by Krzysztof Soiński • 7 czerwca 2020 • Dinozaury, dinozaury mięsożerne, dinozaury roślinożerne, Teropody, Zauropody • Komentarzy (0) • 1404

Transakcje materiałem kopalnym i problematyka z nimi związana

W 1997 roku świat naukowy był podekscytowany wiadomością, że najbardziej kompletny i największy znany szkielet gatunku Tyrannosaurus rex (FMNH PR 2081 ‘’Sue’’) został sprzedany na aukcji, która odbyła się w domu aukcyjnym Sotheby za rekordową sumę 8 362 500 $. Zwycięzcą licytacji zostało The Field Museum of Natural Science w Chicago, które zapewniło, że ten jakże fantastyczny egzemplarz będzie udostępniony wizualnie dla wszystkich odwiedzających ową placówkę muzealną a także upowszechniony w celach badań naukowych dla kręgu naukowego zainteresowanego analizami materiału skalnego tej jednostki. Niestety znacząca część skamieniałości dinozaurów jak i innych prehistorycznych zwierząt nie ma ‘’takiej dawki szczęścia’’ i nie jest udostępniana dla dobra ogółu społecznego i naukowego a zwykle trafia w ręce prywatnych finansistów, handlowców lub entuzjastycznych kolekcjonerów. Przykłady tego negatywnego trendu zaczęły znacznie wzrastać w ostatnich latach za przykład niech tutaj posłuży choćby znalezisko odkryte w 2006 roku w stanie Montanie tzw. – ‘’Dueling dinosaurs’’, którego aukcja odbyła się w listopadzie 2013 roku w domu aukcyjnym Bonhamas w Nowym Jorku za oszałamiające 9 800 000 $ co pobiło by rekord ustanowiony przez wcześniej wspomniany okaz Sue. Jednak w tej cenie nikt nie nabył skamieniałości a jeden z zainteresowanych licytatorów zaoferował ‘’jedynie’’ kwotę 5 000 000 $, która nie została zaakceptowana.

The Field Museum obawiając się tego, iż może nie posiadać adekwatnego nakładu finansowego na zakup materiału skalnego FMNH PR2081 i w obawie, że okaz ten może stać się własnością prywatnego kolekcjonera zwróciło się o wsparcie finansowe do prywatnych firm oraz indywidualnych darczyńców. Ostatecznie jednak palcówka muzealna nabyła szkielet za aukcji odbytej 4.10.1997 roku za sumę 7 600 00 $ (wraz z prowizją dla domu aukcyjnego Sotheby ostateczny koszt wyniósł 8 362 500 $).

Istnieje jednak wiele innych przykładów niż powyższy, w 2009 roku szkielet Tyrannosaurus rex LACM 2345 ‘’Samson’’ został sprzedany w Las Vegas, gdzie pierwotnie żaden z oferentów nie zaakceptował pierwotnie wnioskowanej kwoty, w późniejszych negocjacjach osiągnięto porozumienie, a anonimowy nabywca kupił szkielet za około 5 000 000 $ (czaszka Samsona pojawiła się później w lobby firmy produkującej oprogramowania). W grudniu 2016 roku praktycznie kompletny szkielet innego dużego drapieżnego teropoda – Allosaurus fragilis został sprzedany w Lyonie (Francja) za około 1 100 000 €. Cztery miesiące później nieznany nabywca wylicytował czaszkę Triceratops horridus za 177 800 €, a w czerwcu 2018 roku szkielet Allosaurus z Wyoming (Stany Zjednoczone) został sprzedany na Paryskiej aukcji za kwotę sięgająca blisko 2 300 000 €. W niektórych przypadkach transakcje okazują się nielegalne jak choćby ‘’pokazuje’’ aukcja, na której zaoferowano nabycie szkieletu bliskiego krewnego Tyrannosaurus rex mianowicie gatunku – Tarbosaurus baatar oraz rodzaju dużego dinozaura kaczodziobego – Saurolophus angustirostis , gdzie miały posłużyć za eksponaty jednego z Nowo Jorskich biurowców, ale jak się w ostateczności okazało został nielegalnie sprzedany i wywieziony z kraju pochodzenia (później oba egzemplarze został repatriowane).

Zrekonstruowane szkielety późno kredowych dinozaurów z terenów Mongolii z gatunku Tarbosaurus baatar i Saurolophus angustirostis, które zostały nielegalnie nabyte i sprowadzone do Stanów Zjednoczonych, ale później repatriowane ponownie do Mongolii, gdzie do dziś są częścią ekspozycji Central Museum of Mongolian Dinosaurs.

