Dziś mało kto może być zaskoczony odkryciem upierzonego dinozaura. W ostatnich latach na całym świecie w różnych lokacjach świata co jakiś czas wydobywane są ich nowe formy, do tego grona dołączył odkryty w Brazylii a niedawno opisany Ubirajara jubatus, który miał „puszystą grzywę” i „wstążki” na barkach. Lecz Ubirajara to nie tylko jeden z nielicznych gatunków pierzastych dinozaurów z półkuli południowej – to także pierwszy dowód na obecność złożonych struktur powłokowych (‘’grzywa’’ i ‘’wstążki’’) u dinozaura, który nie jest spokrewniony z maniraptorami i nie jest bliskim krewnym ptaków.

Szczątki Ubirajara (datowane na około 115 –113 mln lat) odkryte zostały w północno – wschodniej Brazylii (formacja Crato), a w 1995 roku nabyte do kolekcji przez Państwowe Muzeum Historii Naturalnej Karlsruhe oraz po otrzymaniu zezwolenia na eksport wywiezione do Niemiec. Jednak jak to często bywa przez długi czas ‘’tabliczka’’ z materiałem kopalnym Ubirajara ‘’kurzyła się’’ w archiwach muzeum, aby po ćwierć wieku później zespół naukowy pod kierownictwem Roberta Smitha z brytyjskiego Uniwersytetu Portsmouth przedstawił formalny opis naukowy tego dinozaura, którego nazwa gatunkowa w języku Indian brazylijskich tupi oznacza ‘’władcę włóczni’’, podczas gdy epitet gatunkowy z łaciny tłumaczony jest jako ‘’grzywiasty’’ lub alternatywnie ‘’grzebieniasty’’ – oba są nawiązaniem do osobliwego wyglądu Ubirajara, który nadawał żywemu zwierzęciu niezwykle ekstrawagancki wygląd.

Grafika przedstawiająca potencjalny wygląd anatomiczny jak i szatę kolorystyczną gatunku Ubirajara jubatus za życia autorstwa Boba Nichollsa. 

Ciało tego niewielkiego dinozaura (około 1,47 metra długości) pokryte było miękkim krótkim puchem o długości od 3 do 18 mm, ale wzdłuż grzbietu i ogona znajdowała się ‘’grzywa’’ dłuższych piór, około 0,3 mm grubości i 10 –11 cm długości. Dzięki skurczom mięśni skórnych dinozaur ten mógł nastroszać swoją ‘’grzywę’’ i to właśnie w tej pozycji pióra te zostały odciśnięte na płycie skalnej z odnalezionym szkieletem Ubirajara. Pióra ‘’grzywy’’ były dość miękkie i nie mogły zapewniać ochrony przed drapieżnikami, dlatego przyjmuje się, iż służyły one głównie do demonstracji wizualnie zwiększając rozmiar zwierzęcia, przez analogie do futra przestraszonego lub wściekłego kota.

Najwyraźniej tym samym celą służyły cztery długie przypominające wstęgi formacje na ramionach zwierzęcia osiągające około 15 cm długości. Wcześniej podobne struktury, choć stosunkowo mniejsze znaleziono u niektórych chińskich gatunków: Beipiaosaurus inexpectus i Yutyrannus huali. Szef zespołu badawczego Robert Smith, który opisał Ubirajara zasugerował, że te ‘’wstążki’’ składają się z keratyny – niezbyt ciężkiego, stosunkowo elastycznego i łatwo wymienialnego materiału, który w dodatku ‘’kosztował’’ organizm znacznie mniej niż kości, a jego uszkodzenie nie powodowało poważnych obrażeń. Co ciekawe podobne formacje choć nieskładające się ze zmodyfikowanych piór tak zwane proporczyki można znaleźć u współczesnego Semioptera wallacii, u którego do fałd skrzydeł przyczepione są cztery długie cienkie pióra.

