AfrykaAzjaEuropaSłonieSsakiWymarłeZwierzęta

Deinotherium – „straszna bestia”

Deinotherium

Sugerując się nazwą rodzajową, którą tłumaczy się jako „straszna bestia”, można by wywnioskować, że deinotherium było stworzeniem niebezpiecznym i żądnym krwi niczym tyranozaur. Jeśli jednak zważymy na jego pokrewieństwo z potężnymi, ale roślinożernymi trąbowcami trudno uwierzyć, że był on prawdziwą bestią. Niewykluczone jednak, że określenie „bestia” odnosi się jedynie do jego imponujących rozmiarów, dzięki którym klasyfikowany jest jako jeden z największych trąbowców w dziejach Ziemi.

Klasyfikacja

  • Gromada: ssaki
  • Rząd: trąbowce
  • Rodzina: deinoteria
  • Rodzaj: Deinotherium
  • Gatunki:
    • Deinotherium giganteum – gatunek typowy
    • Deinotherium bozasi
    • Deinotherium indicum
    • Deinotherium proavum
    • Deinotherium thraceiensis
Deinotherium
Deinotherium.

Datowanie i występowanie

Trąbowce z rodzaju Deinotherium przebywały na terenach dzisiejszej Eurazji i Afryki, jeden ząb znaleziono nawet na Krecie. Naukowcy uważają, że zwierzęta te wyewoluowały na Czarnym Lądzie, a dopiero z czasem rozprzestrzeniły się na inne kontynenty.

Odkrycia dokonano w wieku XIX. Nowy gatunek został nazwany w roku 1829 przez Johanna Jakoba Kaupa.

Szacuje się, że żyły one od wczesnego miocenu do środkowego plejstocenu, czyli od ok. 20 mln do 1 mln lat temu. W pliocenie ssaki te były jednymi z najbardziej rozpowszechnionych zwierząt na naszej planecie.

Deinotherium
Deinotherium.

Charakterystyka

Wygląd

Budowa głowy i szczęk deinotherium wyraźnie odróżnia go od reszty trąbowców. Podczas gdy jego krewni mieli (i mają do dziś) wypukłą czaszkę, jego była bardzo spłaszczona na szczycie, nisko osadzona i wyraźnie skrócona. Otwory nosowe są powiększone i wydłużone, co oznacza, że trąba była silna i dobrze rozwinięta. Nie wiadomo jednak, jak sprawdzała się w codziennym życiu; wydaje się, że dzięki niej zwierzę mogło świetnie manipulować obiektami. Nie była jednak tak długa jak u współczesnych słoni.

Rozmiary

Dorosłe samce osiągały zwykle ok. 4,5 m wysokości w kłębie, ale niektóre osobniki mogły mierzyć nawet 5 m. Długość ciała wynosiła natomiast 3,5-7 m. Szacuje się również, że waga tych zwierząt wahała się między 5 a 10 ton, choć największe okazy mogły ważyć nawet 15 ton. Potężne gabaryty czyniłyby z deinotherium jednego z największych trąbowców w dziejach Ziemi.

Deinotherium
Deinotherium.

Niezwykłe zęby

Spore różnice między nim i innymi trąbowcami występują w budowie zębów. Największym zaskoczeniem dla paleontologów okazały się dolne kły. Były one bowiem wydłużone, zakrzywione i skierowane ku dołowi. Niezwykła cecha deinotherium do dzisiaj fascynuje specjalistów poszukujących odpowiedzi na pytanie, jak zwierzę wykorzystywało te zęby w codziennym życiu. Wiadomo, że zęby wewnątrz szczęk miały za zadanie ciąć i miażdżyć materiał roślinny. Kły dolne tworzyły natomiast zakrzywiony do tyłu łuk. Skierowane one były więc w stronę kończyn przednich w momencie, gdy głowa utrzymywana była poziomo.

