Troodon był rodzajem ptakopodobnego dinozaura z rodziny Troodontidae żyjącego pod koniec okresu kredowego, któremu przypisuje się miano jednego z najinteligentniejszych dinozaurów.

Model Przedstawiający potencjalny wygląd wizualny Troodona.

Klasyfikacja :

Domena : eukarionty – Królestwo : zwierzęta – Typ : strunowce – Podtyp : kręgowce

Gromada : zauropsydy – Podgromada : diapsydy – Infragromada : archozauromorfy

Nadrząd : dinozaury – Rząd : dinozaury gadziomiednicze – Podrząd : teropody

Infrarząd : tetanury – Nadrodzina : deinonychozaury – Rodzina : Troodony

Rodzaj : Troodon – Gatunek : Troodon  formosus

Datowanie i występowanie :

USA- Montana / Kanada – Alberta formacje : Judith River, Oldman, Dinosaur Park, Two Medicine ok. 77,5 – 74,5 mln lat temu ( późna kreda – kampan ).

Nazwa :

Nazwa rodzajowa Troodon oznacza ” kaleczący ząb ” i odnosi się do kształtu zębów, natomiast epitet gatunkowy tłumaczyć można jako ” piękny/urodziwy ”.

Charakterystyka :

Dorosły osobnik Troodona osiągał 2,4 –2,6 metra długości ciała, masę w przedziale 35-57 kilogramów i ok. 1.2 metra wysokości. Wspomnieć tu trzeba, iż na terenach Alaski odnaleziono ząb, który przypisuje się do rodzaju Troodon i bazując na informacjach zawartych w pracy Fiorill i Tykoskiego (2014 ) można zakładać, że ich właściciel osiągał długość nawet ok. 4,5 m. Należy jednak pamiętać, że materiał ten może reprezentować nowy, nieopisany na razie gatunek lub rodzaj troodontyda.

Na podstawie znaleziska z Alaski w postaci zęba Troodonom zamieszkującym ów teren przypisuje się nawet dwukrotnie większą długość ciała niż tym występującym na terenach Montany i Kanady.

Historia odkrycia opartego na zębie :

• Kiedy po raz pierwszy odkryto Troodona znany był on tylko z pojedynczego zęba i choć dziś nadanie nazwy jakiemukolwiek nowemu gatunkowi z perspektywy fragmatycznego uzębienia może wydawać się absurdalne to jednak była to praktyka stosowana w XIX wieku, a bynajmniej w przypadku Troodona, gdyż jego ząb różnił się od większości innych.

• Podczas jego opisu wyłoniły się jednak dwa problematyczne zagadnienia wynikające z jego budowy : pierwszym był ten, iż ów ząb był zakrzywiony jak u mięsożerców lecz posiadał widoczne pikowania, które w budowie przypominały zęby typowe dla roślinożerców. Oraz drugi, że Troodon nie był wówczas znany z jakichkolwiek innych szczątek co stawiało go w martwym punkcie, ponieważ nie można było go sklasyfikować jako rodzaju dinozaura a w rzeczywistości nie wiadomo tak do końca było czy w ogóle był dinozaurem.

Wizja wyglądu samca Troodona przedstawiona w filmie przyrodniczo – dokumentalnym ” Marsz dinozaurów ” ( 2011 ).

Problem dotyczący klasyfikacji :

• Po nadaniu Troodonowi nazwy w 1856 roku przez Josepha Leidy został on określony jako przedstawiciel jaszczurek, dopiero w 1905 roku został sklasyfikowany jako dinozaur i przydzielony do Megalosauridae grupy dinozaurów mięsożernych, które w tamtym czasie nie miały określonego rodzaju i pozycji. W 1924 roku Troodon stał się Pachycephalosaurusem rodzajem roślinożernego dinozaura znanego z potężnego kostnego sklepienia czaszki, grupowania tego dokonano na podstawie podobieństwa między ich zębami szczególnie w kwestii pikowania. W ówczesnym czasie jako Troodon zgrupowane wszystkie znane Pachycephalosauria, które zostały sklasyfikowane jako Troodontidae.

• W 1945 roku Troodon został usunięty z grupy ponieważ badania dowiodły, że jego zęby służyły do ” mięsożernych celów ” co prowadziło do tego, iż wcześniejsza grupa nie mogła dzierżyć nazwy po dinozaurze, który nie był już jej częścią została, więc ” przechrzczona ” na Pachycephalosauria. W gruncie rzeczy jak się później okazało materiał skalny Troodona istniał, lecz był sklasyfikowany pod inna nazwą – Stenonychosaurus, którego fragmatyczny materiał został odnaleziony w 1932 roku.

Niektórzy przedstawiciele Pachycephalosauria, infrarządu dwunożnych, roślinożernych dinozaurów ptasiomiednicznych z podrzędu marginocefali.

• Dopiero odkrycia dokonane w XX wieku pozwoliły na uznanie Stenonychosaurusa jako synonimu Troodona w 1987 roku kiedy to dr. Philip Currie prowadził badania nad materiałem obu. Nie tylko Stenonychosaurus stał się młodszym synonimem Troodona ale tak że Polydontosaurus i Pectinodon.

