Wielkość mezozoicznych gadów morskich jest niezaprzeczalnie dużą częścią ich uroku i popularności, jednak  jeżeli chcemy mieć świadomość jak duże naprawdę osiągały rozmiary niektóre z tych zwierząt i mówiąc ‘’naprawdę’’ mam na myśli szacunki wielkości preferowane przez współczesnych naukowców na podstawie najnowszych danych. Sprecyzowania dla gadów morskich w przekazach medialnych i internecie są pełne różnych wytycznych wielkości dla różnych grup, z których niektóre są zgodne ze współczesną nauką, niektóre były zgodne ze starą nauką, a wiele z nich nigdy nie było dokładnych już na początku, więc nie zawsze łatwo jest stwierdzić, która jest która.

Niedawno z racji swojej pasji chciałem sam dla siebie podjąć próby ustalenia wiarygodnych szacunków wielkości wielu kładów gadów morskich i stwierdziłem, iż jest to bardziej angażujące niż się spodziewałem szczególnie w przypadku pliozaurów i ichtiozaurów. Niekoniecznie dla tego, że trudno jest znaleźć artykuł bądź artykuły przedstawiające dane dotyczące całkowitej długości lub masy, ale ponieważ pomieszane taksonomie, deficyt kompletnych szkieletów i niejasne komentarze w literaturze technicznej komplikują wysiłki w celu odzyskania i zrozumienia maksymalnych szacunków. Pomyślałem więc, że może być interesującym stworzenie publikacji w którym podzielę się z wami niektórymi z ‘’moich odkryć’’, skupiając się szczególnie na tych dwóch wyżej wymienionych grupach – pliozaurach oraz ichtiozaurach, ponieważ uważam, że ich górny zakres rozmiarów jest najbardziej wymagający wyjaśnienia.

Zanim zaczniemy warto sobie przypomnieć jak szacowanie wielkości bardzo dużych wymarłych osobników jest obarczone wyzwaniami, a liczby i statystyki, które rzucamy, często opierają się na stosunkowo niewielkiej ilości danych. Szczątki szczególnie dużych egzemplarzy są nie tylko rzadkie, ale bardzo często są stosunkowo skąpe, a nasza zdolność do niezawodnego skalowania ich z mniejszymi zwierzętami jest często bardziej ograniczona niż byśmy chcieli. Jak często jest to konieczne istnieje potrzeba rozróżnienia między szacunkami wielkości, które są ogólnie wiarygodne opierając się na stosunkowo kompletnych dużych szkieletach, a tymi, które są tylko orientacyjne, ponieważ są skatalogowane z fragmentarycznych szczątków. ‘’Ryzykując zepsucie’’ szczegółów poniższego artykułu nie mogę wam udzielić jednoznacznej jasnej odpowiedzi na pytanie ‘’ Jaki jest największy pliozaur’’ lub ‘’ Jaki jest największy ichtiozaur’’, ponieważ słupki błędu oszacowania rozmiaru dla większości bardzo dużych okazów są zbyt szerokie, aby przedstawić wam dokładną ocenę.

*Aby niektórzy z was niezbyt zaznajomieni lub dopiero odkrywający ‘’prehistoryczny świat gadów morskich’’ nie czuli się zdezorientowani czytając dalszą cześć artykułu zaznaczam, iż czasem naprzemiennie używam terminu Pliozaury w stosunku do rodzaju Kronosaurus i Pliosaurus z tego względu, iż nalezą one do rodziny Pliosauridae.

