzenie.

Izolacja w wiekach poprzednich doprowadziła do tego, że wiele spokrewnionych ze sobą podgatunków żyło na tym samym terenie. Mimo że właśnie w Afryce pojawili się pierwsi ludzie, na jej terenach proces wymierania megafauny plejstoceńskiej przebiegał nieco łagodniej, niż na innych kontynentach. Być może wynika to z faktu, że duże gatunki wyewoluowały obok wczesnych ludzi, dzięki czemu zdążyły stworzyć skuteczniejsze metody obronne przed myśliwymi.

Na afrykańską faunę nie wpłynęły też mocno plejstoceńskie zlodowacenia – pomogła w tym odległość od biegunów oraz tropikalny klimat, który na przestrzeni wieków nie uległ znacznym zmianom.