Grafika górna obrazuje holotyp Ubirajara jubatus o oznaczeniu katalogowym SMNK PAL 29241. Kolor jasnobrązowy ukazuje kości, kolor ciemnobrązowy struktury z keratyną ((SMFI – puch i „grzywa”, BMFI – tak zwane „wstążki” wyrastające na ramionach), kolor żółty obrazuje struktury naskórkowe natomiast szary żyrowosk (wosk lub tłuszcz ze zwłok). Grafika dolna odwzorowuje rekonstrukcję szkieletu Ubirajara jubatus. Znane kości oznaczone są kolorem białym, odciski struktur powłokowych kolorem brązowym, a zrekonstruowane ‘’wstążki’’ opisane przez zespół naukowy jako struktury pokazowe kolorem żółtym. Źródła grafik: Novataxa.blogspot.com. 

Trudno określić czy odnaleziony egzemplarz Ubirajara był płci męskiej czy żeńskiej, naukowcy jednak bardziej przychylają się do pierwszej wersji, iż był to samiec i to raczej młody nie osiągający maksymalnego wymiaru. Dlaczego więc potrzebował tak wyszukanych środków demonstracji ? – być może wskazówka tkwi w tym, że Ubirajara, podobnie jak niektóre inne dinozaury miał zdolność reprodukcji wcześniej niż przy osiągnięciu dojrzałości fizycznej (patrz publikacje autorstwa: Andrew H. Lee i Sarah Wernier (2008) ‘’ Sexual maturity in growing dinosaurs does not fit reptilian growth models’’ oraz Ashley W. Poust i współautorzy (2020) ‘’ A new microraptorine theropod from the Jehol Biota and growth in early dromaeosaurids’’). Możliwe również, że ‘’grzywa’’ oraz ‘’wstążki’’ tego przedstawiciela rodziny Compsognathidae były używane nie tylko podczas rytuałów godowych, ale także na przykład w codziennych wyjaśnieniach relacji z kongenerami.

Podobnie jak większość przedstawicieli Compsognathidae Ubirajara ‘’nie błyszczał’’ rozmiarem, ale jednocześnie był raczej szybkim i zręcznym łowcą mniejszych ofiar łownych jak choćby jaszczurki, ptaki czy ryby. Taki styl życia w kombinacji z niewielkim rozmiarem sugeruje, że kompsognat ten mógł utrzymywać mniej więcej stałą temperaturę ciała pomimo obecności termoizolacyjnych piór. Niemniej jednak Ubirajara jubatus jest pierwszym przedstawicielem Compsognathidae, którego upierzenie zróżnicowało się tworząc wydłużona ‘’grzywę’’ na grzbiecie i krótsza warstwę powłokową na reszcie ciała. Jego odkrycie dowodzi także, że nawet dinozaury nie będące maniraptorami miały złożone struktury powłokowe, które można wykorzystać nie tylko do przechowywania ciepła, ale także do interakcji społecznych.

Jedną z funkcji ‘’wstążek’’ na barkach samców Ubirajara (tak jak w przypadku obecnie żyjących przedstawicieli rajskich ptaków) była rola godowa, gdzie amanci przedstawiali swój asortyment licząc na uwiedzenie samic obserwujących ich starania, gdzie po skutecznym kuszeniu potencjalnej partnerki w nagrodę po tokowisku para spędziła kilka miłosnych sam na sam w miłosnym uniesieniu. Autor grafiki: Dani Navarro. 

Bibliografia użyta przy realizacji artykułu: 

· Smyth, R.S.H., Martill, D.M., Frey, E., Rivera-Silva, H.E. & Lenz, N. (2020). „A maned theropod dinosaur from Brazil with elaborate integumentary structures”. Cretaceous Research. doi: 10.1016/j.cretres.2020.104686 

· Treść merytoryczna opublikowanego artykułu na łamach witryny Dinoanimals.pl może być wykorzystywana jedynie na własny użytek edukacyjny i nie może stanowić podmiotu informacyjnego dla innych blogów. Wykluczonym jest także udostępnianie ani publikowanie go poprzez kanały tematyczne bez zgody jego autora.

Podobne artykuły

• 

  ‘’Cudzych chwalimy swego nie znamy sami nie wiemy co posiadamy’’

• 

  ”Intelektualiści” ?

• 

  ‘’Hospodar wyspy Hateg’’