Humbak, długopłetwiec oceaniczny(Megaptera novaeangliae)

Najbardziej samotny wieloryb

Płetwy piersiowe niczym wiosła i piękna płetwa ogonowa o unikalnym dla każdego osobnika wzorze, tworzą z humbaka jedno z najbardziej rozpoznawalnych zwierząt wodnych. Powszechnie występujący, nie narażony na wyginięcie długopłetwiec jest śpiewającym mieszkańcem wszystkich oceanów i niektórych mórz.

Klasyfikacja

• Gromada: ssaki
• Rząd: walenie
• Podrząd: fiszbinowce
• Rodzina: fałdowce
• Rodzaj: Megaptera
• Gatunek: długopłetwiec
  

Występowanie

Humbaki pływają we wszystkich oceanach i w niektórych morzach, ale cała populacja została podzielona na 4 subpopulacje:

• Atlantycką
• Północnopacyficzną
• Południowopacyficzną
• Indyjską

Trzy pierwsze subpopulacje tych wielorybów migrują na obszarze Oceanu Atlantyckiego i Spokojnego. Osobniki przebywające w wodach Oceanu Indyjskiego nie migrują, ponieważ są ograniczane przez Azję (od północy), Antarktydę (od południa), Filipiny i Australię (od wschodu) oraz Afrykę (od zachodu).

Charakterystyka

Wygląd

Ciało o charakterystycznej krępej budowie, z garbem. Grzbiet czarny, niepołyskujący. Na głowie oraz żuchwie występują specyficzne guzki („pamiątka” po mieszkach włosowych). Nozdrza składają się z dwóch części, otwierają się w tym samym momencie poprzez skurcze mięśni. Gdy humbak wydycha powietrze, robi to z taką siłą, że powietrze z płuc natychmiast ulega skropleniu w połączeniu z zimnym powietrzem atmosferycznym. Wysokość takiej „fontanny” może dochodzić do 3 metrów.

Płetwy

Płetwa ogonowa szeroka, symetryczna, sercowata, pełna podłużnych wyżłobień. Z wierzchu jest czarna, na spodzie biała. Każdy humbak posiada niepowtarzalny wzór na spodniej części płetwy ogonowej, dzięki czemu nawet naukowcy potrafią rozpoznawać poszczególne osobniki.

Humbak posiada najdłuższe płetwy piersiowe z całego rzędu waleni. Istnieje kilka hipotez na temat przyczyny tak dużych rozmiarów owych płetw.

W porównaniu do rozmiarów ciała i wielkości innych płetw, płetwa grzbietowa jest mała. Kształt trójkątny. Widać ją podczas wyskoku ponad powierzchnię wody.

Fiszbiny

Szczęka humbaka jest wyposażona w ciemne fiszbiny. Każda płyta fiszbinowa ma ok. 45 cm długości z przedniej części, w głębszej części pyska jedna płyta może mierzyć nawet 90 cm. Dzięki nim zwierzę filtruje wodę, co skutkuje osadzaniem się planktonu w jamie gębowej. W paszczy znajdować się może od 270 do 400 takich fiszbin.

Różnice płciowe i blizny

Samice posiadają półokrągły fałd skóry (średnica ok. 15 cm) w pobliżu narządów rodnych, który umożliwia samcom rozpoznawanie samicy od spodu. Samce chowają penis w specjalnej pochwie, a na ich głowach i grzbietach roi się od blizn zdobytych podczas walk z większymi rywalami.

Dieta a obszar występowania

Humbak ma specyficzny tryb odżywiania – zdobywa pokarm tylko w lecie, w trakcie zimy korzysta z zapasów tłuszczu odkładającym się podskórnie. Pokarm pobiera wtedy bardzo rzadko i w sposób bierny. Długopłetwce z obszarów północnych Oceanu Atlantyckiego żywią się krylem i małymi rybami: makrelą, śledziem atlantyckim, łososiem szlachetnym, wątłuszem srebrzystym, gromadnikiem, dobijakiem amerykańskim.

Humbaki z północnych wód Oceanu Spokojnego jedzą terpugę okonika, dobijaki pacyficzne, dorsze pacyficzne, mintaja, sajkę, nawagę pacyficzną, karmazyna. Ponadto żywią się różnego rodzaju bezkręgowcami.

Osobniki pływające w przy Nowej Zelandii i Australii lubią m.in. kryl, etmalozę, obunoga i widłonoga.