• Gigantyczne pliozaury 

Wielkie rozmiary niektórych pliozaurów z późnej jury i dolnej kredy uczyniły je sławnymi szczególnie w Wielkiej Brytanii i Australii, gdzie te olbrzymie zwierzęta są szczególnie dobrze reprezentowane. Od ich odkrycia w połowie XIX wieku nie było wątpliwości, że niektóre pliozaury osiągały olbrzymie rozmiary w ich paleo środowiskach (Owen, 1841 – Longman, 1924 – Tarlo,1959), ale pytanie jak duże były pliozaury, przez długi czas nie było jednoznacznej odpowiedzi. Ciągłym problemem z oszacowaniem ich wielkości jest to, że kompletne pliozaury w przeciwieństwie do plezjozaurów, które są znane z obfitych kompletnych szczątków są w rzeczywistości dość rzadkie. Każda próba oszacowania ich wielkości musi więc ‘’rozwiązać’’ problem niepewności co do proporcji ich ciała. Paleontologom zajęło ponad sto lat podjęcie pierwszych obliczeń długości ciała i masy pliozaurów, podczas gdy aspekty dotyczące liczby kręgów, długości tułowia i tym podobnie pozostawały nadal nieznane (Romer i Lewis,1959). Szacunek ten był związany ze słynnym szkieletem Kronosaurus queenslandicus z Harvard Museum of Natural History którego pierwotnie szacowało się na ~12,8 metra (co było przeszacowaniem z powodu uwzględnienia zbyt wielu kręgów – McHenry,2009) a obecnie określa się na ~10,66 metra długości oraz ~ 11366 kilogramów. Późniejsze odzyskiwanie stosunkowo kompletnych okazów pliozaurów dostarczyło użytecznych danych do szacowania ich wielkości (Noè i współautorzy,2001 – McHenry,2009), ale nadal paleontolodzy pracują w większości z bardzo prowizorycznym zbiorem danych i zakładając, iż proporcje kilku gatunków muszą odnosić się do pliozaurów ogólnie.

Rekonstrukcja szkieletowa Kronosaurus queenslandicus MCZ 1285. 

Znane jest to, że w 1999 roku roszczenia o pliozaurach wielkości wielorybów zakorzeniły się w świadomości publicznej dzięki emisji filmu dokumentalnego BBC ‘’Wędrówki z dinozaurami’’. Gdzie antagonistą trzeciego epizodu skoncentrowanego na morzu był 25 metrowy i 100 tonowy Liopleurodon ferox, który biorąc pod uwagę ogólna niepewność co do rozmiaru tego rodzaju pliozaura był bardzo kontrowersyjną rekonstrukcją dla gatunku znanego tylko z dużo mniejszych szczątków. Największa czaszka Liopleurodon NHMUK PV R3536 odkryta na początku XX wieku (znana twórcą programu) ma ~1,54 metra długości (Benson i współpracownicy, 2013), więc przyjmując stosunek czaszki do długości ciała 1:4,45 (Noè i współautorzy,2001 – McHenry,2009), możemy przewidywać, że duży egzemplarz miał ~6,85 metra długości i ~1736 kilogramów masy. W jaki sposób ta wartość wzrosła ponad trzy krotnie w przypadku filmu dokumentalnego, w 2000 roku profesor David Martill oraz Darren Naish (konsultanci Wędrówek z dinozaurami) podali uzasadnienie tej decyzji:

‘’Ta wielkość wywołała wile debat w kręgach paleontologicznych po pierwszym wyemitowaniu programu, ponieważ żaden paleontolog nie sądzi, że Liopleurodon naprawdę osiągał taki rozmiar. Chociaż odkryto kilka kompletnych szkieletów Liopleurodona są to potencjalnie osobniki o maksymalnej długości do ~10 metrów. To mniej kompletne szczątki odkryte w Oxford Clay, które wskazują na większe długości, chociaż tutaj przechodzimy do obszaru przybliżonych szacunków i domysłów. Kręg w muzeum Peterborough, ujawniony w 1996 roku wydaje się wskazywać na pliozaura o długości od 17 do 20 metrów, a różne fragmenty pyska i żuchwy w innych zbiorach muzealnych sugerują okazy podobnej wielkości. Nie wiadomo czy te fragmenty rzeczywiście pochodzą od Liopleurodona, a zwierzę, do którego należały zostało nazwane ‘’Megaplaurodon’’. Biorąc pod uwagę, że jest mało prawdopodobne, aby te kości rzeczywiście reprezentowały największe okazy pliozaurów jakie kiedykolwiek żyły niektórzy eksperci ostrożnie sugerują, że Liopleurodon i pokrewne mu formy mogły osiągać całkowitą długość około 25 metrów.

Martill i Naish, 2000.

