Prehistoryczny kraken: Morskie głębiny w czasach dinozaurów były ” domem ” dla rozmaitych podwodnych istot zarówno pod względem wielkości jak i kształtów, jednak żaden z nich nie mógł się równać z Shastasaurusem największym przedstawicielem ichtiozaurów jak i zwierzęciem morskim żyjącym w czasach prehistorycznych.

Szkic przedstawiający potencjalny wygląd Shastasaurus sikanniensis za życia.

Systematyka:

Domena: eukarionty – Królestwo: zwierzęta – Typ: strunowce – Podtyp: kręgowce
Gromada: zauropsydy – Podgromada: diapsydy – Nadrząd: Ichthyopterygia
Rząd: Ichtiozaury – Rodzina: Shastasauridae – Rodzaj: Shastasaurus
Gatunki: Shastasaurus sikanniensis / liangae / pacificus

Czas i miejsce występowania: Stany Zjednoczone – Kalifornia (Mount Shasta), Kanada, Kolumbia Brytyjska (formacja Pardonet) , Chiny prowincja Kuejczou ok. 210 do 208,5 mln lat temu późny Trias (Noryk).

Znaczenie nazwy: Nazwa rodzajowa Shastasaurus ma związek z miejscem znalezisk materiału kopalnego i w wolnym tłumaczeniu oznacza ” Jaszczura z Shasta ”. Nazwa została nadana w 1985 roku przez Merriam.

Szacunki masy i długości: W pełni dorosły przedstawiciel Shastasaurus sikanniensis osiągał 21 metrów długości, masę minimalną określa się na ok. 50000 natomiast maksymalną na 75000 kilogramów (Sander i współpracownicy 2011). Największy znany przedstawiciel Shastasaurus liangae (YIGMR SPCV03109) mierzy 8,3 metra, natomiast Shastasaurus pacificus określany jest na maksymalnie 10 metrów (przeważnie 7 metrów) i masę ok.7000 kilogramów ( Zittel & Eastman 1932).

Porównanie wielkości Shastasaurus sikanniensis względem innych prehistorycznych mieszkańców mórz.

Pierwsze skamieniałości Shastasaurus odkryto w 1920 roku w Newadzie. Gatunek typowy rodzaju Shastasaurus, S. pacificus, został opisany w 1895 roku przez Merriama w oparciu o pięć kręgów, fragmenty żeber i kości łonowe odkryte w Kalifornii. Siedem lat później Merriam opisał kolejne pięć gatunków, jednak później zsynonimizowano je z S. pacificus lub przeniesiono do nowych rodzajów. W 2009 roku Shang i Li przenieśli do rodzaju Shastasaurus gatunek Guizhouichthyosaurus tangae, jednak analiza filogenetyczna przeprowadzona przez Sandera i współpracowników wskazuje, że gatunek ten należy do bardziej zaawansowanego kładu Parvipelvia. Na podstawie tej analizy Sander i in. do Shastasaurus włączyli dwa inne gatunki: S. liangae z Chin – początkowo umieszczony w osobnym rodzaju Guanlingsaurus – oraz S. sikanniensis z Kolumbii Brytyjskiej, początkowo opisany jako drugi gatunek z rodzaju Shonisaurus. Natomiast analiza przeprowadzona przez Ji i współpracowników (2013) wykazała bliższe pokrewieństwo S. sikanniensis i S. liangae z Shonisaurus popularis niż z Shastasaurus pacificus; w związku z tym autorzy pozostawili gatunek S. sikanniensis w rodzaju Shonisaurus, zaś S. liangae – w rodzaju Guanlingsaurus. Niektórzy autorzy uznawali gatunek typowy S. pacificus, a tym samym cały rodzaj, za nomen dubium, jednak odkrycie nowych skamieniałości potwierdziło ważność tego gatunku.

Analiza kładystyczna autorstwa Sandera i współpracowników (2011).

