Od czasu do czasu w paleontologii dinozaurów pojawia się skamielina, która dosłownie zadziwia i pobudza emocjonalnie naukowców jak i persony dla których są one pasją swoją jakością zachowania (w przeszłości były to na przykład tzw. „mumie” dinozaurów kaczodziobych czy upierzonych dinozaurów z Chin). W 2017 roku do takich kolekcji dodano fantastyczną skamieniałość tym razem z kanadyjskiej prowincji Alberta, ale nie ze słynnych miejsc wzdłuż rzeki Red Deer, ale z Millenium Quarry (północ od Fort McMurray w północno-wschodniej części prowincji).

Etymologia: Nazwa rodzajowa Borealopelta jest kombinacją dwóch greckich słów – ‘’borealis’’ co można sprecyzować w tłumaczeniu na północny kierunek geograficzny oraz ‘’pleta’’ określające tarczę i odnosi się do pancerza zwierzęcia oraz lokacji skamieniałości. Epitet gatunkowy markmitchelli honoruje Marka Mitchella, technika Royal Tyrell Museum, który spędził blisko 7000 godzin nad preparacją holotypu do formy jaką możemy obecnie podziwiać.

Dystrybucja geograficzna: Ameryka północna – Kanada, Alberta – formacja Clearwater.

Datowanie: Wczesna kreda (alb), około 112 – 110 mln lat temu.

Szacunki gabarytowe: Holotyp zwierzęcia oznaczony numerem katalogowym TMP 2011.033.0001 został oszacowany na ~5,5 metra długości oraz ~1366 kilogramów masy ciała.

Reprezentacja zachowanego materiału kopalnego: W skład materiału skalnego holotypu wchodzą: łeb, odcinek szyjny, większa część tułowia wraz z kością krzyżową, kompletna prawa i częściowo zachowana lewa kończyna przednia wraz z paliczkami oraz ‘’podeszwa stopy’’. Przepięknie zachowane są również osteodermy pokryte grubą, ciemno szarą lub czarną warstwą organiczną reprezentującą oryginalne diagenetycznie zmienione keratynowe skale naskórkowe.

Systematyka: Dinosauria · Ornithischia · Genasauria · Thyreophora · Eurypoda · Ankylosauria · Nodosauridae

Model prezentujący potencjalny wygląd anatomiczny gatunku Borealopelta markmitchelli za życia wykonany przez paleoartystów Marttina Garratta i Lonea Trikea. 

Wracając do rozwinięcia wątku tekstu wstępnego to w tym miejscu 21 marca 2011 roku dokonano przypadkowego odkrycia, kiedy to pracownik (operator koparki górniczej) firmy Suncor Energy Shawn Funk ‘’poczuł’’, że łyżka maszyny uderzyła w coś mocniejszego niż kamień. Na szczęście zdecydował się on przerwać pracę i zweryfikować w co uderzyła maszyna, zobaczywszy dziwną formę mocno osadzoną w otaczającej ją skale na miejsce niedługo potem zostali wezwani eksperci z Royal Tyrrell Museum of Paleontology (Donald Henderson I Darren Tanke), którzy pierwotnie założyli, że jest to skamielina plezjozaura lub innego gada morskiego, ponieważ w tym miejscu w okresie kredowym istniała cieśnina i znajdowano tam tylko szczątki zwierząt morskich oraz z tego względu, iż nie przypuszczali, że zwierzę lądowe może być tak wspaniale zachowane. Dopiero po nieco wnikliwszej analizie wcześniej wymienieni stwierdzili, że to niesamowita skamieniałość nieznanego jak dotąd gatunku dinozaura pancernego.

W każdym razie okazało się, że były to zwłoki nodozaura, które zostały wymyte z powierzchni lądu podczas lokalnej powodzi lub w drugiej możliwości zwierzę utonęło podczas przeprawy, gdzie w wzdętej tuszy po kilku dniach dryfowania po wpływem nagromadzonych w truchle gazów brzuch przeważył opancerzone ‘’plecy’’, a samo zwierzę opadło na dno stroną grzbietową (dzięki temu między innymi doskonale zachowała się jego faktura zbroi). Zachowała się również skamieniała keratyna dinozaura, jakość zachowania tekstur skóry jest nawet lepsza niż w przypadku wcześniej wspomnianych ‘’mumii’’ hadrozaurów a do tego jest zachowana w pełni ‘’trójwymiarowego’’ stanu praktycznie bez zniekształceń. Nic dziwnego, że nieopisany jak wtedy okaz, a dziś znany jako Borealopelta markmitchelli stał się ‘’gwiazdą’’ przedstawioną na łamach czasopisma National Geographic, gdzie został określony mianem prehistorycznej ‘’Mona Lisy’’.