Jak jasno wynika z cytatu powyżej zarówno Martill jak i Naish wiedzieli, że oszacowanie wielkości było bardzo spekulatywnym i pobłażliwym posunięciem ze strony twórców programu, ale chociaż 25 metrowego Liopleurodona nie da się w jakikolwiek sposób obronić to ponadwymiarowe pliozaury nie były całkowicie wykluczone 20 lat temu. Oprócz okazów wspomnianych przez Martilla i Nasha stwierdzono, że fragmentaryczny meksykański okaz tak zwany ‘’Monster of Aramberri’’ mógł docelowo zbliżyć się do ~15 metrów zaledwie po czterech latach po wyemitowaniu ‘’Wędrówek z dinozaurami’’ (Buchy i współautorzy, 2003, dziś wiemy, że ten rozmiar został również przeszacowany). Chociaż szacunek ten stanowił pewną odległość od 25 metrów dane te wskazywały na pliozaury o znacznie większych rozmiarach niż ogólnie przewidywano pod koniec lat 90 i na początku XXI wieku.

Grafika ukazując potencjalny wygląd i kolorystykę Liopleurodon ferox według autorów serialu dokumentalnego produkcji BBC ‘’Wędrówki z dinozaurami’’, gdzie twórcy określili go jako 25 metrowego i 100 tonowego drapieżnika mórz środkowej i późnej jury. Autor grafiki A.Belov.

W prawdopodobnie najbardziej szczegółowej ocenie maksymalnego rozmiaru pliozaurów przeprowadzonej do tej pory przez Colina McHenry (2009) omawia on cały fragmentaryczny materiał z Wielkiej Brytanii i Meksyku stwierdzając, iż należą one do bardzo dużych osobników, ale nie olbrzymów wielkości wieloryba. Colin potwierdza, że kręg PETMG R272 tzw. ‘’Peterborought vertebra’’ znajdujący się w Muzeum w Peterborough był rzeczywiście bardzo duży – 252,5 mm szerokości i 219 mm wysokości, ale całkowitą szacowaną długość właściciela owego kręgu należy określić na ~11,63 metra / 14691 kilogramów po przeskalowaniu do znanych szczątków pliozaurów (MCZ 1285, QMF 10113 oraz holotypu Kronosaurus boyacensis). Duże spojenie żuchwy zarchiwizowane w Natural History Museum w Londynie tzw. ‘’Cummor Mandible’’ (należące najprawdopodobniej do gatunku Pliosaurus macromerus oznaczonego numerem katalogowym OUM J.10454) przypisywane jest do nieco mniejszego zwierzęcia o długości ~11,48 i masie ~13213 kilogramów (McHenry,2009).

Ta sama historia rozgrywa się w przypadku wszystkich innych szczątkowych fragmentach dużych pliozaurów, w tym także u ‘’Monster of Aramberii’’ (długość szacowana na ~9,73 metra, masa natomiast na ~ 8642 kilogramy). Wydaje się, iż po skalowaniu z wykorzystaniem ‘’naszych’’ najlepszych danych dotyczących proporcji pliozaurów i alometrii wzrostu, większość olbrzymich egzemplarzy pliozaurów można by zamknąć w szacunkowej całkowitej długości sięgającej zakresu ~10 -11 metrów, przy czym tylko górne granice naszych mniej wiarygodnych szacunków długości będą wykraczać po za ta wartość (McHenry,2009). Być może istnieje tutaj morał dotyczący ‘’czytania’’ rozmiarów dużych pliozaurów z zbyt fragmentarycznego materiału kopalnego. Jak stwierdził McHenry (2009):

‘’Oszacowania dokonywane na niekompletnych seriach kręgów lub nawet pojedynczych kręgach podlegają naturalnym wahaniom i należy ich używać z ostrożnością. Na wymiary poszczególnych kręgów mogą wpływać procesy tafonomiczne, w szczególności zagęszczanie osadów, a gdy szacunki wielkości są ekstrapolowane z pojedynczych elementów, małe błędy mogą być znacznie powiększone. To samo dotyczy wszelkich zmian alometrycznych, które nie są uwzględniane w modelach skalowania a wszelkie szacunki oparte na bardziej kompletnym materiale pliozaurów wymagają ekstrapolacji. Należy zauważyć niepodważalny fakt, że zmienność alometryczna lub wewnątrzgatunkowa da szeroki zakres wyników’’.

