Witajcie drodzy czytelnicy w nowym cyklu artykułów pod tytułem „Prehistoryczne monstra”. Jako że jestem pasjonatem wymarłych zwierząt, mój blog będzie również poruszał tą tematykę. W cyklu tym przedstawię wymarłe gatunki drapieżnych zwierząt, które są nam mniej znane, ale z pewnością nie mniej interesujące. Jako że powstało już kilka blogów których tematem przewodnim są dinozaury, postaram się przedstawić zwierzęta należące do innych gromad oraz rzędów.

Na pierwszy ogień, idzie olbrzymi gatunek płaza – zaliczany do rzędu temonspondyli kulazuch.

Koolasuchus cleelandi

Systematyka

Królestwo: zwierzęta

Typ: strunowce

Podtyp: kręgowce

Gromada: płazy

Podgromada: labiryntodonty

Rząd: temonspondyle

Podrząd: limnarchia

Nadrodzina: brachyopoidea

Rodzina: chigutisauridae

Rodzaj: kulazuch

Gatunek: koolasuchus cleelandi

Pochodzenie, ewolucja

Temonspondyle to rząd płazów wliczanych do podgromady labiryntodontów. Pojawiły się w erze karbonu około 330 mln lat temu. Gorący i wilgotny klimat sprzyjał rozwojowi płazów do tego stopnia, że stały się one dominującymi drapieżnikami tego okresu.

Pod koniec karbonu oraz we wczesnym permie kilka grup tych zwierząt wykształciło wcięcia uszne, mieszczące błonę bębenkową. Dzięki temu przystosowaniu płazy te zasiedliły także ląd, jak żyjący około 290 mln lat temu dendrerepton. Ponadto wykształciła się wysoka, wąska czaszka w której oczy były umieszczone po bokach głowy, mocniejszy stał się kręgosłup i klatka piersiowa oraz kończyny.

Przedstawiciel wodno- lądowych temonspondyli- Eryops megacephalus z okresu permu.

Cechy te charakterystyczne były dla takich gatunków jak cacops i eryops. Gatunki wodne z kolei wykształciły długie pyski i liczne zęby oraz urosły do monstrualnych rozmiarów jak prionosuchus.

Pod koniec permu  masowe wymieranie gatunków spowodowane zwiększoną aktywnością wulkaniczną pochłonęło odpowiednio 90% gatunków morskich i 70% lądowych, znikły wtedy niemal wszystkie lądowe i wodno-lądowe temonspondyle.

Prionosuchus to prawdopodobnie największy płaz w dziejach ziemi. Mierzył 9 m długości, i polował glównie na ryby.

W triasie te które przetrwały, zmieniły swoja budowę do typowo wodnych warunków. Ciało uległo wydłużeniu, a kończyny silnej redukcji. Czaszka stała się spłaszczona i szeroka, a oczy powędrowały na górę. Ponownie pojawiły się duże gatunki jak mastodonsaurus czy metoposaurus, jednakże teraz musiały one konkurować o nisze z fitozaurami. Ponadto na lądzie około 220 mln lat temu pojawili się pierwsi przodkowie krokodyli, które coraz bardziej zaczęły ewoluować do wodnego trybu życia.

200 mln lat temu miało miejsce wymieranie triasowe, które unicestwiło znaczną większość temonspondyli. Przetrwały tylko dwie rodziny zamieszkujące Gondwanę w tym Chigutisauridae do której należy kulazuch.

Odkrycie

Pierwsze skamieniałości tego wymarłego płaza odkryto w 1978 roku, w rejonie San Remo w stanie Wiktoria, na terytorium Australii.  Znaleziona została wówczas szczęka. Na kolejne kości natrafiono w roku 1989 w pobliżu Rowell’s Beach, tym razem były to fragmenty czaszki. Całość znaleziska uzupełniły fragmenty kręgów, żeber oraz cześć pasa piersiowego.

Fragmenty szczęki kulazucha.

Nowo odkryty gatunek płaza, zyskał nazwę od nazwiska jego odkrywcy Leslie Kool’a. Na podstawie budowy ciała, nowy gatunek został zakwalifikowany do rodziny chigutisauridae, do której należał min. wczesno-jurajski siderops. Szczegółowe analizy wykazały wiele podobieństw w budowie obu gatunków.

Odkrycie płaza z grupy temonspondyli w osadach pochodzących z okresu kredy, wywołało niemałą sensację gdyż większość środowiska naukowego była przekonana że zwierzęta te wymarły z końcem triasu.

Środowisko życia

Odkryte skamieniałości są datowane na 115-100 mln lat temu i przypadają na wczesną kredę. Podczas tego okresu Antarktyda oraz Australia które stanowiły pozostałość Gondwany, były wówczas połączone, a większa ich część znajdowała się w kręgu polarnym. Płynące z równika ciepłe prądy morskie sprawiły, że klimat tego obszaru był znacznie cieplejszy od obecnego. Określa się go jako umiarkowany z porami roku, w tym monsunową.