Jest zatem jasne, że dobrze zachowane i często imponujące skamieniałości dinozaurów stają się poszukiwanym obiektem luksusowym, do którego dostosowuje się oferty. Każdego roku niezwykle cenne znaleziska prehistorycznych zwierząt są nielegalnie wydobywane i przemycane z krajów takich jak choćby Mongolia, Kazachstan czy Chiny, a często trafiają na aukcję w Japonii lub rynkach zachodnich. Chiny jednak zareagowały na ten proceder zaostrzając kary za nielegalne wykopaliska i przemyt skamielin z ich terytorium, niemniej jednak aktywność ta wciąż się rozpowszechnia, jak pokazał przykład jednego z bardziej unikalnych wizualnie teropoda – Deinocheirus mirificus znanego z Mongolskiej pustyni Gobi, który przez długi czas był znany tylko z imponujących rozmiarów kończyn przednich (ok. 2,4 metra). Pełny potencjalny obraz wizualny tego fascynującego dinozaura był dopiero możliwy dzięki przekazaniu skamielin nowemu europejskiemu właścicielowi, który kupił je na początku tej dekady, a później uczciwie przekazał je kręgowi naukowemu. Jest to jednak ‘’wierzchołek góry lodowej’’, bez wiedzy instytucji paleontologicznych co roku odkrywane są niezliczone ilości cennych skamieniałości, ale wiele z nich ginie i nie zostaje zbadana.

Szkielety dwóch przedstawicieli fauny formacji Morison, mianowicie drapieżnego teropoda –Allosaurus oraz roślinożernego zauropoda – Diplodocus. Zostały one zlicytowane 11.08.2018 roku w Paryskim domu aukcyjnym Drouot za odpowiednio 1 410 000 € za Allosaurus oraz 1 440 000 € za Diplodocus.

Nic dziwnego, że paleontolodzy są bardzo negatywnie nastawieni do aukcji, których przedmiotem są materiały skalne dinozaurów. Society of Vertebrate Paleontology podejmuje adekwatne działania przed każdym podobnym zdarzeniem, aby zapobiegać takim transakcją, jak powiedział sam prezes firmy David Polly: ‘’ Okazy kopalne, które są sprzedawane w prywatne ręce najczęściej są tracone przez naukę. Nie są to zwykłe dzieła sztuki, ale wyjątkowymi i niezastąpionymi dowodami przeszłości naszej planety i jako takie mają nieocenioną wartość’’. Zazwyczaj, kiedy skamieliny są sprzedawane w ręce zwykle anonimowych nabywców, nie są zobowiązani do udostępniania ich naukowcom do przeprowadzania badań, choć od tej reguły istnieją naturalnie zaszczytne wyjątki, które udostępniają materiał paleontologom jak i publice, zdarza się nawet, że nowi właściciele podarowują skamieliny palcówką muzealnym. Jednak zazwyczaj wiele cennych i dość dobrze zachowanych okazów kończy poza instytucjami naukowymi stając się prywatną własnością zamożnych prywatnych osobistości nie zawsze dla których dinozaury są pasją.

26.02.2019 roku na portalu Ebay pojawiła się aukcja Boba Detricha, której przedmiotem był materiał czaszkowy jak i pozaczaszkowy odnaleziony przez wcześniej wymienionego w pobliżu Jordanii (Montana) w 2013 roku cztero letniego egzemplarzu gatunku Tyrannosaurus rex. Detrich dzierżawił wówczas ziemię, która była własnością prywatną, co oznacza, że wszystko, co znaleziono na niej znaleziono, należało do Boba. Dopiero zaniepokojone tym faktem środowisko naukowe przekonało Detricha do anulowania aukcji argumentując to tym, że okaz jest jednym z niewielu młodych Tyrannosaurus, a jego badania mogą wypełnić lukę na temat etapu wzrostu wcześniej wspomnianego drapieżnika, które są bardzo istotne dla nauki. Nie oznacza to jednak, iż materiał nie zostanie ponownie wystawiony do sprzedaży w bliżej nieokreślonej przyszłości.

Istotny problem z eksponatami prywatnymi polega nie tylko na ich niedostępności, ale także w przypadku ich transponowania utracie cennych informacji o pochodzeniu znaleziska. Nawet najlepiej zachowany szkielet kopalny traci na wartości dla naukowców, jeśli nie wiedzą z jakich warstw geologicznych pochodzi, jaki był skład otaczających go skał, roślinności i tym podobnych. Dobrym przykładem może być choćby opisywany w 2009 roku krewnego Tyrannosaurus rex – Raptorex kriegsteini, gdzie naukowcy nie do końca ustalili dokładny zakres występowania tego drapieżnika podając dość szeroką rozbieżność oraz co ciekawsze zdecydować czy jest to osobny gatunek czy też jest to ewentualny młody przedstawiciel Tarbosaurus baatar. Kolejne exemplum wskazuje paleontolog Thomas Carr , gdzie prawdopodobnie w prywatnych kolekcjach znajduje się 15 osobników Tyrannosaurus rex , Carr badając ontogenezę tych teropodów bardzo ubolewa nad faktem, iż po prostu nie ma do nich dostępu (większość reprezentują młode i młodociane egzemplarze), gdzie badania nad nimi były kluczowym wkładem dla jego badań. I chociaż niektóre z prywatnych okazów są eksponowane na wystawach publicznych ich szczegółowe badania (np. dokładny pomiar poszczególnych kości jest niemożliwy).

Jednym z nastoletnich egzemplarzy gatunku Tyrannosaurus rex pozostających w prywatnych rękach jest Tinker, którego szkielet można jednak podziwiać w Galerii Sztuki Nowoczesnej Etihad w Abu Zabi. Jego właściciel byłby jednak skłonny go sprzedać za kwotę oscylującą w granicy 10 000 000 $.