AfrykaAzjaEuropaPolskaSsakiZwierzęta

Dzik (Sus scrofa) jest dziki :)

Dzik (Sus scrofa) – dzika świnia

Dzik – obiekt pożądania myśliwych, zmora rolników, symbol odwagi i siły. Dzik, jako zwierzę łowne, zasłużył na stworzenie swoistego słownika myśliwskiego, zawierającego określenia jego części ciała oraz zachowanie.

Jan Brzechwa w wierszu „Zoo”, tak charakteryzuje dzika:

Dzik jest dziki, dzik jest zły,
Dzik ma bardzo ostre kły.
Kto spotyka w lesie dzika,
Ten na drzewo szybko zmyka.

Jaki dzik jest naprawdę? Postaramy się odpowiedzieć na to pytanie poniżej. Zdajemy sobie jednak sprawę, iż myśliwi z pewnością wiedzą nieco więcej na temat tego dzikiego krewniaka świni domowej 🙂

Świnia domowa (Sus scrofa f. domestica) to udomowiony dzik.

Dzik a świnia domowa

Świnia domowa (Sus scrofa f. domestica) to udomowiony dzik – najpierw w Azji, a nieco później w Europie przed jak się szacuje 7 tys. lat (wg niektórych badaczy przed 12-13 tys. lat).

Klasyfikacja

  • Gromada: ssaki
  • Podgromada: ssaki żyworodne
  • Rząd: parzystokopytne
  • Rodzina: Sus
  • Gatunek: dzik

Wymienić można kilkadziesiąt podgatunków dzika, uznaje się również podział na 4 grupy, w których zawarto poszczególne podgatunki:

  • Sus scrofa cristatus (Azja Mniejsza, Indie)
  • Sus scrofa scrofa (Europa, Afryka Północna, zachodnia Azja)
  • Sus scrofa ussuricus (północna Azja, Japonia)
  • Sus scrofa vittatus (Indonezja, Azja Południowo-Wschodnia)
Samice dzika rodzą od 3 do 6 młodych, choć zdarzają się również mioty złożone z 12 młodych.

Występowanie

Zasięg występowania zmienił się na przestrzeni wieków. Współcześnie dosyć trudno spotkać go w północnej Afryce czy na Półwyspie Arabskim. Na terenach pierwotnego występowania jest ich coraz mniej. Wcześniej występowały m.in. w:

  • Europie środkowej
  • we Włoszech
  • Wielkiej Brytanii
  • Azji południowej
  • Indonezji
  • Afryce północnej

W Szwecji populacja tych zwierząt sukcesywnie rośnie. Obecnie jest ich ok. 60 000. Uznano je nawet za faunę Szwecji. Populację dzika w Polsce szacuje się na ok. 270 000 osobników. Liczba ta z roku na rok rośnie. Dziki występują na całym terytorium Polski.

Populacja dzika w Polsce w roku 2016 to ok. 270 tys. osobników.

Miejscami, w których łatwo go spotkać są lasy liściaste, iglaste i – przede wszystkim – mieszane. Najwięcej dzików obserwuje się w formacjach leśnych bogatych w bagna i mokradła. Im większy las, tym większa szansa na znalezienie watahy lub pojedynczych osobników. Dzik lubi ponadto przebywać na przyleśnych polach uprawnych, ponieważ może tam zdobyć sporo pożywienia. Poszukiwanie pokarmu rozpoczyna po zachodzie słońca. W ciągu dnia przebywa raczej w lesie.

Dzik uznawany jest przez rolników za szkodnika niszczącego pola uprawne. Mimo to, jego działania pełnią bardzo ważną funkcję w ekosystemie, ponieważ zjada larwy owadów szkodliwych dla roślin uprawnych. Poprzez rozkopywanie gleby skutecznie ją spulchnia.

Największy dzik świata ważył 476 kg!

Charakterystyka

Wygląd

Dzik jest bardzo charakterystycznym zwierzęciem. Ma mocną, zbita budowę ciała. Najbardziej rozwinięty jest przód. Zad (tył) jest niższy. Duży, wydłużony łeb osadzony jest na krótkiej, grubej, silnej szyi. Gwizd (ryj) jest wydłużony, zakończony tabakierą (bezwłosa tarcza ryjowa, płytka nosowo-wargowa), charakteryzującą się silnym unerwieniem i umięśnieniem.