Shastasaurus został zewidencjonowany w 2011 roku, gdzie wymagane było ponowne zrewidowanie zbioru ichtiozaurów (rząd gadów morskich) z British Columbia, które w 2004 roku zostały opisane jako gatunki Shonisaurus. Badania wykazały, że choć są one podobne, to pozostałości dopasowaniem bardziej odpowiadają rodzajowi Shastasaurus, szczątki zostały więc, ” przeniesione ” z Shonisaurus i przyporządkowane tak by łącznie utworzyć trzy nowe gatunki Shastasaurus. To nieporozumienie nie jest zaskakujące zważywszy na fakt, iż oba ichtiozaury uważane są za bardzo podobne do siebie nie tylko w formie ciała, ale i w zachowaniu pod względem drapieżnictwa. Chociaż materiał odnoszący się do S.sikanniensis pozwolił na ustalenie maksymalnego rozmiaru tego rodzaju, to mimo wszystko nadal odnosi się on do drugiego gatunku S. liangae nazwanego w 2000 roku, który umożliwił znacznie bardziej precyzyjne odwzorowanie pod względem rekonstrukcji zwierzęcia. Typowe gatunki Shastasaurus znane były tylko z fragmatycznych szczątków, a później zostały przypisywane im dodatkowe skamieniałości. Bardziej kompletny materiał S.liangae ujawnił jednak, że Shastasaurus to krótko pyski ichtiozaur co skutkowało tym, iż w późniejszym czasie znaleziska ichtiozaurów długopyskich, które były związane z gatunkami typu zostawały umieszczane lub przenoszone do innych niewłaściwych rodzajów.

Dziś pozostałości Shastasaurus są ” zwykle ” związane z liniami północnego wybrzeża Oceanu Spokojnego (należy jednak pamiętać, że dzisiejsze kontynenty triasowe wciąż były bardzo blisko siebie otoczone jednym dużym oceanem). Podczas, gdy Pacyfik objąłby większość tej linii brzegowej, stopniowo rozpadające się masy lądowe wytworzyły nowe morza i niektórzy paleontolodzy uważają, że Shastasaurus również mógł ” obejmować ” te nowe tereny, Shastasaurus ma bowiem również dwa wątpliwe gatunki związane z rodzajem mianowicie S.carinthiacus z Austrii i S. neubigi z Niemiec. Europa środkowa w czasie triasu była bardziej podobna do łańcucha Islandii otoczonego płytkimi morzami, gdzie nie występowały okazy Shastasaurus ze względu na różnice środowiska głębinowego w którym uważa się, że wcześniej wymieniony polował. Szczątki znajdowane w tych okolicach nie należą prawdopodobnie do Shastasaurus lecz mogą one reprezentować podobny rodzaj ichtiozaura, lecz jeżeli alternatywnie przyjąć by przynależność do tego samego rodzaju mogą one ujawniać, że Shastasaurus był albo bardziej” elastycznym ” łowcą lub był okazem bardziej migracyjnym (co mogło być związane z zmierzaniem do obszarów porodowych lub przechodzącym na nowe żerowiska).

Shastasaurus liangae podczas polowania.

Shastasaurus był okazem, którym obecnie nazywa się prymitywnym, powodem tego jest brak występowania płetwy grzbietowej, która jest obecna u zaawansowanych przedstawicieli ichtiozaurów. Brak kości płetwy grzbietowej nie oznacza jednak, iż nie jest ona w ogóle obecna, mogła ona istnieć w postaci miękkiej tkanki takiej jak chrząstka, jednak bez dodatkowych dowodów należy jednak uznać szersze założenie, że Shastasaurus jednak był pozbawiony płetwy grzbietowej. Płetwa ogonowa Shastasaurus nie była tak dobrze uformowana jak w przypadku późniejszych ichtiozaurów (dolny płat płetwy był bardziej rozwinięty niż górny) To sugerowało by, że Shastasaurus był zwierzęciem które poruszało się ze stałą prędkością i nie było zdolne do aktywnej pogoni za zdobyczą. Wczesne rekonstrukcje przedstawiają ichtiozaury z dużymi zaokrąglonymi ciałami, podczas gdy współczesne sugerują zasadniczo ” cieńsze ” formy niż te klasyczne, gdzie żebra są proporcjonalne do długości ciała. Odległość pomiędzy płetwami przednimi a tylnymi wynosi ok.7 metrów, gdzie żebra mają ok. 2 metrów wysokości co czyni z profil Shastasaurus bardziej podobny do torpedy, co naturalnie wspomagało pływanie sprawiając, że zwierzę ” doświadczało ” mniejszego oporu tak, iż nie musiało zużywać ono dużych pokładów energii na pływanie co było szczególnie ważne biorąc pod uwagę niedorozwój płetwy ogonowej. Skamieniałe okazy S.liangae z Chin pozwoliły na pierwsze dokładniejsze rekonstrukcje i analizy Shastasaurus zwłaszcza czaszki, która stanowiła ok. 8 procent długości ciała ukazując, że były to zwierzęta krótkopyskie (zredukowana długość szczęki, kość nosowa która zwykle znajdowała się w połowie długości czaszki w tym przypadku znajdowała się na samym końcu szczęki).

