DinozauryDinozaury roślinożerneJura

Stegozaur (Stegosaurus).

Stegozaur (Stegosaurus) – ptasi móżdżek.

Charakterystyczna sylwetka – nisko pochylona malutka głowa, wysoko uniesiony ogon wyposażony w złowrogie kolce i dwa rzędy rogowych płyt. To jeden z lepiej (obok triceratopsa) poznanych dinozaurów – obecnie w muzeach znajdują się szczątki ponad 80 osobników.

Choć dziś wydaje się nam olbrzymi, w okresie jury, występował obok gigantycznych zauropodów i pośród nich wydawał się … karzełkiem – patrz Największe dinozaury.

Naturalnymi wrogami stegozaurów były allozaury.

Nazwa.

Nazwa Stegosaurus pochodzi od greckich słów στέγος- (stegos – „dach”)  oraz σαῦρος (sauros – „jaszczur”). Oznacza  „zadaszonego jaszczura”.

Cechy charakterystyczne.

Każdy z czytelników zapewne kojarzy charakterystyczną sylwetkę stegozaura. Kiedy zamkniecie oczy, bez trudu przywołacie jego najważniejsze cechy:

  • płyty na grzbiecie
  • kolce na ogonie
  • mikroskopijną głowę przy wielkim ciele
  • sylwetkę roślinożernego dinozaura mocno osadzoną na czterech łapach.
Na grzbiecie stegozaur posiadał dwa rzędy charakterystycznych płyt.

Płyty.

Płyty stanowią najbardziej charakterystyczną cechę stegozaura. Płyty te nie miały kostnego szkieletu, lecz zbudowane były ze skostniałych łusek podobnych do spotykanych dzisiaj u krokodyli i jaszczurek. Nie były również  bezpośrednio połączone ze szkieletem dinozaura, lecz sterczały w skórze.

Stegozaur posiadał 17 płyt, największe z nich znajdowały się nad biodrami i osiągały wielkość 60 x 60 cm.

Funkcja płyt.

Funkcja płyt stegozaura do dziś jest przedmiotem sporów i nie ma jednoznacznego wyjaśnienia – podobnie jak „żagiel” spinozaura. Początkowo zakładano, że miały pełnić funkcję obronną, lecz są zbyt delikatne i łamliwe, aby spełniać taką rolę. Zaproponowano teorię termoregulacji – jak uszy u współczesnych słoni afrykańskich. Rozważano również teorię, w której płyty miały decydować o atrakcyjności w okresie godowym (rzecz jednak w tym, że występują u obojga płci). Dylemat ostatecznie nie został rozstrzygnięty.

Ogon stegozaura zakończony był 4 kolcami, który służyły jako obrona przed drapieżnikami.

Kolce na ogonie.

Obecnie paleontolodzy przyjmują, że kolce pełniły funkcję obronną (potwierdza to odnaleziony szkielet allozaura, z przebitym kręgiem ogonowym, do którego idealnie pasuje kolec występujący w ogonie stegozaura). Stegosaurus stenops posiadał 4 kolce na ogonie, każdy miał długość od 60 do 90 cm. Dotychczasowe odkrycia potwierdzają tezę, iż kolców było nie więcej niż 4 i rozmieszczone były horyzontalnie (poziomo), a nie wertykalnie (pionowo), jak najczęściej są przedstawiane.

Czworonożny.

Dziś zdecydowanie dominuje teoria, ze stegozaury były zwierzętami czworonożnymi, choć wcześniej zakładano ich dwunożnych charakter.

Charakterystyczna sylwetka stegozaura – wysoko uniesiony ogon i nisko pochylona głowa.

Łapy.

Stegozaur miał przednie kończyny znacznie krótsze od potężnych tylnych nóg, co powodowało, że miał nieco dziwną sylwetkę. Tylne łapy posiadały trzy krótkie palce, podczas gdy przednie miały ich 5.

Ogon i głowa – położenie.

Ogon wg współczesnych badań (tak jak przyjmuje się obecnie u większości dinozaurów – patrz zmiana sylwetki brontozaura) stegozaury unosiły wysoko nad ziemią. Głowa zaś (ze względu na krótkie przednie kończyny) znajdowała się względnie blisko ziemi (nie wyżej, niż metr nad poziomem gruntu).

Cóż, stegozaur najprawdopodobniej nie „grzeszył” inteligencją. Kolorem czerwonym zaznaczono wielkość jego mózgu.

Ptasi móżdżek.

Cóż, stegozaur nie mógł się z pewnością pochwalić wybitną inteligencją. Przy długości 9 metrów i masie 4.5 tony miał mózg o wadze … 80 gramów (wykonany odlew w czaszce). Był to zatem w odniesieniu do proporcji najmniejszy mózg dinozaura jaki dotychczas został odkryty.

„Drugi mózg”

Powstała wprawdzie teoria o „drugim mózgu” położonym w okolicy bioder, który miał jakoby sterować ruchami tylnej części ciała, ale hipoteza ta szybko została obalona.

