Parasaurolophus – był hadrozaurem, dinozaurem zróżnicowanej rodziny ornitopodów znanych z wszelakich ozdób głowy występującym na terenach późnokredowej Ameryki Północnej.

Model przedstawiający potencjalny wygląd Parasaurolophusa.

Klasyfikacja :
Domena : eukarionty – Królestwo : zwierzęta – Typ : strunowce
Podtyp : kręgowce – Gromada : zauropsydy – Podgromada : diapsydy
Nadrząd : dinozaury – Rząd : dinozaury ptasiomiednicze – Podrząd : cerapoda
Infrarząd : ornitopody – Rodzina : hadrozaury – Podrodzina : lambeozaury
Rodzaj : Parasaurolophus – Gatunek : P.walkeri/ tubicen/cyrtocristatus

Wizualizacja przedstawiająca Parasaurolophus tubicen.

Występowanie : Alberta ( Kanada ) : formacja Dinosaur Park , Nowy Meksyk ( USA ) : formacja Kirtland , prawdopodobnie formacja Fruitland , Utah : formacja Kaiparowits.

Czas występowania : ok. 76,5 –73 mln lat temu mln lat temu – późna kreda ( kampan ).

Nazwa : nazwę Parasaurolophus można tłumaczyć jako : ” prawie Saurolophus lub jaszczur prawie posiadający grzebień ” epitet gatunkowy walkeri honoruje Williama J. Walkera, tubicen oznacza w dosłownym tłumaczeniu – trębacza natomiast cyrtocristatus pochodzi od łacińskiego słowa curtus – cristatus co oznacza ” pomniejszony/ skurczony grzebień ”.

Charakterystyka : Dorosłe osobniki Parasaurolophusa ( bierzemy tu pod uwagę P.walkeri ) osiągały ok. 9 –10 metrów długości ( choć należy tu zaznaczyć , że P.tubicen , którego uważa się za największy gatunek mógł osiągać większą masę i długość ciała niż P.walkeri ) , masę ciała ok. 2500 – 2700 kilogramów oraz 3 metry wysokości .

Parasaurolophus i okazy ” bliźniacze ” :

• Ze wszystkich hadrozaurów ( nazywanych także dinozaurami kaczodziobymi ) Parasaurolophus jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych dzięki bardzo charakterystycznemu grzebieniu czaszkowemu. Jego nazwa jest nieco zdradliwa z tego względu, że oparta jest na wcześniejszej interpretacji innego rodzaju Saurolophus co oznacza ” grzebieniastego jaszczura ” ponieważ również posiadał on grzebień czaszkowy choć nie tak okazały jak w przypadku Parasaurolophusa, jednakże w nowoczesnej systematyce Parasaurolophus jest klasyfikowany jako Lambeosaurinae z powodu pustego grzebienia podczas gdy Saurolophus jest rodzajem Saurolophinae ( poprzednio Hadrosaurinae ) siostrzana grupą hadrozauroidów siostrzaną grupą hadrozaurów nie posiadającą grzebieni czaszkowych.

• Oznacza to, że Parasaurolophus i Saurolophus są w istocie daleko spokrewnieni i oba nazywane są także hadrozaurami ponieważ należą do rodziny Hadrosauridae. Zamiast tego Parasaurolophus jest ściślej związany z innymi lambeozaurynami, takimi jak Hypacrosaurus, Corythosaurus i oczywiście typowym dla tej grupy Lambeosaurusem. Ze wszystkich lambeozaurynów jednak to azjatycki rodzaj Charonosaurus uważany jest za jednego z najbliższych krewnych Parasaurolophusa ze względu na uderzająco podobny grzbiet głowy.

Hadrozaury – rodzina ornitopodów z grupy hadrozauroidów, znana też jako „dinozaury kaczodziobe”.