Taktyka polowań

W przypadku polowania na ryby ławicowe najłatwiej zdobywać im pożywienie zespołowo (od 6 do 14 osobników w jednej grupie, czasem 2 – 3). Mogą również atakować bezpośrednio, otaczać całe rybne stada i powodować ogłuszanie swych ofiar uderzeniami ogona. Pokarm pobiera również dzięki fiszbinom, jednak ta metoda jest bardziej urozmaicona niż u innych waleni.

Współpracując, humbaki otaczają ryby od dołu i z boku. Zbliżają się do siebie, tworząc coraz mniejszy pierścień. Kilka członków grupy dezorientuję ławicę, wyskakując ponad powierzchnię wody, a następnie uderzając ogonami. Jeden z humbaków wykonuje głębokie zanurzenie i wypuszcza bąbelki powietrza w kierunku ławicy, aby ryby uniosły się bliżej powierzchni. Potem następuje bezpośredni atak.

Jednym z bardziej „finezyjnych” sposobów polowania jest ogłuszanie ryb niskimi dźwiękami.

Humbaki nie mają naturalnych wrogów, ale młode osobniki stają się nierzadko ofiarami orek.

Wodny śpiew

Humbaki (zarówno samce jak i samice) emitują specyficzne dźwięki. Znakiem rozpoznawczym samców jest wydobywanie z siebie długich bardzo głośnych sekwencji dźwiękowych, zwanych pieśniami. Każda taka pieśń złożona jest z niskich dźwięków, zmieniających częstotliwość i amplitudę. Jedna pieśń może trwać do 20 minut, ale zdarzały się osobniki śpiewające 24 godziny, przerywając jedynie w momencie oddechu. Warto wspomnieć, że walenie nie są wyposażone w struny głosowe, zatem dźwięki ich autorstwa są generowane poprzez wydmuchiwane powietrze, przechodzące przez ogromne nozdrza.

Każda subpopulacja ma swoje własne pieśni, które ewoluują na skutek migracji osobników z północy na południe i odwrotnie. Dźwięki są „zapożyczane” od osobników z innej populacji, z którymi nowo przybyli chętnie się porozumiewają.

Nie ustalono, jaką funkcję pełnią owe pieśni. Powszechnie uważało się, że dźwięki emitowane przez samce są formą zalotów, jednak odkryto, że na dźwięki odpowiadają inne samce. Uznaje się zatem, że ten sposób komunikacji pomaga ustalić hierarchię męskich osobników na danym obszarze. Jak już wcześniej wspomniano, długopłetwiec używa swych niskich dźwięków podczas polowania, aby zdezorientować ławice ryb.

Osobowość i struktura społeczna

Humbak jest raczej samotnikiem, czasem zdarza mu się żyć w niewielkich, ale nietrwałych grupkach, wytrzymujących kilka godzin. Ssaki te preferują grupowe życie w miesiącach letnich. Celem grupy jest przede wszystkim polowanie na ławice ryb i skorupiaki. Najtrwalsze więzi tworzą się między samicami a młodymi.

Mimo, że humbaki przebywają na tych samych obszarach co ich kuzyni z rzędu waleni, nie występuje międzygatunkowe oddziaływanie. Jedynie nieopodal Hawajów młode humbaki pływają często z delfinami butelkonosymi (Tursiops truncatus).

Duże grupy humbaków – supergrupy

Choć humbaki to typowe samotniki, a grupy w które się zazwyczaj łączą są niewielkie, to w latach 2011-2015 zaobserwowano tworzenie liczniejszych grup złożonych z 20 do nawet 200 osobników. Co ciekawe, grupy te były obserwowane w okolicach wybrzeży Afryki Południowej, które nie są typowym miejscem ich żerowania.

Zaloty i rozród

Humbaki starają się o względy partnerek w trakcie zimy, migrując w okolice Równika. Co ciekawe, samiec potrafi zainteresować się ciężarną, a nawet pływającą już z potomstwem samicą. Grupy samców liczące od 20 do 30 osobników otaczają samicę lub niewielką ich gromadę, a następnie prezentują swoje możliwości: wyskakują ponad zwierciadło wody i uderzają płetwami ogonowymi. Prezentacje trwają nawet kilka godzin, gdyż samce przegrane są zastępowane przez nowych absztyfikantów.

Ciąża trwa ponad 11 miesięcy, a samica rodzi średnio co 2 – 3 lata. Matki rodzą żywe młode, mierzące nawet 6 m długości (rozmiar potomka zależy od wielkości samicy) i ważące nawet 2 tony. Młode rodzą się ogonem do przodu, dzięki czemu jego płuca są chronione przed wodą.