Trójkątne, owłosione słuchy (uszy) są sterczące, osadzone wysoko. Świece (oczy) nie mają imponujących rozmiarów – są małe, rozstawione szeroko, po bokach głowy. Biegi (nogi) charakteryzują się dużą siłą i wytrzymałością. Nie są zbyt długie, ale nie należą również do krótkich. III i IV palec (palce środkowe) są znacznie wydłużone, duże w stosunku do szpili (palec II i V), zakończone racicami. Szpile odznaczają się mniejszym rozmiarem, są krótsze.

Na końcu krępego tułowia dzik posiada dosyć długi ogon, ozdobiony na czubku chwostem (kępka długich włosów). Dzik nie ma jednakowego ubarwienia przez cały rok. Latem jego kolory są ciemniejsze. Panuje ubarwienie płowe, brązowe z domieszką czerwieni lub prawie czarne. Ponieważ dzik lubi tarzać się w błocie, jego suknia (sierść) przybiera odcień gleby, z którą ma na co dzień do czynienia. Skóra dzika jest czarna.

U odyńca dolne kły są długie i wygięte niczym szable (nazwa wykorzystywana wśród myśliwych)

Usmoł to pancerz powstały z pozlepianej żywicą sierści rosnącej po bokach ciała.

Zupełnie inaczej umaszczone są warchlaki – roczne dziki. Do ok. 4 miesiąca życia ich sierść posiada czarne pasy, przebiegające wzdłuż ciała.

Suknię dzika tworzy szczecina (włosy okrywowe o twardej, ale elastycznej strukturze) i podszycie (wełniste włosy). Dzik zmienia suknię raz w roku poprzez linienie.

Dorosły dzik wyposażony jest w 44 zęby (zwierzę posiada pełny zestaw uzębienia w dolnej i górnej szczęce). Najbardziej rozpoznawalne są kły. U odyńca (samiec dzika) dolne kły są długie i wygięte niczym szable (nazwa wykorzystywana wśród myśliwych). Fajki natomiast są wyraźnie mniejsze i wyglądają inaczej niż szable. Są twardsze od dolnych kłów, szable ostrzą się na nich. Locha (samica dzika) również posiada kły zwane hakami. Nie widać ich na zewnątrz, w przeciwieństwie do szabel i fajek odyńca, które są bardzo dobrze widocznym i groźnym orężem.

Dorosły dzik posiada 44 zęby.

Zwyczaje, osobowość

Prawdziwym skarbem dzika jest słuch oraz węch. W małym stopniu może polegać na wzroku. Z powodu szerokiego rozstawu gałek ocznych, prawdopodobnie słabo widzi otoczenie przed sobą. Ponieważ świnia domowa (Sus scrofa f. domestica) to oswojona i udomowiona forma dzika, dźwięki wydawane przez oba zwierzęta są bardzo podobne. Kwiczą, charczą, chrząkają, fukają, itp.

Barłogi

Kiedy dzik pragnie odpoczynku, kładzie się w gęstej trawie lub innych wysokich zaroślach. Pola zbożowe lub kukurydziane również nadają się na barłogi (legowiska). W zimie barłóg jest ocieplany wysuszoną trawą, gałęziami, ściółką leśną, itp. W sezonie letnim legowisko pozbawione zostaje wszelkich ocieplaczy – goła ziemia to świetny „materiał” chłodzący. Jeden barłóg może być własnością kilku osobników.

Dzik uwielbia tarzać się w błocie (robi to co najmniej raz dziennie) i czochrać się o pnie drzew („malowanie drzew”). Dzięki temu dzik oczyszcza suknię z pasożytów.

Dzik uznawany jest przez rolników za szkodnika niszczącego pola uprawne.