McHenry,2009. 

Prawie kompletny szkielet młodego osobnika Liopleurodon ferox GPIT 1754/2 o długości ~4,88 metra z Museum of Paleontology, Tübingen, Niemcy. Jest to kluczowy okaz dla naszego zrozumienia proporcji jurajskich pliozaurów, a tym samym największych osobników. 

Odkładając na bok koncepcje gigantycznych pliozaurów jakie są więc najbardziej wiarygodne szacunki dotyczące maksymalnych rozmiarów tych zwierząt. Szczegółowa ocena bardzo dużego i stosunkowo dobrze znanego przedstawiciela rodziny pliozaurów –  Kronosaurus queenslandicus wskazują, że jego najbardziej prawdopodobna całkowita długość wynosiła by ~ 10,66 metra długości, masa ciała natomiast ~11366 kilogramów (McHenry,2009). Kronosaurus jest jednym z niewielu dużych pliozaurów z przyzwoitymi szczątkami pozaczaszkowymi, więc liczba ta wymaga mniejszej ekstrapolacji i powinna być traktowana jako jedna z naszych najbardziej wiarygodnych informacji na temat maksymalnych rozmiarów tych zwierząt. Wydaje się, że 10 – 11 metrów jest odpowiednie dla innych dużych pliozaurów. Czaszki największych gatunków rodzaju Kronozaur mają odpowiednio: Kronosaurus queenslandicus  ~ 2287 mm (oszacowanie dla egzemplarzu MCZ 1285 – McHenry,2009) oraz ~ 2214 mm (oszacowanie dla holotypu Kronosaurus boyacensis z Kolumbii – McHenry,2009), co jest wartością z grubsza porównywalną wartością ze zmierzonymi i oszacowanymi długościami czaszek jednych z największych jurajskich gatunków rodzaju pliozaurów jak na przykład Pliosaurus brachydeirus OXFUM J.9245 o długości czaszki szacowanej na ~2100 mm czy Pliosaurus funkei PMO.234.136 o wymiarze czaszki określanej na ~ 2500 mm (Knutsen i współpracownicy,2011 – Benson i współautorzy, 2013). Jeśli czaszki rodzaju Pliozaur stanowią około 20 % ich długości ciała są one celem dla wielkości przypominającej Kronozaura wynoszącej od ~10 do ~12 metrów. Chociaż ten górny zakres jest większy niż u  Kronozaurów, chcę zauważyć, iż powinniśmy przykładać do niego uwagę wtedy, gdyż nasz Pliozaur o długości ~12 metrów jest ekstrapolacją długości ciała opartej na przybliżonych obliczeniach rozmiaru czaszki, a wartości ta zależała by od okazu o takich samych proporcjach czaszki i ciała jak u Kronozaurów. W ten sposób nasz teoretyczny ~12 metrowy Pliozaur osadzony jest na stosie założeń z których każde potęguje potencjalne błędy, dlatego powinniśmy traktować ten szacunek z odpowiednią ostrożnością. Nasze lepsze zrozumienie rozmiarów największych pliozaurów będzie wymagało więc odkrycia bardziej znaczących szkieletów dużych osobników.

Model przedstawiający gatunek Pliosaurus macromerus OUM J.10454, którego można uznać warunkowo za jednego z największych przedstawicieli należących do rodziny Pliosauridae osiągającego ~11,48 metra długości oraz ~ 13213 kilogramów (Benson i współpracownicy,2013). Autor modelu Thomas Otom. 