Widok grzbietowy reprezentacji zachowanego materiału kopalnego Borealopelta markmitchelli TMP 2011.033.0001 nakreślający schemat molekularny osteoderm. Kolory ilustrują regiony osteoderm (szyjny, piersiowy, krzyżowy oraz kończyn przednich) oraz rzędy poprzeczne (1,2,3…) z oznaczeniem literowym (A, B, C..) wskazującym pozycję od środkowej części grzbietowej. Grafika autorstwa Caleba Browna. 

Kolejną fantastyczną okolicznością tego odkrycia jest fakt, że zidentyfikowano w niej również ślady oryginalnych melanosomów (tj. organelli komórkowych zawierających pigmenty skóry). Opierając się na ich wstępnej analizie wydaje się prawdopodobne, że ten tyreofor był rudo-czerwono-pomarańczowej barwy na odcinku grzbietowym i białej na powierzchni brzusznej (koloryt ustalony został przez naukowców, którzy poddali zachowane obszary skórne Borealopelta badaniom takim jak: wysokorozdzielcza spektrometria mas jonów wtórnych z analizą czasu przelotu ToF–SIMS oraz pirolizą sprzężoną z chromatografią gazową i spektrometrią mas Py-GC/MS). W takim przypadku pigmentacja ankylozaura mogła być formą kamuflażu, pełnić funkcję protekcjonalną (wykorzystującą lustrację znaną także jako prawo Thyera) i mieć kluczowe znaczenie dla tego nodozaura pomagając mu dezorientować większe drapieżniki na otwartych terenach lub utrudniać zauważenie w zasięgu występowania terenów leśnych. 

U współczesnych dużych zwierząt takich jak słonie czy nosorożce ubarwienie nie jest tak protekcjonalne, gdyż ze względu na swoje gabaryty nie muszą się one ukrywać przed drapieżnikami. Ochronne ubarwienie Borealopelta osiągającej masę nosorożca sugeruje, iż ani jej waga ani zbroja w tamtych czasach ‘’nie pozwalały jej czuć się w pełni bezpiecznie’’ co z kolei rzutuje na zupełnie inna dynamikę relacji drapieżnik – ofiara niż dzisiaj. Ponieważ dinozaur został odnaleziony w osadach morskich trudno jest mi ocenić faunę w jego naturalnym środowisku, aczkolwiek w równoważnych formacjach tego samego wieku jak na przykład formacji Cloverly w amerykańskich stanach Montana i Wyoming znaleziono szczątki Acrocanthosaurus atokensis – drapieżnika o długości dochodzącej do 11,55 metra i masy 5800 kilogramów. Niewykluczone, że podobne wielkościowo drapieżniki mogły żyć w pobliżu Borealopelta, więc ochronne ubarwienie mogło być jednym z kluczowych czynników przetrwania tego roślinożercy. Powyższa grafika obrazuje odcienie kolorystyczne ciała Borealopelta markmitchelli w poszczególnych rejonach – autor Julius Thomas Csotonyi. 

W maju 2020 roku badania skupiły się na skamieniałym żołądku roślinożercy. Naukowcy z muzeum i dwóch uniwersytetów wspólnie przeanalizowało skamieniała masę wielkości piłki nożnej, która okazała się skamieniałą zawartością żołądka dinozaura (jest to najlepiej zachowana zawartość przewodu pokarmowego ze wszystkich dotychczas badanych skamieniałości dinozaurów). To odkrycie poniekąd pomogło rozwiązać pytanie czym żywiły się opancerzone dinozaury i jakie życie wiodły w swoich ekosystemach. Według pełnego opublikowanego badania w periodyku Royal Society Open Science – 88% diety stanowiły przeżute liście, 7% gałęzie i szyszki, pozostałe 5% obejmowały sagowce, drzewa iglaste oraz paprocie grupy Polypodiidae. Stopień ochrony mikroskopijnych części roślin był tak wysoki, że są to jedne z najlepiej zachowanych form zarodni, liści i ziaren pyłków w osadach pochodzenia morskiego w ogóle. Ogółem zidentyfikowano 48 palinomorfów (mikroskamieniałości ziaren pyłku i zarodników) w tym: wątrobowców, mchów, stroni, paproci, 13 gatunków iglastych i tylko dwóch przedstawicieli roślin kwiatowych (okrytozalążkowe w okresie dolnej kredy nie były jeszcze tak dominujące, jak w dzisiejszej naturze).