Stegozaur odżywiał się pokarmem roślinnym. Funkcję rozdrabniania pokarmu wspomagał połykając kamienie (gastrolity).

Pożywienie.

Stegozaury to dinozaury roślinożerne. Nie miały szczęk zdolnych do przeżuwania – wykonywały jedynie ruch góra-dół. Odżywiały się mchami, paprociami, skrzypami czy sagowcami. Ponieważ nie potrafiły przeżuwać pokarmu, połykały w celu jego rozdrobnienia gastrolity (małe kamienie) – podobnie jak współczesne ptaki i krokodyle.

Życie w grupach.

Odnalezione szczątki wskazują, ze stegozaury były zwierzętami stadnymi. Żyły w grupach złożonych z osobników o różnym wieku. Najpewniej również wspólnie broniły się przed napastnikami (takimi jak allozaury czy ceratozaury).

Czaszka stegozaura.

Gatunki.

Wyróżniamy obecnie 3 pewne gatunki stegozaura i kilka nomen dubium (niepewnych).

  • Stegosaurus armatus – „zadaszony jaszczur uzbrojony” – 9 metrów długości / pierwszy odnaleziony
  • Stegosaurus longispinus – „zadaszony jaszczur długokolcy” – 7 metrów długości
  • Stegosaurus stenops – „zadaszony jaszczur o wąskiej twarzy” – 7 metrów długości / najlepiej poznany

Rodzina.

Do rodziny stegozaurów zaliczamy następujące gatunki:

  • Dacentrur (Dacentrurus) – 8 m długości
  • Kentrozaur (Kentrosaurus) – 5 m długości
  • Leksowizaur (Lexovisaurus) – 3 m długości
  • Lorikatozaur (Loricatosaurus)
  • Stegozaur (Stegosaurus) – 7-9 m długości
  • Tuodziengozaur (Tuojiangosaurus) – 7 m długości
  • Wuerhozaur (Wuerhosaurus) – 7-8 m długości
Mityczny pojedynek leksowizaura (należącego do rodziny stegozaurów) i allozaura.

Stegozaur (Stegosaurus) – wymiary.

  • Długość: 7 – 9 m (max. 12 m)
  • Wysokość: 4 m
  • Waga: 4.5 t (max. 5 t)
  • Mózg: 80 gramów
  • Prędkość: 5 – 7 km/h

Występowanie:

  • Późna jura: 155-150 mln lat temu
  • Ameryka Północna i Europa (Portugalia)
Stegozaur – szkielet.

Klasyfikacja

  • Królestwo: zwierzęta
  • Typ: strunowce
  • Podtyp: kręgowce
  • Gromada: zauropsydy
  • Podgromada: diapsydy
  • Nadrząd: dinozaury
  • Rząd: dinozaury ptasiomiedniczne
  • Podrząd: tyreofory
  • Infrarząd: stegozaury
  • Rodzina: stegozaury
  • Rodzaj: stegozaur

Polecamy.


Baza Dinozaurów

16 komentarzy

    1. Tak naprawdę to na rysunku obok allozaura znajduje się leksowizaur (Lexovisaurus) należący do rodziny stegozaurów (Stegosauridae). Notabene kentrozaur (Kentrosaurus) również należy do rodziny stegozaurów. Gwoli ścisłości zatem (dziękujemy za uwagę), rzeczywiście nie jest to stegozaur, tylko leksowizaur.

  1. Podobno p.prof.Zofia Kielan-Jaworowska (nasz najsłynniejszy „exportowy” spec od dinozaurów) była przekonana o dwunożności stegozaurusów.Jej zdaniem skamieniałe tropy przypisywane tym zwierzakom były mylnie identyfikowane.
    Istotnie jak popatrzyć na rekonstrukcje to czworonożny stegozaur sprawia wrażenie nienaturalnie przykurczonego z podniesionym zadem „tyli co kwoka jak znosi jajo”…

    1. Othniel Charles Marsh również tak uważał pod koniec XIX wieku, ze względu na krótkie przednie kończyny. Szybko jednak zmienił zdanie po przeanalizowaniu budowy stegozaurów. Przyjmuje się, że mały skutellozaur (Scutellosaurus) mógł być częściowo dwunożny. Obecnie czworonożność stegozaurów raczej nie jest dyskusyjna.

      1. Cóż…Pozwólcie że się w tej materii nie zgodzę.Znakomite rekonstrukcje w Bałtowskim „Jurrasic Park” pokazują stegozaury (konkretnie kentrozaury) jako zwierzęta dwunożne! Trzeba wiedzieć że tamtejsza wystawa to nie jarmarczna atrakcja ale naukowo-edukacyjna ekspozycja merytorycznie bardzo dopracowana,obecnie chyba najlepsza w naszym kraju (dinozaury z chorzowskiego parku prezentują poziom wiedzy n/t z lat 70tych XX wieku).
        Gorącym zwolennikiem dwunożności stegozaurów był rówież śp.Karol Sabath którego bardzo ceniłem za wiedzę i kompetencję.
        Co do Othniela Marsha…na swoje czasy był wybitnym naukowcem ale od końca XIX stulecia sporo się zmieniło. Dziś nikt nie uważa dinozaurów za ociężałe,zmiennocieplne gady jak się wtedy przyjmowało i co jeszcze niedawno uchodziło za „bezdyskusyjne”-siłą bezwładu!