Mimo nieprzystępnego, surowego wyglądu stworzenie to należy do zwierząt towarzyskich. Tworzy watahy (stada). Wataha to tak naprawdę rodzina dzików, ponieważ należą do niej wyłącznie osobniki ze sobą spokrewnione. W skład watahy wchodzi locha (lub kilka loch) oraz jej (ich) młode (jedynie warchlaki – roczne dziki). Do samotników zaliczają się odyńce – dołączają do watahy tylko w okresie rui. Do jednej grupy należeć może od kilku do kilkunastu (ok. 20) osobników (z wyłączeniem odyńca).

Społeczność

Społeczność dzików jest mocno zhierarchizowana. Najwyżej stoi odyniec potem locha. Pod lochą stoją przelatki (2-letnie dziki). Najniżej w hierarchii znajdują się warchlaki. Istnieją kontakty między watahami. Stada zamieszkujące dany obszar są wyżej od watah nowych, obcych. Większość osobników prowadzi osiadły tryb życia. Dzik jest w stanie zamieszkiwać jeden obszar przez wiele lat. Rewir watahy jest wspólny dla wszystkich członków rodziny. Na jego terenie jest kilka/kilkanaście miejsc dziennego wypoczynku, a także rejonów przeznaczonych na żerowanie.

Małe dziki rodzą się na wiosnę – najczęściej w marcu, kwietniu lub w maju.

Pokarm

Pod względem zdobywanego pożywienia dzik jest podobny do człowieka, bowiem jeden i drugi jest wszystkożercą. Dzik najbardziej lubi rośliny, jest to przytłaczająca większość w jego menu. Z pożywienia mięsnego wybiera dżdżownice, larwy owadów, dorosłe owady, małe gryzonie, padlinę. Chętnie zajada się żołędziami. Pokarm mięsny oraz bulwy roślin uprawnych zdobywa poprzez rozległe przekopywanie gleby swoim gwizdem.

Społeczność dzików jest mocno zhierarchizowana. Najwyżej stoi odyniec potem locha.

Huczka i rozmnażanie

Dzik rozmnaża się późną jesienią i zimą (od listopada do stycznia). Okres godowy dzików zwie się huczką. W tym czasie odyńce zostawiają na roślinach gęstą wydzielinę z narządów płciowych o silnym, charakterystycznym zapachu. W tym okresie dziki przebywają na terenach odległych od ludzi.

U lochy ruja trwa ok. 21 dni. Po tym czasie jest płodna przez 3 dni.

Ciąża trwa od 108 do 120 dni (ok. 20 tygodni). W marcu, kwietniu i maju lochy najczęściej rodzą młode.

Okres rozrodczy u dzików jest tylko raz w roku.

Im młodsza locha, tym mniej młodych przychodzi na świat w jednym miocie. Samice rodzą od 3 do 6 młodych. Zdarzają się również mioty złożone z 12 młodych. Warchlaki karmione są mlekiem przez ok. 4 miesiące, ale już kilkanaście dni po urodzeniu próbują innego pożywienia. Dojrzałość płciową osiągają do ok. 20. miesiąca życia.

Młode dziki rodzą się z otwartymi oczami.

Młode dziki rodzą się z otwartymi oczami.

Szczegółowe dane/wymiary:

Dzik (Sus scrofa)

  • Długość: 90 – 200 cm
  • Wysokość w kłębie: 55 – 110 cm
  • Długość ogona: 15 – 40 cm
  • Waga: samice: 35-140 kg; samce: 54–320 kg
  • Długość życia: ok. 30 lat

Największy dzik na świecie

Największy dzik świata upolowany został w stanie Alabama (USA). Waga tego dzika wynosiła 476.63 kg! Chyba nie chcielibyśmy spotkać takiego stwora podczas wyprawy na grzyby…

Największy dzik w Polsce

Podobno w Bieszczadach upolowano kilkadziesiąt lat temu dzika, który ważył 300 kg. Przed I Wojną Światową odnotowano również dzika o wadze 230 kg. Dziki występujące obecnie w Polsce są znacznie mniejsze. Rekordowe samce osiągają 100 kg. Większe dziki występują na terenie Rosji, czy w Rumunii. Tak rekordowe odyńce osiągają ok 300 kg.