• Gigantyczne ichtiozaury 

Personalnie dla mnie jest to niezwykłe, że gigantyczne ichtiozaury, które są bez wątpienia największymi gadami morskimi wszechczasów pojawiły się w późnym triasie zaledwie kilkadziesiąt milionów lat po tym jak gady morskie weszły do mórz. Ustalenie szczegółów wielkości tych zwierząt jest skomplikowane, ale nie jak w przypadku pliozaurów z powodu fragmentarycznych szczątków, wręcz przeciwnie w rzeczywistości mamy kilka doskonale zachowanych skamieniałości dużych ichtiozaurów (Camp,1980 – Kosch, 1990 –  McGowan i Motani, 1999 – Nicholls i Manabe, 2004), a wyzwaniem jest natomiast ustalenie jakie taksony one reprezentują. Historia dwóch rodzajów ichtiozaurów związanych z gigantycznymi rozmiarami – Shastasaurus i Shonisaurus jest złożona i spleciona. Chociaż nie ma wątpliwości, że Shonisaurus zawiera co najmniej jeden duży gatunek ichtiozaura: Shonisaurus popularis nie zawsze jest jasnym czy Shastasaurus zawierał także gigantyczne zwierzęta ani do którego z tych rodzajów należy odnosić się do jako największych szczątków ichtiozaurów. Mętne traktowanie tych zwierząt w literaturze technicznej rozpowszechniło się i bardzo łatwo jest znaleźć artykuły i paleoarty, które traktują zamiennie Shastasaurus z Shonisaurus, a to niefortunne, ponieważ w rzeczywistości są to bardzo różne zwierzęta.

Nie będę tu przytaczał pełnej historii taksonomicznej tych rodzajów wystarczy powiedzieć, że sednem tego zagadnienia jest długotrwała niepewność dotycząca rozpoznawania i diagnozowania Shastasaurus i Shonisaurus. Oba rodzaje były siedliskiem stale zmieniającej się liczby okazów i gatunków w swojej długiej historii ( Shastasaurus został nazwany w 1895 roku a  Shonisaurus w 1976 roku), a większość ich nowych gatunków okazał się w taki czy inny sposób problematyczna: generalnie nie diagnostyczna, bazująca na kontrowersyjnych okazach lub odnosząca się do innych ichtiozaurów. Historia Shastasaurus i Shonisaurus jest sprzeczna do dziś, ponieważ autorzy nadal nie są zgodni co do tego, które okazy i gatunki należy przypisać do danego rodzaju (np. McGowan i Motani 1999, 2003 – Nicholls i Manabe 2004 – Sander i współpracownicy 2011 –  Ji i współpracownicy 2013). 

Fotografia przedstawiająca doktora Dona Brinkmana wraz z materiałem holotypu Shonisaurus sikanniensis TMP 94.378.2 (który obecnie możemy podziwiać w Royal Tyrrell Museum of Palaeontology, Kanada) największego gada morskiego znanego z przyzwoicie zachowanego materiału szkieletowego. W ostatnim dziesięcioleciu różne zespoły badaczy debatowały czy to zwierzę to w rzeczywistości Shastasaurus czy Shonisaurus.  

Wpływa to na naszą ocenę wielkości ichtiozaurów, ponieważ w tych nieporozumieniach zagrożony jest taksonomiczny los kilku okazów olbrzymich okazów w tym holotypów ‘’Shastasaurus careyi’’ i Shonisaurus sikanniensis. To może wydawać się nie wielkim problemem w końcu gigantyczny ichtiozaur to gigantyczny ichtiozaur prawda? – ale nie wszystkie triasowe ichtiozaury są podobne, a ogólna identyfikacja tych okazów wpływa na nasze przewidywania dotyczące wymiarów ciała. Grupa ichtiozaurów jakimi są szastazaury nie jest na tyle jednorodna anatomicznie abyśmy mogli swobodnie ‘’pożyczać’’ proporcje od innych gatunków, aby obliczać rozmiary. Niektóre taksony takie jak Shonisaurus były formami o długich pyskach i głębokim ciele, podczas gdy rodzaj taki jak Guanlingsaurus liangae był bardzo długim smukłym zwierzęciem o małej czaszce i krótkim pysku. W szczególności dla Shastasaurus próba ustalenia anatomicznych cech tego rodzaju jest trudna z całego materiału, do którego się odnosi, gdzie nawet konfiguracja czaszki wydaje się wątpliwa: czy była to formuła z długim pyskiem i zębami (np. Callaway i Massare 1989) czy też bezzębna z krótkim pyskiem (Sander i współautorzy,2011). 