Taka charakterystyka sprawiała, że flora była niezwykle urozmaicona. Składały się na nią paprotniki, sagowce oraz drzewa miłorzębowe. Fauna zaś była zdominowana przez dinozaury takie jak iguanodon- Muttaburrasaurus, niezidentyfikowanego teropoda spokrewnionego z allozaurami, ornitomima Timimus, protoceratopsa Serendipaceratops, opancerzonego dinozaura Minmi i licznych hypsylifodontów jak- Altascoposaurus, Quantassaurus i Leaellynasaura.

W rejonie swojego występowania, kulazuch zajmował podobną nisze co krokodyle.

Natomiast niepodzielnym władcą rzek i mokradeł stał się drapieżny płaz z rodziny chiqutisauridae- kulazuch. Jako że dominującą grupą zwierząt słodkowodnych, zamieszkujących ziemię po wymieraniu triasowym stały się krokodylomorfy, dla kulazucha chłodniejsza klimatycznie Gondwana stanowiła ostatnią ostoję. Sam gatunek świetnie przystosował się do chłodnych wód południa, jednakże był to  już ostatni przedstawiciel tej różnorodnej niegdyś podgromady zwierząt.

Budowa

Typowo dla ostatnich temonspondyli kulazuch miał dużą płaską głowę długości 65-80 cm, na której szczycie umieszczone były oczodoły. Tak jak swoi przodkowie, na głowie występowały receptory dzięki którym płaz rejestrował w wodzie wibracje wywoływane przez poruszające się potencjalne ofiary.  Szczeki były uzbrojone w ostre haczykowate zęby. Ciało miało stosunkowo płaską i niską budowę. Pokryte błoną pławną kończyny były krótkie oraz słabo zbudowane, co sprawiało że kulazuch z trudem poruszał się po lądzie. W wodzie był natomiast świetnym pływakiem. Ten wodny drapieżca mierzył 4-5 metrów długości i mógł ważyć około 0,5 tony.

Kulazuch- porównanie wielkości z człowiekiem i współczesnym krokodylem amerykańskim Crocodylus acutus.

Tryb życia

Kulazuch zamieszkiwał rzeki oraz mokradła, był dominującym drapieżnikiem w swoim środowisku. Podobnie jak krokodyle polował na zwierzęta wodne jak ryby, żółwie czy mięczaki. Dzięki charakterystycznej budowie głowy mógł błyskawicznie zasysać przepływające ofiary które przytrzymywał zakrzywionymi zębami, a następnie połykał w całości. Nie jest jednak wykluczone, że tak jak jego przodkowie, mógł czatować przy brzegu zbiorników wodnych na niewielkie ssaki i dinozaury takie jak Leaellynasaura.  Kiedy ofiara zbliżyła się dostatecznie blisko, kulazuch chwytał ją swoimi wielkimi szczękami i wciągał do wody.

Kulazuch prawdopodobnie polował także, na niewielkie dinozaury z grupy hypsylifodontów.

Jako że kulazuch nie miał sobie równych, jego jedynym zmartwieniem były zmieniające się pory roku. Przed nadejściem zimy, przypuszczalnie przenosił się do zimowisk gdzie zapadał w stan hibernacji. Zimą temperatura na tych obszarach mogła spadać poniżej zera, a położenie geograficzne sprawiało że noc polarna mogła zapadać nawet na kilka miesięcy.

Wymarcie

Najbardziej prawdopodobną przyczyną wymarcia, wydają się być zmiany klimatyczne. Około 100 mln lat temu klimat uległ ociepleniu, spowodowanemu zapewne przemieszczeniem się Australii w stronę północy. Wskutek tego znikły bujne wilgotne lasy oraz wielu jego mieszkańców przystosowanych do chłodnych podbiegunowych warunków klimatycznych. Ponadto zmiany te sprzyjały najgroźniejszym konkurentom kulazucha- krokodylomorfom. Dzięki ociepleniu klimatu mogły one zasiedlić niedostępne dotąd dla nich obszary, powoli wypierając z nich olbrzymiego płaza. W ten oto sposób zniknął ostatni przedstawiciel temonspondyli, grupy zwierząt zamieszkujących ziemie przez ponad 200 mln lat.

Kulazuch rekonstrukcja

Współcześnie występującym zwierzęciem przypominającym z wyglądu kulazucha, jest salamandra olbrzymia Andrias spp.

Bibliografia

1. Encyklopedia zwierzęta, Zweifel G., Elipsa, Warszawa 1999.
2. Vertberate Paleontology, third edition, Benton J.M., Blackwell publishing, Bristol 2005.
3. In the shadow of the dinosaurs, Early mesozoic tetrapods, Fraser C.N., Cambridge university press, 1994.
4. The presence of compsocerops (Brachypoidea: Chigutisauridae) (Late Triassic) in southern Brazil with comments on chigutisaurid paleobiogeography, Dhurjati P., 2012.
5. tolweb.org/Temonspondyli
6. www.museumvictoria.com.au
7. www.prehistoric-wildlife.com

Podobne artykuły

• 

  Ludojady #2. Rekiny, katastrofa okrętu USS Indianapolis

• 

  Prehistoryczne monstra #3. Xiphactinus

• 

  Ludojady #1. Tygrysy z Chowgarh