Dzik
Dzik

Populacja dzika w Polsce

Populacja dzika w Polsce ulega wahaniom, ze względu na prowadzone odstrzały. W XXI wieku populacja dzików w naszym kraju wyglądała następująco:

  • Rok – populacja
  • 2000 – 118 300
  • 2009 – 173 500
  • 2010 – 251 000
  • 2011 – 249 900
  • 2012 – 267 800
  • 2013 – 255 800
  • 2014 – 282 204
  • 2015 – 284 200
  • 2016 – 264 000

Najwięcej dzików występuje w następujących województwach:

  • zachodniopomorskie – 34 000
  • wielkopolskie – 25 000
  • warmińsko-mazurskie – 24 000
  • dolnośląskie – 21 000
  • mazowieckie – 19 000
  • pomorskie – 18 000
  • lubelskie – 16 000
  • lubuskie – 16 000
  • kujawsko-pomorskie – 12 000
  • podkarpackie – 11 000
  • w pozostałych województwach populacja dzików nie przekracza 10 000 osobników
Największy dzik upolowany w Polsce kilkadziesiąt lat temu podobno ważył 300 kg. Trudno to zweryfikować. Obecnie dziki w Polsce są znacznie mniejsze – dorosłe samce ważą ok. 100 kg.

Dzik – ciekawostki. Czy wiesz, że…

  • Należy bardzo uważać, gdy spotka się lochę z młodymi. Jeśli poczuje się zagrożona – nie będzie stała bezczynnie. Zaatakuje, szarżując na przeciwnika. Dzik jest zwierzęciem agresywnym, jego prowokowanie może skończyć się groźnymi urazami.
  • Dziki spotkać można także mieście. Wchodzą na tereny zamieszkałe przez ludzi, aby poszukać pożywienia w śmietnikach lub na wysypiskach.
  • Na twardym podłożu szpile są wysoko, na miękkiej powierzchni pozostaje po nich wyraźny, charakterystyczny trop.
  • Rocznego dzika określa się mianem warchlaka, 2-letniego zwie się przelatkiem. Młode między 3 a 4 rokiem życia nazywa się wycinkami.
  • Usmoł to pancerz powstały z pozlepianej żywicą sierści rosnącej po bokach ciała.
  • Okres rozrodczy jest tylko raz w roku.
  • Młode rodzą się z otwartymi oczami.
  • Świnia domowa to oswojona i udomowiona forma dzika.
  • Istnieje krzyżówka świni domowej i dzika – świniodzik. Hybryda ta rodzi płodne potomstwo.
Dziki można spotkać również na peryferiach miast. Wchodzą na tereny zamieszkałe przez ludzi, aby poszukać pożywienia w śmietnikach lub na wysypiskach.

Polecamy zwierzęta z polskich lasów:


Baza Dinozaurów

38 komentarzy

    1. Oczywiście, świnia domowa ewoluowała. Prof. Martien Groenen z Uniwersytetu w Wageningen w Holandii we współpracy z naukowcami z 12 krajów dokonał badania genomu świń domowych. Naukowcy przeanalizowali szczegółowo, które geny lub fragmenty genomu świni zmieniły się przez 10 tys. lat jej udomowienia i selekcji. Zidentyfikowano trzy obszary chromosomów zajmowanych przez geny, które odpowiadają za wydłużenie grzbietu i zwiększenie liczby kręgów. Są to jedne z najbardziej wyraźnych zmian w budowie świni domowej, do jakich doszło w jej ewolucji u boku człowieka.