Nie wszyscy przedstawiciele szastazaurów były zwierzętami podobnymi do rodzaju Shonisaurus o głębokich ciałach jak na przykład Guanlingsaurus liangae, który był długim smukłym zwierzęciem o niewielkiej czaszce i skróconym pysku. 

Na szczęście wydaje się, że z tego mroku wyłania się pewna jasność. Naukowcy, których domeną jest badanie ichtiozaurów przyjmuje obecnie względnie konserwatywne podejście taksonomiczne względem Shastasaurus oraz Shonisaurus ograniczając inwentaryzację okazów do bezspornego przypisania materiału historycznego i racjonalizując taksonomię gatunków do lepiej znanych dobrze zdiagnozowanych skamieniałości. To czyni Shastasaurus jednogatunkowym rodzajem zawierającym tylko Shastasaurus pacificus, podczas gdy Shonisaurus ma dwa dobrze reprezentowane gatunki: Shonisaurus popularis oraz Shonisaurus sikanniensis. To podporządkowanie oznacza, iż mamy bardziej konkretne pojęcie o ich kształcie i formie, a to z kolei przyniosło jeden zaskakujący wynik po dziesięcioleciach reklamowania się jako gigantyczny ichtiozaur okazuje się, że Shastasaurus był właściwie nietypowych rozmiarów, niestety nigdzie nie mogłem znaleźć opublikowanych materiałów z obliczeń długości ciała Shastasaurus pacyficus, więc używając częściowo zachowanej czaszki egzemplarzu UCMP 9017 zilustrowanej przez Sandera i współpracowników,2011, gdzie autorzy szacują ją na około 60 cm i proporcji największego znanego egzemplarzu Guanlingsaurus liangae YIGMR SPCV03109 (z przewidywaną długością czaszki 688 mm) ‘’z grubsza określam’’ całkowita długość na ‘’zaledwie’’ ~7,23 metra i ~2646 kilogramów (przy założeniu, iż długość czaszki odpowiada 1:12 całkowitej długości, (Sander i współautorzy,2011). Przyznaję, że byłem nieco rozczarowany, ponieważ podobała mi się koncepcja Shastasaurus jako dużego ichtiozaura, ale no cóż jeżeli w przyszłości coś się nie zmieni będziemy musieli przestać określać Shastasaurus jako dużego przedstawiciela ichtiozaurów.

To pozostawia Shonisaurus jako rekordzistę w kwestii wielkości ichtiozaurów, ale z pewnym marginesem. Oba gatunki są znane z znaczących szczątków, które pozwalają nam być dość pewnymi w kwestii szacunków długości ciała, w rzeczywistości możemy uzyskać wiele danych po prostu mierząc ich przegubowe szkielety. Najlepsze prognozy dla tych zwierząt to ~15 metrów dla Shonisaurus popularis (McGowan i Motani, 1999) oraz ~21 metrów dla Shonisaurus sikanniensis (Nicholls i Manabe 2004). Korzystając z danych Gutarra i współpracowników (2019) przybliżone wartości masy ciała odpowiadały by odpowiednio ~23058 kilogramów dla Shonisaurus popularis i ~ 62151 kilogramów dla Shonisaurus sikanniensis.

Grafika ukazująca podkreślenie różnicy rozmiarów pomiędzy dwoma rodzajami ichtiozaurów 21 metrowym Shonisaurus popularis oraz 7 metrowym Shastasaurus pacyficus. Shastasaurus jest nieco starszy od Shonisaurus i oba nie ’’mieszkały’’ obok siebie, ale gdyby tak było Shastasaurus wyglądał by karłowato przy swoim większym kuzynie.