U słoni i mamutów siekacze górne (zwane ciosami) używane były zwykle jako narzędzie do zdobywania pożywienia. Niektóre teorie na temat dolnych kłów deinotherium próbują „podciągnąć” je pod tę samą funkcję. Niewykluczone, że umożliwiały one wykopywanie z ziemi korzeni i bulw roślin poprzez zaczepienie kłów o łodygę czy gałąź. Jeśli trąbowiec ten zahaczał gałąź o swoje zęby, mógł także sięgać wyższych partii drzew, na których rosły liście. Możliwe również, że zębami zdzierał korę, którą także spożywał. Niektórzy sądzą, że dziwaczne ułożenie kłów dolnych było elementem identyfikacji wewnątrzgatunkowej w czasach, gdy po Ziemi stąpało mnóstwo trąbowców, zresztą bardzo do siebie podobnych.

Rola tych zębów mogła obejmować kilka ważnych funkcji, nie tylko jedną. Jeżeli rosły w żuchwie, prawdopodobnie ich posiadacze mogli manipulować nimi lepiej, niż kuzyni wyposażeni w duże ciosy górne. Ponadto zdobywanie pożywienia związane mogło być z większą sprawnością kończyn przednich, co umożliwiałoby szerszy zakres ruchów, niż u współczesnych słoni.

Deinotherium
Indrikoterium, Deinotherium, słoń afrykański – porównanie wielkości.

Szczegółowe dane / wymiary

Deinotherium

  • Długość ciała: 3,5-7 m
  • Wysokość w kłębie: 4,5-5 m
  • Waga: 5-15 ton
  • Datowanie: 20-1 mln lat temu, od wczesnego miocenu do środkowego plejstocenu
  • Występowanie: Afryka i Eurazja
Deinotherium
Deinotherium.

Deinotherium – ciekawostki

  • Pod względem rozmiarów deinotherium rywalizuje z takimi olbrzymami jak mamut cesarski (Mammuthus imperator) i mamut stepowy (Mammuthus trogontherii). Jedynym potwierdzonym ssakiem większym od deinotherium jest indrikoterium.
  • Kształt czaszki bardzo odróżnia deinotherium od bardziej zaawansowanych ewolucyjnie trąbowców. Spłaszczona i skrócona czaszka świadczyć może o niskiej inteligencji wymarłego ssaka względem krewnych.
  • Dziwny układ dolnych zębów do tego stopnia zszokował XIX-wiecznych paleontologów, że w czasie składania szkieletu czaszka układana była do góry nogami, czyli w taki sposób aby wydłużone dolne zęby były ułożone tak jak u innych trąbowców.
  • Deinotherium żyło w czasach australopiteka – ssaka człowiekowatego będącego bliskim krewnym człowieka współczesnego.
  • Adrienne Mayor, historyczka i autorka książki pod tytułem The First Fossil Hunters: Paleontology In Greek and Roman Times zasugerowała, że skamieniałości deinotherium znalezione w Grecji przyczyniły się powstania mitów o olbrzymach.
Deinotherium
Deinotherium.

Polecamy


Baza Dinozaurów

11 komentarzy

  1. Bardzo ciekawy artykuł. Będzie coś o krokodylu gawialowym ? bo jeśli jest podobny do gawiala nie tylko szczęką ale też zachowaniem, trybem życia to artykuł nie potrzebny. Swoją drogą czy czy wąska szczęka tych obu gatunków jest w stanie zabić jakiegoś mniejszego,średniego kręgowca ? Bo wydaje się trochę przekleństwem 🙂 inne krokodyle maja mocny uścisk i mogą polować na wszystko, mają się czy bronić a taki gawial ?

    1. Krokodyl gawialowy i gawial miały wspólnego przodka. Ponadto najnowsze badania genetyczne wskazują, że jest bliżej spokrewniony z gawialem niż z krokodylami właściwymi.
      W kontekście wąskiej szczęki i jej możliwości odsyłamy do artykułu na temat gawiala.
      Trudno w tej chwili powiedzieć, czy będzie oddzielny artykuł na temat krokodyla gawialowego. DA staje się bowiem powoli gatunkiem zagrożonym wymarciem 🙂

  2. No to naprawdę interesująca sprawa,bo ja kiedyś oglądałem film „Wędrówki z bestiami” i tam był taki moment ścigania australopiteka przez deinoterium co oznacza że deinoterium jest zwierzęciem terytorialnym i dosyć często dochodzi do starć z samcami swojego gatunku zwłaszcza podczas okresu godowego.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Back to top button