• Wkrótce  po tym przekwalifikowaniu wile osób z kręgu naukowego kwestionowało czy właściwym było uznanie tych wszystkich wymienionych jako gatunek Troodona. Wątpliwości te wynikały z powodu oddzielenia ich od siebie dystansem geograficznym i kilkoma milionami lat, mając to na uwadze poddano badaniom wszystkie możliwe skamieniałości aby zweryfikować ile gatunków przypisano do Troodontidae.

• Problem polegał na tym, że wszystkie znaleziska porównywane były z holotypem znanym tylko z pojedynczego zęba, tak więc jedyną możliwą drogą do uznania Troodona jako ważnego ” imienia ” a nie nomen dubium było stworzenie wzoru neotypu, w tym przypadku bardziej kompletny materiał stanowił normę gatunku dzięki czemu można było je porównać do przyszłego materiału w celu identyfikacji.

dr. Philip John Currie.

Cechy przystosowawcze :

• Pomimo niewielkich rozmiarów Troodon był największym przedstawicielem grupy cechującym się dużymi wysuniętymi ku przodowi oczyma zapewniającymi mu wizję stereoskopową oraz dobra percepcję głębokości, po za tym były doskonale przystosowane do widzenia w ciemności ze względu na ich duży rozmiar.

• Jego unikatowe w budowie zęby o kształcie, który został wspomniany w wcześniejszej fazie artykułu nie pozwalały na łatwość w ustaleniu jednoznacznej diety, jednak Troodon mimo wszystko miał mięsożernych przodków co pozawalało twierdzić, że również takowym był ( wygięte do tyłu pyska zęby były cechą wspólną jego prekursorów i służyły do przytrzymywania raczej niedużo gabarytowych łupów by uniemożliwić im ucieczkę).

• I choć budową jednak przypominały bardziej te podobne do dinozaurów wyspecjalizowanych w miękkim pokarmie roślinnym, to wysunięto hipotezy, iż być może w przypadku Troodona ich forma była rodzajem eksperymentu ewolucyjnego, gdzie włączał on do swojej diety część pokarmu roślinnego. Jeden fakt jest jednak na pewno wiadomy, że były one całkowicie bezużyteczne wobec twardego materiału pokarmowego jak kości czy gałęzie, więc Troodon musiał skupiać się na miękkich ” produktach żywnościowych ”.

Kształt i wygląd zęba Troodona.

• Inną cechą wyróżniającą go na tle innych dinozaurów była obecność przeciwstawnego palca, nie wiadomo jednak jak bardzo Troodon udoskonalił adaptacyjne ten ”palec ” ale sam fakt, że go rozwinął sugeruje przynajmniej jeden dobry powód dla którego to nastąpiło, prawdopodobnie zapewniał on łapą pewną  chwytność , która pozwalała na manipulację pokarmem. Miałem okazję również w przeszłości przeczytać ( choć zaznaczam że jest to teoria dość abstrakcyjna ) , iż niektóre z  sugestii wskazywały nawet  na to, że potrafił on manipulować przedmiotami w stylu gałązek w celu wydobywania larw niczym niektórzy współcześni przedstawiciele naczelnych.

Kończyny przednie Troodona.

• Uszy Troodona posiadały zaawansowaną budowę przystosowaną do odbierania dźwięków o niskiej częstotliwości ( jeden z otworów uszu był położony wyżej od drugiego ) cecha ta występuje u współczesnych sów i lisów pozwalając na dokładną lokalizację dźwięków.

• Wymieniając cechy adaptacyjne nie sposób choćby pokrótce nie wspomnieć o sierpowatym pazurze na drugim palcu stopy Troodona, który choć nie był tak wielki jak w przypadku większości dromeozaurydów to jednak doskonale spełniał swoją rolę w przypadku przytrzymywania i uśmiercania mniejszej zwierzyny.

• Pysk Troodona oglądany z góry miał kształt odwróconej paraboli co jest cechą jaka jest często widoczna u roślinożernych jaszczurek, należy tu jednak podkreślić, iż mięsożerca taki jak T.rex również posiada taki kształt pyska, który pozwalał mu na większy obszar ugryzienia.

• Podczas gdy stare wizualizacje przedstawiają Troodona jako dinozaura z ” nagą ” skórą to w większości nowoczesnych rekonstrukcji/wizualizacji nakłada się na jego ciało warstwę piór, co może być uzasadnione tym, że inni przedstawiciele Troodontidae je posiadały. Hipotezę tę wzmacnia fakt , że Troodony występujące na terenach Alaski  mogły wykształcić upierzenie w celu izolacyjnym przed mniej korzystnymi warunkami klimatycznymi miejsca w jakim przyszło im egzystować.

Nastoletni okaz Troodona z terenu Alaski .

Reprodukcja i gniazdowanie :

• Odkrycie skamieniałych gniazd w formacji Two Medicine ujawniło bardzo interesujące spojrzenie na to jak Troodony sprawowały opiekę nad gniazdami i jajkami wewnątrz nich.