Podobnie jak w przypadku gigantycznych pliozaurów donosi się o kilku fragmentarycznych skamieniałościach ichtiozaurów z triasu jako wskazujące na jeszcze większe zwierzęta. Himalayasaurus tibetensis jeśli jest ważny i nie jest inną reprezentacją Shonisaurus może potencjalnie wyrównywać lub przewyższać Shonisaurus popularis, chociaż nie można tego wiarygodnie ustalić (Motani i współpracownicy,1999). Olbrzymie szczątki zwane ichtiozaurami z Mount Potts z Nowej Zelandii po raz pierwszy odnotowane w 1874 roku obejmowały kręgi o średnicy ~450 mm i żebra przekraczające metr długości co czyni je porównywalnymi wielkościowo lub nawet większymi od innych znanych skamieniałości ichtiozaurów. Niestety są one teraz zagubione i twierdzenia te nie mogą być dalej badane, co czyni je bezsensownymi anegdotycznymi dowodami na ekstremalne rozmiary ciała ichtiozaurów (Fleming i współautorzy,1971). Szacuje się, że część tylnej dolnej szczeki znanej nieoficjalnie jako ‘’ Lilstock ichthyosaur’’ z Somerset w Wielkiej Brytanii wskazuje na zwierzę w przedziale ~22 – 26 metrów, a inny fragment z Wielkiej Brytanii (z Aust Cliff, Gloucestershire) prawdopodobnie wskazuje na jeszcze większego i silniejszego anatomicznie osobnika w potencjalnym przedziale ~28 – 34 metrów (Lomax i współautorzy, 2018). Te okazy reprezentują naprawdę duże kawałki kości i obrazują naszą najbardziej intrygującą wskazówkę dotyczącą największych gadów morskich, ale są to także tak małe kawałki najwyraźniej gigantycznych zwierząt, że możemy tylko z grubsza przewidywać ich rozmiary zwłaszcza, iż nasze obliczenia skalowania dla gigantycznych ichtiozaurów nadal nie są w stanie uwzględnić potencjalnych zmian wraz ze wzrostem (Lomax i współpracownicy, 2018) dlatego trudno dokładnie określić co zrobić z tymi okazami. Mimo wszystko wychodzi na to, że wartość maksymalna 21 metrów pozostaje obecnie naszym najbardziej uzasadnionym szacunkiem długości dla gigantycznych ichtiozaurów i górna granicą wielkości dla gadów morskich jako całości.

Grafika obrazująca potencjalny wygląd i kolorystykę Shonisaurus sikanniensis jednego z największych prehistorycznych zwierząt morskich – autor grafiki Julius T.Csotonyi.

• Jaka jest nadzieja dla gadów morskich wielkości wielorybów

W ramach epilogu powyższej publikacji chciałbym pokrótce podzielić się przemyśleniami na temat gadów morskich porównywalnych wielkością do współczesnego Płetwala błękitnego (Balaenoptera musculus). Pomimo, że żaden gatunek morski nie zbliżył się do rozmiarów największych płetwali (największa potwierdzona naukowo wartość to około 30 metrów długości i 136 ton masy), łatwo jest znaleźć media porównujące gady morskie z największymi współczesnymi waleniami. Szacunki wielkości największych szastazaurów odpowiadają proporcją dużych wielorybów fiszbinowych, w tym niektórych populacji Płetwali błękitnych z Pacyfiku, które na ogół osiągają ~20 metrów długości, ale oczywiście są mniejsze od północnoatlantyckich i antarktycznych osobników Balaenoptera musculus. Czy wobec tego kiedykolwiek powinniśmy spodziewać się odkrycia 30 metrowego gada morskiego o masie przekraczającej 100 ton?.

Badania nad czynnikami wpływającymi na wielkość ciała zwierząt morskich wskazują, że dostępność pożywienia i wydajność żerowania mogą być silnymi czynnikami ograniczającymi ich górne limity wielkości, a zwiększenie wydajności żywienia poprzez filtrowanie zbiorcze daje płetwowatym istotna przewagę nad innymi gatunkami (Goldbogen i współautorzy,2011 – Gearty i współpracownicy,2018). Zwiększona zdolność do pozyskiwania energii z żerowania oznacza więcej zasobów do budowy tkanek ciała, co bezpośrednio przekłada się na fizjologiczne zalety większego ciała. Razem te silnie zachęcają do rozwoju gigantyzmu, w którym płetwowate mogą znaleźć wystarczająca ilość pożywienia i osiągając maksymalne rozmiary biomechaniczne (Potvin i współpracownicy,2012). Możemy zatem wnioskować, że ekstremalne rozmiary żyjących wielorybów fiszbinowych zależą zarówno od ich unikalnego mechanizmu żerowania jak i okresów wysokiej produktywności oceanicznej (Gearty i współpracownicy, 2018). Ten ostatni czynnik może wyjaśniać, dlaczego wieloryby rozwinęły ekstremalny gigantyzm dopiero w ciągu ostatnich kilku milionów lat, pomimo ich prawdopodobnego rozwoju fiszbin około 23 – 25 mln lat temu (Gearty i współautorzy, 2018; Peredo i współpracownicy,2018).