 Gatunki :

• Parasaurolophus walkeri : Jest to gatunek typowy Parasaurolophusa co oznacza, że jest punktem odniesienia gatunku we wszystkich innych przyszłych odkryciach kopalnych formalnie porównywanych i dodawanych do rodzaju. Nazwany przez Williama Parksa w 1922 roku P.walkeri powstał na podstawie holotypu ( konkretnych skamieniałości używanych do identyfikacji przyszłych odkryć ) szkieletu czaszki odzyskanego z obecnej Dinosaur Park Formation of Alberta ( Kanada ). Chociaż okaz nie jest kompletny to sugeruje się, że za życia mógł osiągać około 9,5 metra długości i masę około 2500 – 2700 kilogramów , jego czaszka charakteryzowała się charakterystycznym długim łukiem grzebieniowym wyposażonym w siec kanałów powietrznych. Spekuluje się, że oprócz terenów Kanady P.walkeri mógł również zamieszkiwać stan Montana.

• Parasaurolophus tubicen : Jest to drugi gatunek Parasaurolophusa, został po raz pierwszy nazwany w 1931 roku przez Carla Wimana a epitet gatunku oznacza ” trębacza ”. Jego grzebień zewnętrznie jest bardzo podobny do P.walkeri ale wewnętrzne kanały nosowe są bardziej skomplikowane w formie, po za tym jest nieco większym gatunkiem niż P.walkeri i znany jest z co najmniej trzech okazów. Jednak nadal trudno jest ustalić konkretny rozmiar P.tubicen w odniesieniu do P.walkeri ponieważ te dwa gatunki reprezentowane są tylko przez kilka skamieniałych okazów ale miejmy nadzieję ,że przyszłe znaleziska pomogą ustalić bardziej konkretne dane. P. tubicen jest najbardziej znany z formacji Kirtland i prawdopodobnie Fruitland w Nowym Meksyku.

• Parasaurolophus cyrtocristatus : Nazwany w 1961 roku przez Johna Ostroma jest to interesujący gatunek Parasaurolophusa, na którym przeprowadzono multum badań. Grzebień tego gatunku jest krótszy i posiada silniejszą krzywiznę w odniesieniu do dwóch poprzednich, jest on również najmniejszym przedstawicielem gatunku. Badania na innych hadrozaurach zwłaszcza lambeozaurynach doprowadziło są założenia, że P. cyrtocristatus mógł być nieletnim okazem lub alternatywnie samicą P.tubicen. Było by to właściwe dopasowanie do innych wzorców ustalonych przez inne rodzaje, w których okazy interpretowane jako żeńskie mają nieco inne mniej okazałe grzebienie niż samce, aczkolwiek głównym przeciwieństwem tej idei jest prosta obserwacja, że P.cyrtocristatus pojawił się około miliona lat wcześniej niż P.tubicen. Gatunek tego Parasaurolophusa znany jest z formacji Kaiparowits w stanie Utah.

W jakich celach Parasaurolophus używał swojego grzebienia czaszkowego :

Na przestrzeni czasu było wile teorii wskazujących na to jak Parasaurolophus wykorzystywał swój grzebień czaszkowy, wile z nich doprowadziło do błędnych
teorii na temat tego dinozaura ale istnieją w szczególności trzy ” najmocniejsze ” teorie :

• Pierwszą jest wizualna prezentacja, która wyjaśnia różnicę kształtu grzebienia jako cechy rozpoznawczej między gatunkami. Możliwym scenariuszem było istnienie w danym ekosystemie więcej niż jednego gatunku lub rodzaju hadrozaura z lambeozaurem, wiec trudno było by stwierdzić różnicę miedzy nimi ze względu na podobną wielkość i formę ciała między nimi, grzebień mógł natomiast umożliwiać rozpoznawanie między gatunkami tak aby mogły one skoncentrować się na przyciąganiu i kopulacji z własnym gatunkiem.

• Druga teoria , która jest teoretycznie związana z pierwsza to komunikacja słuchowa , grzebień Parasaurolophusa mieścił tuby biegnące od czaszki do czubka grzebienia gdzie zakrzywiały się i wracały do czaszki. Doprowadziło to do teorii rezonującej, gdzie dźwięki wydobywane z krtani były wzmacniane przez grzebień tak, że były głośniejsze i miały większa częstotliwość. Ponieważ grzebienie lambeozaurynów były zazwyczaj różne między gatunkami, różne kształty powodowały różne poziomy amplifikacji tworząc krótkie , rozmaicie brzmiące i niepowtarzalne dla gatunku dźwięki.

