#008 Cel Życia i Taktyki

Nie wiem czy czytając poprzedni wpis zauważyliście, że ewolucyjne doskonalenie na dwóch kierunkach otworzyło nam możliwość zrozumienia jak samoistnie mogło dojść do powstania życia z cząstek chemicznych. Już nie musimy się koncentrować na tym, że życie wystartowało od jakiegoś pojedynczego, acz skomplikowanego obiektu i dalej poszło już drogą specjacji. Ten pierwszy dość skomplikowany obiekt mógł przecież powstać w wyniku integracji pewnych cząstek. Ale szczegółowo omówimy sobie ten temat dopiero w jakimś kolejnym wpisie.

Dziś za cel stawiamy sobie Cel Życia i Taktyki.

Celem każdego obiektu żywego, jak zauważył Darwin, jest walka o byt. Zarówno „walka”, jak i „byt” mają nieco szersze znaczenie niż to, które się powszechnie przyjmuje. Darwin rozumiał „walkę o byt” następująco: Muszę zaznaczyć tutaj, że używam wyrażenia „walka o byt” w obszernym i przenośnym znaczeniu, rozumiejąc przez nie stosunek zależności jednych istot od drugich, a także (co daleko ważniejsze) nie tylko życie osobników, ale i pomyślne widoki na pozostawienie po sobie potomstwa [Darwin, Karol: „O powstawaniu Gatunków drogą doboru naturalnego, czyli o utrzymywaniu się doskonalszych ras w walce o byt”, str. 67].

Zatem przetrwanie i rozmnożenie się stanowią cel obiektu żywego! Każdego obiektu żywego – nawet tego, który nie myśli!

Tak więc strategię obiektów żywych, której nadamy definiendum strategia życia, można zawrzeć w jednym zdaniu: Rób wszystko, co w twojej mocy, by przeżyć i pozostawić po sobie potomstwo (lub w wersji bardziej pierwotnej – przyswajaj aż do podziału).

Słowo „walka”, jak zauważył sam Darwin, to daleko idące uproszczenie „stosunku zależności jednych istot od drugich”. Nie chodzi wyłącznie o działania związane z ciągłym konfliktem i fizycznym unicestwianiem się nawzajem, lecz o wszystkie elementy ze zbioru działań, które są zgodne z postulatem: „Rób wszystko, co w twojej mocy”. W tym arsenale środków prócz walki znajdują się również i takie metody, jak sojusz, zdrada, pomoc i współpraca (symbioza).

Przy okazji zwróćmy uwagę na fakt, że dwie składowe strategii życia – „przeżyj” i „pozostaw po sobie potomstwo” – stanowią parę czynników przeciwstawnych. Jeśli za bardzo skoncentruję się na sobie, to nie wydam potomstwa zdolnego do dalszego życia, jeśli za bardzo skoncentruję się na wychowywaniu potomstwa, to moje szanse na przeżycie ulegną zmniejszeniu. W związku z tym strategia służąca równoczesnej realizacji obu tych składowych musi stanowić złoty środek: trochę zadbać o siebie, a trochę o dzieci, ewentualnie również trochę i o tych, którzy pomagają mnie lub moim dzieciom.

Skoro znamy już cel, przejdźmy teraz do taktyk.

Zastanówmy się nad pierwsza składową celu życia absorbcją. Żeby żyć obiekt żywy musi przyswajać, absorbować, pochłaniać itp. zasoby zewnętrzne, których mu potrzeba. Dla żuka gnojarza, tymi potrzebnymi zasobami będą odchody sarny, a dla sarny trawa. Wirusy też potrzebują zasobów zewnętrznych i ludzie też.

Model obiektu żywego. Czarne koło przedstawia
obiekt, szare – jego strefę przyciągania.

Niech czarne kółko przestawia obiekt żywy. Tym obiektem żywym może być cząstka chemiczna, małpa i każdy inny obiekt. Tak na marginesie, to umiejętność dokonywania tego typu uogólnień nazywa się umiejętnością abstrakcyjnego myślenia. Szara otoczka wokół naszego obiektu żywego przedstawia jego strefę przyciągania. Gdy tylko pożądany zasób, na przykład cząstka chemiczna lub banan, znajdzie się w tej strefie to zostanie on przez ten obiekt wchłonięty. W przypadku cząstki chemicznej odbędzie się to z powodu powinowactwa chemicznego, a w przypadku małpy, bo chwyci ona banana ręką i go zje.