W rzeczywistości praca opisowa dotycząca diety Borealopelta nie była pierwszą szczegółową ową ujawniającą – wcześniej opisywano między innymi preferencje pokarmowe badając skamieniały koprolit Tyrannosaurus rex czy Brachylophosaurus canadensis ‘’Leonardo’’ poprzez analizę palynomorfów w przewodzie pokarmowym. To niemniej jednak badania w stosunku do roślinożernego nodozaura, są wyjątkowe pod względem tego jak dokładnie i szczegółowo określają nawet gatunki roślin, którymi żywił się ten jeden z najlepiej zachowanych dinozaurów pancernych.

Ciekawym odkryciem jest również to, że zdechnięcie zwierzęcia musiało nastąpić wkrótce po jego ostatnim posiłku być może nawet zaledwie kilka godzin po jego ostatnim wypasaniu się. Na podstawie odkrytych w żołądku Borealopelta roślin kopalnych można praktycznie stwierdzić, że śmierć tego nodozaura nastąpiła w okresie od późnej wiosny do szczytu lata – mniej więcej od końca maja do początku sierpnia. Wszystkie te odkrycia znacząco pomogły lepiej zrozumieć ekologię i fizjologię tego i pokrewnych mu gatunków.  Biorąc pod uwagę jakość zachowania holotypu gatunku Borealopelta markmitchelli można założyć, że nauka nie powiedziała jeszcze ostatniego słowa w jego sprawie.

Bibliografia:

• Henderson, Donald (13 May 2013). „A one-in-a-billion dinosaur find”. The Guardian. Retrieved 31 May 2017.

• „This Is the Best Dinosaur Fossil of Its Kind Ever Found”. National Geographic.com. National Geographic. 12 May 2017. Retrieved 31 May 2017.

• Brown, C. M.; Henderson, D. M.; Vinther, J.; Fletcher, I.; Sistiaga, A.; Herrera, J.; Summons, R. E. (2017). „An Exceptionally Preserved Three-Dimensional Armored Dinosaur Reveals Insights into Coloration and Cretaceous Predator-Prey Dynamics “. Current Biology. 27 (16): 2514–2521.e3. doi: 10.1016/j.cub.2017.06.071

• Brown, C. M. et al. (2017).’’ Evidence of Intense Predation Pressures on Ancient Megafauna’’. Paleocast.com

• Brown, C. M. (2017). „An exceptionally preserved armored dinosaur reveals the morphology and allometry of osteoderms and their horny epidermal coverings “. PeerJ. 5: e4066. doi: 10.7717/peerj.4066

• Greshko, Michael. „Armored dinosaur’s last meal preserved in stunning detail”. National Geographic.com. National Geographic. Retrieved 2 June 2020.

• Brown, C. M.; Greenwood, D. E.; Kalyniuk, J. E.; Braman, D. R.; Henderson, D. M.; Greenwood, C. L.; Basinger, J. F. (2020). „Dietary palaeoecology of an Early Cretaceous armoured dinosaur (Ornithischia; Nodosauridae) based on floral analysis of stomach contents “. Royal Society. 7 (6): 200305. doi: 10.1098/rsos.200305

• Treść merytoryczna opublikowanego artykułu na łamach witryny DinoAnimals.pl może być wykorzystywana jedynie na własny użytek edukacyjny i nie może stanowić podmiotu informacyjnego dla innych blogów. Wykluczonym jest także udostępnianie ani publikowanie go poprzez kanały tematyczne bez zgody jego autora.
  

Podobne artykuły

• 

  Zauropod z infekcją dróg oddechowych

• 

  Zarodek wewnątrz skamieniałego jaja ujawnia związek między współczesnymi ptakami a dinozaurami

• 

  Czy Tyrannosaurus rex mógł być gatunkiem inwazyjnym?