Nie powinniśmy zatem patrzeć na maksymalne rozmiary płetwowatych i zakładać, że reprezentują one powszechnie osiągalną wielkość dla wszystkich kręgowców morskich. Podobnie jak w przypadku wszystkich organizmów górne limity wielkości zależą od złożonej wzajemnej zależności anatomii, fizjologii i środowiska, które są unikalne dla każdego gatunku i nie jest oczywiste, że gady morskie miały ten sam potencjał adaptacyjny by osiągnąć ten sam rozmiar co największe płetwowate. Chociaż trudno jest określić dokładnie jak produktywne były oceany mezozoiczne z pewnością możemy zidentyfikować brak mechanizmów masowego odżywiania poprzez filtrowanie jako prawdopodobny czynnik ograniczający rozmiar gadów morskich, a to z kolei może dobrze wyjaśniać, dlaczego jeszcze nie znaleźliśmy oznak występowania ichtiozaurów znacznie powyżej 20 metrów. Oczywiście nie możemy stwierdzić, że skamieniały materiał kopalnych większych gadów morskich, gdzieś tam są i czekają na swoje odkrycie, ale przypuszczam, że gdyby istniały gady morskie wielkości Płetwala błękitnego były by anatomicznie i ekologicznie bardzo różne od naszych obecnie znanych gatunków.

Wydaje się, że ekstremalne rozmiary ciała dużych płetwowatych takich jak Płetwal błękitny, może być związane z pewnymi wyjątkowymi właściwościami biologicznymi i środowiskowymi co oznacza, iż 30 metrowa długość ciała może być nieosiągalna dla każdego kręgowca morskiego. Mimo to fakt, że dzielimy planetę z największym zwierzęciem jakie kiedykolwiek żyło jest czymś niezwykłym.

• Materiał dodatkowy:  

Fotografie i schematyczne szkice oryginalnych szczątków szkieletowych jednych z największych oraz najlepiej zachowanych przedstawicieli rodziny Pliozaurów i ich potencjalny zakres szacunkowy długości jak i masy ciała. Oba te poniżej przedstawione niezwykle dobrze zachowane egzemplarze zostały wydobyte na terenie Kolumbii sprawiając, iż państwo to ma jedne z najlepiej uchronionych skamieniałości pliozaurów z wieku wczesnej kredy. Na chwilę obecną materiał skalny Kronosaurus boyacensis można podziwiać w Museo El Fósil w mieście Villa de Leyva  w departamencie Boyacá, natomiast Sachicasaurus vitae w Domu Kultury gminy miasta Sáchica.

Kronosaurus boyacensis (holotyp) – długość ciała ~9,76 metra / masa ciała ~8728 kilogramów 

Sachicasaurus vitae MP111209-1 (holotyp) – długość ciała ~9,93 metra / ~ 9531 kilogramów

Kończąc artykuł chciałbym złożyć życzenia zdrowych, spokojnych, rodzinnych Świąt Bożego Narodzenia, masy wymarzonych prezentów oraz Szczęśliwego Nowego Roku wszystkim czytelnikom mojego blogu, jak i innym blogerom oraz samej redakcji portalu DinoAnimals – mam nadzieje , iż ten nowy rok zaowocuje tym, że pojawią się dla was nie tylko jakieś intratne propozycję od reklamodawców pozwalające wam rozwijać portal  ale również masa nowych blogerów, którzy będą chcieli dzielić się swoją pasją z innymi ludźmi. 

Pozdrawiam Krzysztof Soiński.

Podobne artykuły

• 

  Zauropod z infekcją dróg oddechowych

• 

  Zarodek wewnątrz skamieniałego jaja ujawnia związek między współczesnymi ptakami a dinozaurami

• 

  Czy Tyrannosaurus rex mógł być gatunkiem inwazyjnym?