Rozważmy teraz zbiór takich elementów. Zauważmy, że to jak one są ułożone w przestrzeni może zwiększyć lub zmniejszyć ich wspólną strefę przyciągania. Znaczy to, że powierzchnia wspólnego obszaru przyciągania zależy od wzajemnego rozmieszczenia tych elementów.

Strefa przyciągania zależy od rozmieszczenia elementów.
Obiekt №1 ma mniejszy obszar przyciągania niż obiekt №2.

Macedońska falanga, drużyna hokejowa, materiały budowlane ułożone i zespolone w budynek to przykłady systemów z ułożonych przestrzennie elementów. Ułożenie sprawia, że system nabywa nowych cech, których nie maja pojedyncze elementy. Zjawisko to nazywa się emergencją. Zwarty szyk Macedończyków sprawiał, że wzrastały zarówno ich możliwości ataku jak i obrony. Ułożenie cegieł tworzy dom – ochronę przed warunkami zewnętrznymi.

Złożona z 256 ludzi falanga macedońska w szyku zwartym.

Słowo taktyka pochodzi od greckich słów tássein, táttein znaczących układać, porządkować, ustawiać w szyku. Takie, a nie inne ustawienie żołnierzy sprawiało, że ich zdolność bojowa jako grupy była zdecydowanie większa od zdolności bojowej takiej samej liczebnie grupy, ale żołnierzy walczących na własna rękę i nie współpracujących ze sobą.

To samo dotyczy biologii na poziomie molekularnym. Białko to łańcuch złożony z aminokwasów. Jest tylko 22 rodzajów aminokwasów, które tworzą białka ziemskich obiektów żywych. Właściwości białek zależą od długości łańcucha aminokwasów (tzn. od ich liczby) oraz od ich sekwencji, czyli tego w jakiej kolejności są one ułożone.

Pielenie ogródka jest świetnym doświadczeniem unaoczniającym, czym w swej istocie one są. Wyrywając chwasty, można dostrzec różnorodność sposobów (taktyk właśnie) wykorzystywanych przez rośliny do pobierania zasobów zewnętrznych.

Jednym z takich sposobów jest budowa rośliny, czyli kształt jej elementów, w tym np. korzonków, i ich wzajemne rozmieszczenie przestrzenne. Są zatem rośliny wysokie, niskie, rozłożyste, pnące się, mocno ukorzenione itd.

Siłą falangi Macedońska oprócz tego, że była ustawiona w szyku czyli miała strukturę, były też pewne charakterystyczne zachowania. Żołnierze stojący w dalszych rzędach trzymali swe kopie uniesione do góry. Gdy w ich kierunku leciały strzały lub oszczepy przeciwnika to machali oni tymi kopiami w celu osłabienia ich impetu.

Czy budowę organizmu można zaliczyć do elementów strategii? Na pierwszy rzut oka nie, bo nie jest ona związana z ruchem, jednakże cały czas należy pamiętać, że mamy do czynienia z procesem osiągania celu. Czasem, by go osiągnąć, wcale nie trzeba się ruszać lub przemieszczać – w zupełności wystarcza odpowiednia budowa ciała (rozmieszczenie elementów) lub właściwe umiejscowienie się (bycie we właściwym miejscu). To jest bardzo ważny moment w naszych rozważaniach, od teraz bowiem do elementów strategii, a więc do taktyk, będziemy zaliczali budowę anatomiczną, którą możemy uogólnić do pojęcia taktyki struktury. Natomiast wszystkie elementy strategii, które opierają się na zachowaniach obiektów, będziemy dla odróżnienia nazywać taktykami zachowań.

Dość długi zrobił nam się ten wpis, ale wymagało tego wprowadzenie i dokładne omówienie tych dwóch nowych pojęć.

Jeśli uświadomimy sobie, że to jak jesteśmy zbudowani jest niczym innym jak taktyką struktury, a to jak się zachowujemy taktyką zachowań – bardzo pomoże nam to w zrozumieniu życia. Życie bowiem to nie tylko walka o zasoby, lecz gra o nie. Pojęcie gra zawiera walkę, przy czym mieści się w nim również współpraca, zdrada i braterstwo.