  1. Pamientam, ze w Echach Lesnych (magazyn przyrodniczy) pisali, o tym ze dziki w wiekrzosci
    to mieszance, i w miastach rozrod trwa caly rok…

    1. Niebezpieczne związki.
      Problem jaki stwarzają mieszańce dzika ze świnią domową (tzw.świniodziki) jest u nas bagatelizowany.Tymczasem za jakieś 40 lat może się okazać że w lasach nie mamy już dzików czystej krwi..!Zastąpią je mieszańce.Ponad 80% pow.Polski stanowią obszary typowo antropogenne (ukształtowane przez ludzką działalność) a na takich świniodziki radzą sobie lepiej i intensywniej się rozmnażają.Przenikają do dzikich stad skażając je genami świni domowej która jest wszak gatunkiem odrębnym-stworzonym przez nas…
      Podobna sytuacja jest ze żbikami.Michał Sumiński (zoolog,popularyzator nauki znany z programu TV „Zwierzyniec”) uważał że w Polsce nie ma już żbików czystej krwi tylko mieszańce z kotem domowym.Obawiam się że miał rację chociaż obserwacje fenotypowe tego jeszcze nie potwierdzają.W przeciwieństwie do f.sylvestris dzik jest dosyć łatwy do obserwacji.W stadach podchodzących do ludzkich siedzib (np.peryferia Wa-wy-Białołęka) coraz częściej można spotkać osobniki o plamistej,krótkiej sierści i „załamanym” pysku-ewidentne mieszańce.W takich grupach ukrytymi nosicielami „świńskich” genów są prawdpodobnie WSZYSTKIE egzemplarze-także te o typowo „dziczym” wyglądzie.Oczywiście w leśnych ostępach z dala od człowieka sytuacja nie musi być zła ale wszystko do czasu.
      Hodowla świniodzików w celach gospodarczych jest u nas coraz częstsza-ich mięso jest zdrowe i smaczne.Wprawdzie konieczne jest zezwolenie a zwierzęta muszą być izolowane od środowiska ale to niestety tylko teoria.Polak potrafi…Podobno w niektórych kołach łowieckich podsuwa się zagranicznym myśliwym świniodziki jako trofea-coś jak pastowana świnia u Kargula i Pawlaka.Ile sztuk uciekło do lasu nie wiadomo;wszak nie puszczali ich chyba uwiązanych na sznurku!

      1. Moim zdaniem problem istnial kiedy swinie byly wypuszczane do lasu na popas. Wtedy istotnie dochodzilo do krzyzowania sie. Obecnie problem zanika

        1. W/g badań prof.Jana Grajewskiego (por.np.”Echa Leśne”” 2/2015) ok. 1/3 dzików w Polsce to tak naprawdę mieszańce!
          Nie powiedziałbym że problem ustępuje…

  2. Ostatnio słyszałam dzika w lesie, do końca nie wiem czy była to samica czy samiec. Czy odgłosy samca różnią się od odgłosów samicy?

  3. U mnie na Śląsku dzisiaj w nocy zarejestrowały się w fotopułapce dziki z młodymi pasiakami.
    Stąd moje zainteresowanie Waszym artykułem , ponieważ zdziwiło mnie to , że w lutym już są maluchy.

    1. Dziki najczęściej rodzą się od marca, ale rzeczywiście można je zobaczyć czasami już w lutym. Najwyraźniej we wspomnianym przez ciebie wypadku dziki rozpoczęły sezon godowy nieco wcześniej, stąd młode o tej porze roku.

  4. Spinozaur jest dziki,spinozaur jest zły,spinozaur ma bardzo ostre kły,kto spotyka w lesie spinozaura ten na drzewo zaraz zmyka 🙂 .

  5. ?ja widziałem dzika w zoo i on leżał i ciągle otwierał i zamykał pysk co to znaczyło?
    To był odyniec.

  6. dlaczego świnia Wisajska ma ,,wąsy” do ochrony górnych kłów a dzik ich(,,wąsów”) nie ma? też musi chronić kły

    1. Artur, nie wiem, co ty masz na myśli pisząc o „wąsach” u świni wisajskiej. Przeglądałem wiele zdjęć i nic takiego szczególnego nie dostrzegam.

    1. Dzik (Sus scrofa) to jedyny gatunek dzika. Ma 16 podgatunków. Ta nieszczęśliwa nazwa Dzik euroazjatycki wprowadzona przez Cichockich w 2015 roku tylko wprowadza w błąd, bo dzik występuje przecież także w Afryce i Ameryce Północnej i Południowej, Australii a nie tylko w Europie i Azji.
      Po co ty dodajesz to słowa pytam? Wystarczy znak zapytania 😉

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Back to top button