• Oprócz tego samce i samice Parasaurolophusa miały nieco inny kształty grzebieni, grzebienie samców mogły nadawać się bardziej do produkcji głośniejszych i dłuższych dźwięków aby sygnalizować ich siłę , gdzie najgłośniejsze i najdłuższe dźwięki należały do najzdrowszych i najokazalszych samców. Dalsze poparcie tej teorii słuchowej pochodzi z badania słuchu lambeozaurydów, które sugerują, że słuch był jednym z najważniejszych i najlepiej rozwiniętych zmysłów hadrozaurydów i lamerozaurydów.

• Trzecią jest termoregulacja po raz pierwszy zaproponowana przez Wheelera w 1978 roku opierająca się na zapewnieniu większej powierzchni do wymiany ciepła za pomocą grzebienia. Jest to prosta zasada w której jednym czynnikiem odpowiedzialnym za utratę ciepła jest dodatkową powierzchnia, inne wskazania do termoregulacji pochodzą z budowy szkieletu w którym wysokie kręgi neuronowe zwiększają wysokość i powierzchnię ciała zmniejszając proporcje masy. Niestety problem związany z teorią termoregulacji polega na tym, że nie wyjaśnia różnic w formach grzebieni innych rodzajów lambeozaurów.

• Jest całkiem możliwe, że więcej niż jeden z powyższych powodów teorii jest poprawny, gdyż nie ma powodu przypuszczać ,że cecha fizyczna może mieć tylko jeden cel, dodatkowo pusty grzebień może mieć pierwotnie funkcję redukującą wagę w celu zmniejszenia masy czołowej przed dostosowaniem do innego celu.

Parasaurolophus cyrtocristatus

Starsze ( odrzucone ) teorie wskazujące  funkcję grzebienia :

• Wsparcie głowy/szyi : proponowane przez Williama Parksa, paleontologa, który po raz pierwszy opisał Parasaurolophusa. Pomysł polega na tym, że grzebień był punktem mocowania mięśni odpowiedzialnych za stabilizacje głowy i szyi , jednak na szyi nie było żadnych oznak punktów mocowania mięśni a nawet jeśli grzebień był przeznaczony dla tej funkcji utrudniałoby to dinozaurowi zdolność poruszania szyją.

• Pomoc w oddychaniu pod wodą : gdy istniało jeszcze przekonanie o tym, że Parasaurolophus był zwierzęciem prowadzącym wodno – lądowy styl życia Alfred Sherwood Romer
wysunął  hipotezę na temat tego, iż grzebień kostny mógłby pełnić swoistego rodzaju zbiornik powietrza podczas gdy łeb dinozaura znajdował się pod powierzchnią wody.
Teoria ta został odrzucona ze względu na potencjalnie małą pojemność grzebienia by mogła nadawać się do tej funkcji.

• Pułapka powietrzna : wedle Charles M. Sternberga grzebień służył jako pułapka powietrzna, by nie dopuścić wody do płuc gdy zwierze nurkowało

• Broń : ów hipoteza była propozycją Othenio Abel jednak został niemal natychmiast odrzucona z prostych względów grzebień nie miał na tyle solidnej struktury
by być używanym jako oręż po za tym potencjalny arsenał obronny dinozaurów był raczej skierowany na zewnątrz ciała anie ku środkowi.

• Odchylanie poszycia roślinnego : Andrew Milner zaproponował jego użycie jako narzędzia do odginania listowia, podobne jak hełm dzisiejszego kazuara.

• Wzmocnienie powonienia  : John Ostrom wpadł na pomysł, jakoby grzebień zawierał szerokie przestrzenie pokryte nabłonkiem węchowym i znacznie udoskonalał zmysł węchu

• Gruczoł chemiczny : niezwykła sugestia, poczyniona przez kreacjonistę Duane Gisha mówi o uwięzionych w nim chemicznych gruczołach pozwalających na wystrzeliwanie we
wrogów dżetów ognia, podobnie jak czynią to dzisiejsze chrząszcze z rodziny biegaczowatych.