Płetwy małego humbaka maja miękką strukturę, w związku z tym pływa nieporadnie i matka pomaga mu w poruszaniu się. Pierwszym celem po urodzeniu jest wypłynięcie ponad powierzchnie wody, aby młode zaczerpnęło powietrza. Mały humbak bardzo dobrze widzi i słyszy.

Karmienie mlekiem trwa około 6 miesięcy, przez kolejne pół roku młode odżywia się samodzielnie. Po 11 miesiącu życia młode zaczynają pływać z dorosłymi osobnikami, aby uczyć się polować za pomocą wypuszczanych bąbelków powietrza. Specjalistami w tym względzie stają się po osiągnięciu 2 lat. Pełną samodzielność uzyskują w ok. 4 roku życia.

Szczegółowe dane/wymiary

Humbak, długopłetwiec oceaniczny (Megaptera novaeangliae)

• Długość:
  • samce: 13 – 14 m (rekord 19 m)
  • samice: 15 – 17 m (rekord – 27 m*).
• Waga: 30 – 45 ton (rekord – samica: 82 tony*)
• Długość płetw piersiowych: do 6 m każda
• Rozpiętość płetwy ogonowej: 2 – 3 m
• Długość życia: 50 – 60 lat, jednak na podstawie najnowszych badań wykazano, że mogą dożywać nawet nawet 200 lat. Rekord potwierdzony na podstawie badań aminokwasów – 211 lat.
  

*Rekordowy osobnik, o którym mowa, to okaz zanotowanym przez wielorybników na Karaibach. Niemniej informacja na ten temat pojawia się tylko w jednym źródle i trudno jest nam ją zweryfikować. Byłyby to rozmiary, jak na humbaka, zupełnie nietypowe.

Humbaki – ciekawostki

• Mleko humbaka jest różowe i ma 50% zawartości tłuszczu.
• Populację humbaków szacuje się obecnie na ok. 80 tysięcy osobników.
• Humbaki odwiedzają również Morze Bałtyckie, a nawet… Polskę. W 2008 roku zaobserwowano humbaka „Buckie”, w okolicach Darłówka, Rowów oraz Mierzei Helskiej. „Buckie” mierzył ok. 12 metrów.
• Zdarza się, że 40 osobników konkuruje o względy tylko jednej samicy.
• Humbak potrafi wydawać swoje charakterystyczne dźwięki nie wydychając powietrza. Przypuszcza się, że powietrze wykonuje obieg wewnątrz głowy, przez co niektóre narządy są wprowadzane w rezonans.
• Podczas jednego polowania humbak może zjeść kilka tysięcy ryb.
• Skoki humbaków ponad wodę osiągają 3 metry wysokości, nierzadko zdarza się, że wprawiony osobnik wykonuje 6-metrowy skok.
• Wzory na spodzie płetwy ogonowej są odpowiednikiem odcisków palców u człowieka.
• Istnieje wiele hipotez na temat długości płetw piersiowych, ale żadna nie została potwierdzona.
• Niewykluczone, że samice humbaka tworzą między sobą więzi na całe życie.
• Nieodłącznym towarzyszem długopłetwca są 6-centymetrowe skorupiaki o białych muszlach, nazywane pąklami. Zaczepiają się w okolicach głowy i płetw piersiowych. Nie są niebezpieczne, ale mogą powodować podrażnienia grubej skóry tego ssaka. Humbak może „transportować” nawet 500 kg pąkli.
• Humbaki stają się atrakcją turystyczną w swoim naturalnym środowisku. Organizuje się specjalne rejsy wycieczkowe, podczas których można obserwować wyskoki i inne ciekawe zachowania tych pięknych stworzeń.
• W 2021 roku, Humbak przypadkiem połknął nurka Michaela Packarda. Nurek został wypluty przez Humabaka po 40 sekundach, dzięki czemu Michael Packard przeżył. Miał jedynie zwichnięte kolano.

Polecamy:

• Największe wieloryby – TOP 10
• Płetwal błękitny
• Kaszalot – wieloryb z Moby Dicka
• Wieloryby
• Walenie
• Rekiny
• Ryby
• Rekin tygrysi
• Rekin żarłacz biały – rekin ludojad
• Rekin wielorybi
• Rekin młot
• Rekiny zabójcy z oceanów
• Manta – diabeł morski
• Orki
• Kałamarnice
• Ośmiornice
• Ryba piła