• Same gniazda miały owalny kształt o średnicy metra i zbudowane były z osadu bez żadnego innego materiału w konstrukcji.

• Przebadane gniazda wykazywały dowody, że w lęgu znajdowało się od 16 do 24 jaj. Same jaja, które miały wydłużony kształt a ich ostrzejsze końce były ułożone pod takim katem aby by być zagłębione w osadzie.

• Prawdopodobnie nie możliwym było aby samica Troodona składała jednorazowo wszystkie jaja. Wysiadywanie ich natomiast nie zaczęło się dopóki wszystkie jaja nie zostały złożone i ułożone tak aby wszystkie pisklęta się w nich rozwijające miały równe szanse w rozwoju i by wylęg nastąpił w jednakowym czasie.

• Różne gniazda wykazywały różne fazy inkubacji a w niektórych z nich znajdowano szczątki dorosłych Troodonów , gdzie analiza wykazała , że były to samce w oparciu o fakt, że nie miały takich samych wzorców resorpcji kości jak u samicy w czasie owulacji. To wniosło pogląd, iż samce miały aktywny udział w budowie jak i opiece nad gniazdem co można zauważyć również u współczesnych ptaków.

Skamieniały okaz gniazda Troodona.

Intelekt :

• Troodon uważany jest za jednego z najinteligentniejszych dinozaurów a teza ta opiera się na stosunku masy mózgu względem masy ciała ( współczynnikiem encefalizacji – EQ ). Choć może się wydawać biorąc pod uwagę relatywny rozmiar Troodona, że system EQ jest dość  złożony to działa on jednak na dość podstawowych zasadach , gdzie komórki nerwowe które tworzące mózg są takie same niezależnie od rodzaju zwierzęcia.

• Oznaczało by to, że większy mózg składał  by się z większej liczby komórek , a więcej komórek to więcej potencjalnej ” mocy ” dla mózgu, więc co za tym idzie ogólny intelekt takiego zwierzęcia powinien być wysoki . Problem jednak tkwi w tym, iż nie bierze się w nim pod uwagę tkanek nerwowych mózgu odpowiedzialnych za różne obszary ( wizja , słuch , powonienie, pamięć itp. ) w praktyce oznacza to, że np. dwa różne dinozaury o podobnym rozmiarowo i masowo mózgu nie musiały być na tym samym poziomie intelektualnym jeden mógł górować nad drugim jeżeli obszary nerwowe jego mózgu miały w budowie więcej tkanek odpowiedzialnych choćby za pamięć i ” rozwiązywanie potencjalnych problemów”.

•  Wracając do tematu intelektu Troodona to interpretacja i rekonstrukcja jego mózgu były jednymi z kluczowych w dziedzinie nauki. współczynnik EQ Troodona wynosi 5,8 -6  co jest niezwykle satysfakcjonujące ( dla porównania EQ człowieka 74 -7,8 ) jeżeli porównać by go z innymi drapieżnikami których EQ oscyluje w granicy 2 nie wspominając już o dinozaurach roślinożernych z wynikiem szacunkowym bliskim 1. Innymi dinozaurami mogącymi konkurować z Troodonem pod tym względem jest Velociraptor z wynikiem określanym pomiędzy 5 -5,2 oraz Bambiraptor, którego skala wprawia w osłupienie 12,5 – 13,8 należy tu jednak podkreślić, iż jest to wartość przypisana osobnikowi młodocianemu , gdzie w miarę dalszego rozwoju wynik ten spadał jednak i tak pozostawiając go w ścisłej czołówce ” prehistorycznych intelektualistów ”.

• Badania tomografii komputerowej ujawniły, że mózg Troodona zaczynał się już mocno fałdować już we wczesnych etapach życia co jest radykalnie odmienne niż u innych dinozaurów oznacza to, że jego mózg rozwijał się ” specjalną linią ” w drodze ewolucji.

Dinozauromorf :

• Idea dinozaurów z coraz większą inteligencją i kończynami przednimi spowodowała, że wile osób zastanawiało się do jakich zmian ewolucyjnych doszło by u Troodona gdyby miejsca nie miało jego wyginięcie. W 1982 roku Dale Russell wprowadził te koncepcję w życie przedstawiając model humanoidalnego dinozaura na bazie Troodona w podobnej pozycji co człowiek. Proporcje ciała były zbliżone do ludzkich ale oczy wciąż były duże, sam dinozauromorf postrzegany był już nie jako jajorodny lecz żyworodny, karmiący potomstwo przetrawionym a następnie zwracanym pokarmem.

• Większość jednak krytykowała wizje Russella uważając ją za całkowicie abstrakcyjną z powodu zbyt humanoidalnego wyglądu, gdyż jak stwierdzono jeżeli nie doszło by do wymierania kredowego prawdopodobnie potomkowie ewolucyjni Troodona zachowali by bardziej klasyczną formę ciała typowa dla theropodów.

Budowa anatomiczna Troodona i dinozauromorfa.

Podobne artykuły

• 

  ‘’Cudzych chwalimy swego nie znamy sami nie wiemy co posiadamy’’

• 

  ”Intelektualiści” ?

• 

  ‘’Hospodar wyspy Hateg’’