Shastasaurus sikanniensis.

Dodanie nowego materiału kopalnego w celu stworzenia gatunku S.sikanniensis uczyniło z Shastasaurus największym obecnie znanym gadem morskim o długości 21 metrów, czyniąc go znacznie większym niż inne prehistoryczne drapieżniki takie jakby chociaż Tylosaurus, Elasmosaurus czy Kronosaurus. Uważa się, że Shastasaurus urósł do tak dużych rozmiarów by móc mieć możliwość głębszego nurkowania a co za tym idzie większej wytrzymałości na zmiany ciśnienia oraz w celu przyjmowania większej ilości powietrza co w rezultacie pozwalało na dłuższe pozostawanie pod powierzchnią wody niż inne mniejsze ichtiozaury. Shastasaurus ma jedną z najbardziej wyspecjalizowanych ” szczęk ”z wszystkich znanych ichtiozaurów, ponieważ szczęki są krótkie praktycznie bezzębne lub całkowicie pozbawione uzębienia. Ta bezzębna adaptacja jest również zauważalna u podobnego Shonisaurus chociaż ten ichtiozaur miał stosunkowo dłuższe szczęki. Krótki pysk zaintrygował wielu badaczy. analiza czaszek zwłaszcza przywiązań do mięśni otwierających szczęki dała początek teorii zaproponowanej przez M.P.Sander,X.Chen,L.Cheng oraz X.Wang (2011) o zasysaniu wody oraz filtrowaniu bezpośrednio z niej pokarmu przez Shastasaurus.

Podobnie jak niektóre ryby Shastasaurus otwierając szeroko pysk tworzyłby punkt, w którym przestrzeń, w której woda w ustach została by zredukowana do tak niskiego ciśnienia, że stworzyła by swoistego rodzaju próżnię w pysku, woda znajdująca się bezpośrednio przed ” jamą ustną ” jak również cokolwiek w niej zawarte (np. kalmary) zostały by wessane do tej próżni, gdy ciśnienie wewnątrz zostało by wyrównane. Dalsze dowody na ta strategie karmienia pochodzi od dużych kości gnykowych, które mogły umożliwiać szybkie poruszanie językiem w różnych kierunkach co dodatkowo zwiększało efekt próżni. Same szczeki również wspierają wcześniej wspomniana teorię, ponieważ będąc krótsze stawiały znacznie mniejszy opór podczas poruszanie się pod wodą niż dłuższe, co dodatkowo zwiększało prędkość z jaką Shastasaurus mógł ja otwierać co z kolei zwiększało efekt podciśnienia wewnątrz ”ust ”. Jeżeli ta proponowana metoda karmienia jest prawidłowa to jest ona przykładem wykorzystania inżynierii odwrotnej wykorzystanej w naturze. Wynika to z faktu, że kałamarnice do ucieczki przed drapieżnikiem napędza swoje ciało poprzez wytryskiwanie strumienia wody, a Shastasaurus opierając swoją strategie polowania na wykorzystaniu hydrodynamiki wodnej w próżni niwelował sposób ucieczki kałamarnicy co sprawiało, że były one dla niego wyjątkowo łatwym łupem.

Materiał kopalny Shastasaurus sikanniensis – Royal Tyrrell Museum.

Podobne artykuły

• 

  ‘’Cudzych chwalimy swego nie znamy sami nie wiemy co posiadamy’’

• 

  ”Intelektualiści” ?

• 

  ‘’Hospodar wyspy Hateg’’