Dinozaury koegzystujące z hadrozaurami :

• Istnieją skamieniałe dowody sugerujące to, że hadrozaury padały ofiarami najlepszych drapieżników Kampanu głównie tyranozaurów występujących wokół północnej Kanady i północnych części Stanów Zjednoczonych , głównymi które stanowiły zagrożenie były Albertosaurus, Gorgosaurus,Daspletosaurus. W szczególności groźne dla nich mogły być dwa pierwsze o lżejszej niż Daspletosaurus budowie co mogło dawać tym dwóm przewagę w pogoni za hadrozaurami, które mogły być jednymi z szybszych roślinożerców w ekosystemie zwłaszcza gdy porównać je z rogatymi ceratopsami ( Chasmosaurus, Centrosaurus  ) i opancerzonymi ankylozaurami ( Euoplocephalus, Edmontonia  ).

• Dla bardziej południowych gatunków zagrożenie stanowiły nieco mniejsze krótkopyskie tyranozauroidy takie jak Bistahieversor i Teratophoneus, młodszym osobnikom zagrażał mniejszy od tyranozaurów ale równie zabójczy dzięki swojemu wzrokowi , zębach a przede wszystkim intelektowi Troodon.

Jednym z nemezis roślinożernych hadrozaurów był Bistahieversor rodzaj dużego zaawansowanego tyranozauryda osiągającego 9 metrów długości i przedział wagowy 2500 -4000 kilogramów.

Prace nad odtworzeniem potencjalnego dźwięku jaki wydawał Parasaurolophus :

• W dobie badań nad stylem życia, kolorystyką dinozaurów nie mogło zabraknąć też badań nad ich potencjalnym ” głosem ” doprowadziło to do spotkania i współpracy Naukowców z Sandia National Laboratories i New Mexico Museum of Natural History and Science aby odtworzyć dźwięki wydawane przez Parasaurolophusa.

• Zgodnie z oczekiwaniami w oparciu o strukturę grzebienia Parasaurolophus emitował rezonujący dźwięk o niskiej częstotliwości, gdzie był on przybliżeniem możliwych dźwięków do jakich mógł być zdolny pod względem budowy i struktury grzebień ów dinozaura.

• Paleontolog Tom Williamson i informatyk Carl Diegert musieli używać zdrowego rozsądku i wyobraźni, aby zrekonstruować nie tylko braki, takie jak dziób i nozdrza dinozaura, ale także miękkie tkanki głowy i gardła, których nie posiadali nawet w postaci skamieniałości. Ponieważ nie jest pewne czy Parasaurolophus posiadał struny głosowe symulowano domniemane dźwięki bez ich udziału.

• Techniki modelowania komputerowego wykorzystywane do tworzenia dźwięków dinozaurów są takie same, jakich Sandia używa do tworzenia złożonych, trójwymiarowych modeli do przeprowadzania komputerowych symulacji problemów, których nie można poddać testom rzeczywistym. Sandia wykorzystuje tomografię rentgenowską podobną do skanów CT wykonanych na dinozaurach w celu opracowania zaawansowanych technik obrazowania, projektowania i testowania.

• Rezultaty pracy naukowców nad odtworzeniem ” głosu ” Parasaurolophusa możecie posłuchać tutaj : https://www.youtube.com/watch?v=lBU6zfI1b0U

Materiał kopalny :

• Holotyp skatalogowany jako ROM 768. Stanowi go czaszka i niekompletny szkielet, w którym brakuje większości ogona i tylnych łap poniżej kolan. Znalazła go grupa badawcza z University of Toronto w 1920 w pobliżu Sand Creek wzdłuż rzeki Red Deer w Albercie w Kanadzie.

• PMU.R1250 fragmatyczna czaszka odkryta przez Charles Hazelius Sternberg w 1921 roku w formacji Kirtland w hrabstwie San Juan w Nowym Meksyku, gdzie Carl Wiman w 1931 opisał ja jako gatunek P.tubicen.

• NMMNH P-25100 druga prawie kompletna czaszka P.tubicen odnaleziona w Nowym Meksyku w 1995 roku przez Roberta Sullivana i Thomasa Williamsona.

• FMNH P27393 dobrej jakości okaz z Nowego Meksyku opisany jako P.cyrtocristatus w 1961 roku przez Johna Ostorma .

Skamieniały okaz Parasaurolophusa – Chicago Field Museum.

Podobne artykuły

• 

  Zauropod z infekcją dróg oddechowych

• 

  Zarodek wewnątrz skamieniałego jaja ujawnia związek między współczesnymi ptakami a dinozaurami

• 

  Czy Tyrannosaurus rex mógł być gatunkiem inwazyjnym?