        1. Jesteśmy zawsze otwarci na dyskusję, w której padają argumenty, zatem każdy ma prawo się nie zgodzić 🙂
          Często oddzielną kwestią są rekonstrukcje w parkach, a oddzielną aktualne naukowe opracowania. Dziś nie ma raczej w środowisku paleontologów w tej materii dyskusji. Jedyna kwestią, która była dyskutowana, to czy stegozaury potrafiły przyjąć pozycję dwunożną opierając się na swoim ogonie. Część naukowców się do tego przychylała np. Bakker w 1986 r. ale pozostali to kwestionują.
          Jeśli ktoś dysponuje współczesnym opracowaniem naukowym w tej materii, to chętnie się z nim zapoznamy, aby w miarę możności rozszerzyć tę tematykę. Zawsze może się zdarzyć, że mogliśmy coś przeoczyć.

  2. Można spróbować poszukać w dorobku dr.Gerarda Garlińskiego.Ten polski paleontolog ma duży autorytet.Jako bodaj pierwszy w świecie znalazł dowody na upierzenie teropodów.Analizując skamieniałe ślady odkrył skomplikowane obyczaje godowe niektórych dinozaurów dwunożnych-„tańczyły” one podobnie jak np.głuptaki.Odkrył pierwsze w Polsce ślady drapieżnego allozaurusa.W kwestii stegozaurów zdecydowanie opowiada się za dwunożnością-jego zdaniem zwierzaki te opierały się na przednich,krótszych łapach tylko wyjątkowo kiedy np.zaatakowane przyjmowaly postawę obronną-wtedy podniesiony zad pozwalał operować ogonem jak kolczastym biczem.
    Oczywiście sprawa jest do dyskusji.Na razie większość paleontologów widzi stegozaury na czterech nogach.Moim zdaniem to zachowawczy konserwatyzm.Przypomnijmy sobie jakie opory wywoływała wizja dinozaurów z piórami! Kiedy Alvarez jr. ogłosił hipotezę katastroficzno-kosmicznego końca epoki tych stworzeń nazwano go fantastą…Dziś uważa się że miał rację.

    1. UPS…oczywiście GERARD GIERLIŃSKI a nie „Garliński”.Powinienem był dokładnie przeczytać co napisałem…mea culpa.Szkoda że na waszym portalu nie można wklejać tekstu z „worda” byłoby prościej…

      1. Dr Gierliński rzeczywiście podważa tezę o czworonożności stegozaurów. Jest autorem twierdzenia o dwunożności stegozaurów, gdyż w formacji Morison oraz Salt Valley i Cleveland Lloyd Dinosaurs Quarry, Utah USA odkryto tropy zbliżone do tylnych łap stegozaurów, a nie znaleziono tropów przednich łap. Uważano, że tropy te należą do kamptozaurów (Camptosauridae), podczas gdy dr Gierliński uważa, że tropy te są niemal identyczne ze śladami stegozaurów.
        Czy jest to jednak wystarczający dowód? Tu wymagana jest ponowna analiza budowy anatomicznej. Obecne rekonstrukcje tych zwierząt musiałyby się okazać całkowicie błędne wobec tej hipotezy. Od czasu badań doktora Gierlińskiego minęło już kilkanaście lat i na razie nie jest to powszechnie uznawana teoria, ale wiele odkryć jeszcze przed nami i kto wie, może trzeba będzie zweryfikować kwestię czworonożności stegozaurów.

        _____
        Tekst w komentarzach można wklejać z dowolnego źródła – również z edytora Word 🙂

  3. 1) Piszę tekst /teraz w notatniku/.
    2) Zaznaczam.
    3) Klikam myszą na „kopiowanie”.
    4) Wchodzę do was.
    5) Najeżdżam na pole „komentarz” aktywuję kursor.
    6) Klikam na „wklejanie”.
    7) Nic się nie dzieje…
    Co robię źle..?

  4. Pożyjemy,zobaczymy…
    Problemem jest też swego rodzaju branżowa rywalizacja między paleontologią „tropową” a „kostną”.Ciekawie byłoby stworzyć-w oparciu o dane osteologiczne, wirtualno-komputerowego stegozaura i poddanie go wszechstronnym testom terenowym.Czy radziłby sobie lepiej na dwóch czy czterech kończynach..? Jak dla mnie pozycja typu „łeb nisko,zad wysoko wygięty grzbiet” nie wygląda naturalnie.Nie było chyba na Ziemi czworonoga który wyglądałby podobnie!
    Oczywiście to żaden argument ale…
    ps.teraz wlazło-z opóźnieniem ok.20sec.ale jednak.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Back to top button